Τον περασμένο Ιούνιο έκανε τον γύρο του κόσμου η είδηση – θρίλερ για μια 76χρονη γυναίκα από τον Ισημερινό, η οποία πέθανε …δύο φορές μέσα σε λίγες μέρες. Η Μπέλα Μοντόγια διαπιστώθηκε ότι πάλευε να αναπνεύσει μέσα στο φέρετρο, ώρες μετά την πιστοποίηση του θανάτου της και οδηγήθηκε στην εντατική όπου έχασε τη μάχη 7 μέρες αργότερα. Σε ειδική επιτροπή ανατέθηκε να διερευνήσει αν επρόκειτο για νεκροφάνεια ή για μια περίπτωση «φαινομένου του Λαζάρου», μια κατάσταση που η καρδιά αρχίζει να χτυπά ξανά, μετά τη διακοπή των προσπαθειών αναζωογόνησης από καρδιακή ανακοπή.

Το συγκεκριμένο φαινόμενο περιγράφηκε πρώτη φορά επιστημονικά το 1982, με την παθοφυσιολογία του να παραμένει άγνωστη μέχρι σήμερα. Σαράντα χρόνια μετά έχουν καταγραφεί στη διεθνή βιβλιογραφία συνολικά 76 περιπτώσεις, μεταξύ αυτών και μια ελληνική. Ένας στους τρεις ασθενείς κατάφερε να επιβιώσει.

Ομάδα επιστημόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας έκανε μια λεπτομερή καταγραφή - βιβλιογραφική ανασκόπηση όλων μελετών περίπτωσης που έχουν διενεργηθεί μέχρι σήμερα. Τα αποτελέσματα της πρωτότυπης εργασίας δημοσιεύτηκαν τον Ιούλιο στο American Journal of Emergency Medicine.

Ο υπεύθυνος της ερευνητικής ομάδας, επίκουρος καθηγητής Επείγουσας Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Ιωάννης Πανταζόπουλος, μιλά στο iatronet.gr για τα ενδιαφέροντα ευρήματα της μελέτης, ενώ περιγράφει τους τρεις πιθανότερους παθοφυσιολογικούς μηχανισμούς που μπορούν να μετατρέψουν την ευθεία γραμμή του καρδιογραφήματος σε γραμμή ζωής για κάποιους ασθενείς.

Ορισμός και αναφορές

Αν επιχειρούσε κάποιος να δώσει έναν ακριβή ορισμό για το «Φαινόμενο του Λαζάρου» θα έλεγε, σύμφωνα με τον κ.Πανταζόπουλο, πως είναι «η μη υποβοηθούμενη αναζωογόνηση του ασθενή που υπέστη καρδιακή ανακοπή, χωρίς την εφαρμογή ΚΑΡΠΑ ή μετά τη διακοπή της ΚΑΡΠΑ».

Η ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (Γεώργιος Μαυροβούνης, Μαρίνα Κοντού, Ορέστης Τσιότσικας, Μαρία Μερμίρη, Βασιλική Τσολάκη, Ελευθέριος Μπέλτσιος, Κωνσταντίνος Γουργουλιάνης, Αθανάσιος Χαλκιάς, Ιωάννης Πανταζόπουλος) έβαλε στο «μικροσκόπιο» το σύνολο των βιβλιογραφικών αναφορών σε περιπτώσεις στις οποίες διενεργήθηκε ΚΑΡΠΑ και ανένηψαν μετά την διακοπή της.

Από τις συνολικά 2.564 σχετικές αναφορές που εντοπίστηκαν επιλέχθηκαν ως ικανές για εξαγωγή δεδομένων 66 μελέτες που δημοσιεύτηκαν μεταξύ 1982 και 2022 και αφορούν 76 περιπτώσεις «φαινομένου του Λαζάρου»

Από την ανάλυση των πληροφοριών που καταγράφονται στα άρθρα, προέκυψε πως οι 52 από τους 76 ασθενείς τελικά απεβίωσαν Από τους 24 που επιβίωσαν, οι 11 δεν είχαν υποστεί κάποια νευρολογική βλάβη, 4 είχαν σοβαρού βαθμού βλάβη, 4 μέτριου ή ήπιου βαθμού, ενώ δεν υπήρχαν διαθέσιμες πληροφορίες για τη νευρολογική έκβαση 5 ασθενών.

Η διάμεση διάρκεια της ΚΑΡΠΑ ήταν 30 λεπτά, ενώ ο μέσος χρόνος αναζωογόνησης μετά τον τερματισμό της ΚΑΡΠΑ ήταν 5 λεπτά.

Στις 44 από τις 76 περιπτώσεις η καρδιακή ανακοπή είχε συμβεί μέσα στο νοσοκομείο και οι υπόλοιπες εξωνοσοκομειακά. Η αιτία της ανακοπής ήταν αναπνευστική σε 16 ασθενείς, οφειλόταν σε οξύ στεφανιαίο σύνδρομο σε 14 και σε συνδυασμό των δύο παραγόντων σε 1 ασθενή, ενώ σε 45 η αιτιολογία ήταν άγνωστη.

Μεταξύ των περιπτώσεων περιλαμβάνεται και μια ελληνική, η οποία αφορά έναν 53χρονο ασθενή που παρουσίασε το φαινόμενο κατά τη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης.

Υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας παρατηρήθηκε στους ασθενείς με αναπνευστικές συννοσηρότητες (άσθμα ή ΧΑΠ) σε σύγκριση με ασθενείς με άλλες συννοσηρότητες. Δεν παρατηρήθηκε στατιστικά σημαντική συσχέτιση μεταξύ της θνησιμότητας και της ηλικίας, της διάρκειας της ΚΑΡΠΑ και του χρόνου από τον τερματισμό της. Επίσης, δεν παρατηρήθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές σε ό,τι αφορά το φύλο, τον τόπο της ανακοπής (ενδονοσοκομειακά ή εξωνοσοκομειακά), την αιτιολογία της, ή τον καρδιακό ρυθμό της αναζωογόνησης.

Πού οφείλεται το φαινόμενο

Σύμφωνα με τον κ.Πανταζόπουλο, οι βασικοί παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί του «φαινομένου του Λαζάρου» που αναφέρονται συχνότερα στη βιβλιογραφία είναι οι ακόλουθοι τρεις:

  • Υπερδιάταση των πνευμόνων: «Είναι γνωστό, ότι κατά τη διάρκεια των προσπαθειών ΚΑΡΠΑ, οι υγειονομικοί δίνουν τεχνητά ανάσες στον ασθενή, είτε χειροκίνητα είτε μέσω αναπνευστήρα. Ένας πιθανός μηχανισμός για την εμφάνιση του φαινομένου σχετίζεται με την παγίδευση του αέρα που χορηγείται, ειδικά όταν αυτός χορηγείται πολύ γρήγορα ή σε μεγάλες ποσότητες», εξηγεί ο επίκουρος καθηγητής και προσθέτει: «Ο αέρας που παγιδεύεται μπορεί να προκαλέσει αύξηση της πίεσης μέσα στον θώρακα, με αποτέλεσμα να μειώνεται η επιστροφή αίματος στην καρδιά. Έτσι, η καρδιά δεν έχει αρκετό αίμα για να στείλει στα υπόλοιπα όργανα και ο ασθενής φαίνεται να είναι νεκρός. Όταν οι προσπάθειες ΚΑΡΠΑ σταματήσουν και ο αέρας αυτός δραπετεύσει από τους πνεύμονες, επιστρέφει η ισορροπία πιέσεων στον θώρακα και η λειτουργία της καρδιάς ανακάμπτει σταδιακά».
  • Απομάκρυνση θρόμβου από τα στεφανιαία αγγεία: Ο μηχανισμός αυτός μπορεί να ευθύνεται για την εμφάνιση του φαινομένου σε ασθενείς που παθαίνουν ανακοπή ως αποτέλεσμα ενός εμφράγματος του μυοκαρδίου. «Στο έμφραγμα του μυοκαρδίου, ένας θρόμβος κλείνει μια ή περισσότερες από τις αρτηρίες που παρέχουν αίμα στην καρδιά (στεφανιαία αγγεία), κάτι το οποίο μπορεί να οδηγήσει μέχρι και σε ανακοπή. Κάποιοι συγγραφείς υποθέτουν ότι οι θωρακικές συμπιέσεις που εκτελούνται κατά την ΚΑΡΠΑ μπορούν να αυξήσουν τις πιέσεις που υπάρχουν μέσα στα στεφανιαία αγγεία με αποτέλεσμα την απομάκρυνση του θρόμβου που τα αποφράσσει», αναφέρει και συμπληρώνει: «Αυτή η απομάκρυνση μπορεί να συμβεί λίγο πριν ή αφότου έχει αποφασιστεί η διακοπή των προσπαθειών επαναφοράς του ασθενή, με αποτέλεσμα ο ασθενής να φαίνεται σαν να αναζωογονείται μετά το τέλος της διενέργειας ΚΑΡΠΑ».
  • Αργοπορημένη επίδραση των φαρμάκων: «Κατά τη διάρκεια της ΚΑΡΠΑ, το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό χορηγεί κάποια φάρμακα σύμφωνα με τα υπάρχοντα πρωτόκολλα. Έχει προταθεί από κάποιους συγγραφείς ότι, σε κάποιες περιπτώσεις και λόγω διαφόρων υποκείμενων διαταραχών, τα φάρμακα αυτά μπορεί να χρειαστούν περισσότερο χρόνο για να δράσουν. Έτσι, σε κάποιες περιπτώσεις ο ασθενής επιστρέφει στη ζωή μετά τη λήξη της ΚΑΡΠΑ», σημειώνει.

Απαιτείται περαιτέρω έρευνα του φαινομένου

Οι συγγραφείς της ανασκόπησης επισημαίνουν στα συμπεράσματά τους ότι το σπάνια αναφερόμενο «φαινόμενο του Λαζάρου» χρήζει αυξημένης ευαισθητοποίησης από τους επαγγελματίες υγείας, ενώ απαιτείται περαιτέρω έρευνα για να διαλευκανθεί η παθοφυσιολογία του.

«Είναι σημαντικό, το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό που εμπλέκεται στην καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση ασθενών να γνωρίζει την ύπαρξη του συγκεκριμένου φαινομένου. Έτσι, θα υπάρξει πιο σωστή και πλήρης καταγραφή του φαινομένου στις βάσεις δεδομένων των εκάστοτε υγεονομικών σχηματισμών αλλά και αυξανόμενες προσπάθειες μελέτης των παθοφυσιολογικών μηχανισμών που οδηγούν στο φαινόμενο», καταλήγει ο κ.Πανταζόπουλος.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Εορταστικές ημέρες διατροφής: Δες το αλλιώς
Κίρρωση ήπατος: Όσα πρέπει να γνωρίζετε
Γιατί υπάρχει τόσο στρες στις γιορτές