Η κρεατινοφωσφοκινάση (CPK), είναι ένζυμο που καταλύει αμφίδρομα την αντίδραση της κρεατίνης και της τριφωσφορικής αδενοσίνης (ATP) σε διφωσφορική αδενοσίνη (ADP) και φωσφοκρεατίνη (PCr).  Η αντίδραση αυτή είναι σημαντική για την αποθήκευση ATP που αποτελεί το ενεργειακό νόμισμα του κυττάρου, σε ιστούς και κύτταρα  με πλούσιες ενεργειακές ανάγκες, όπως ο εγκέφαλος, οι σκελετικοί μύες, η καρδιά κ.α. Το φύλο, η ηλικία, η μυϊκή μάζα, η σωματική δραστηριότητα και η φυλή επηρεάζουν τα επίπεδα cpk στο αίμα.

Αίτια αύξησης

Υπάρχουν αρκετές μορφές του ενζύμου. Οι σκελετικοί μυς περιέχουν κυρίως τη μορφή CPK- ΜΜ, ο καρδιακός CPK  ΜΒ και ο εγκεφαλικός ιστός CPK-ΒΒ.

Όταν καταστραφούν τμήματα ιστών που περιέχουν cpk από υποκείμενο νόσημα ή παράγοντα, το ένζυμο cpk «διαχέεται» στο αίμα και τα μετρούμενα επίπεδα εμφανίζονται υψηλά. Έτσι για παράδειγμα σε οξύ έμφραγμα, στο οποίο καταστρέφεται τμήμα μυοκαρδίου αυξάνει η ΜΒ CPK που ευρίσκεται στον καρδιακό ιστό. H CK-MB αρχίζει να αυξάνεται 4-12 ώρες μετά την έναρξη της οξείας μυοκαρδιακής βλάβης για να αποκατασταθεί προοδευτικά μετά από 36 έως και 72 ώρες. Η επίπονη συνεχόμενη άσκηση, όπως σε καλά προπονημένους δρομείς μεγάλων αποστάσεων, αυξάνει την περιεκτικότητα σε CK-MB των σκελετικών μυών, η οποία μπορεί να προκαλέσει μη φυσιολογικές αυξήσεις CK-MB στον ορό, οπότε σε αυτές τις περιπτώσεις είναι απαραίτητο να μετρηθεί  η σχετική αναλογία MB CPK προς τη συνολική CPK 8 έως 36  ώρες από την έναρξη συμπτωμάτων που παραπέμπουν σε έμφραγμα μυοκαρδίου.

Ο δείκτης αυξάνει σε περίπτωση εμφράγματος. Η  CK-MB μπορεί να αυξηθεί σε άλλες καταστάσεις όπως η πνευμονική εμβολή, ο οξύς μυϊκός τραυματισμός, η συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια και οι αρρυθμίες. Η άσκηση, τα εγκεφαλικά επεισόδια, η μυϊκή δυστροφία, οι μυοσίτιδες, η αιμόλυση, τα τραύματα, τα εγκαύματα, λοιμώδη νοσήματα, ορμονικές βλάβες, ο υποθυρεοειδισμός καρκινώματα, φάρμακα (π.χ. στατίνες) και τοξικές ουσίες, η πνευμονική εμβολή, είναι τα πιο συνήθη νοσήματα που προκαλούν με ανάλογους μηχανισμούς αυξήσεις στη συνολική cpk. Η CK μπορεί επίσης να βρεθεί σε μακρομοριακή μορφή - τη μακρο-CK. Η μακρο-CK ανευρίσκεται, συχνά παροδικά, σε ορούς έως και 6% των νοσηλευόμενων ασθενών. Εντοπίζεται με δύο μορφές, τους τύπους 1 και 2. Το Macro-CK τύπου 1 είναι ένα σύμπλεγμα CK, τυπικά CK-BB, και ανοσοσφαιρίνης, συχνά IgG. Εμφανίζεται συχνά σε γυναίκες άνω των 50 ετών. Η μακρο-CK τύπου 2 απαντάται κυρίως σε ασθενείς με σοβαρή νόσο.

Σωματική υπερκόπωση, ραβδομυόλυση και CPK

Η cpk αποτελεί κλασσικό δείκτη σωματικής υπερκόπωσης. H σωματική υπερκόπωση είναι παθολογική κατάσταση που χαρακτηρίζεται από επίμονη εξάντληση των σωματικών μυών, η οποία προέρχεται από υπερβολική άσκηση ή ανεπαρκή ξεκούραση κατά τη διάρκεια παρατεταμένων χρονικών περιόδων. Η ραβδομυόλυση αποτελεί σοβαρή κατάσταση που χαρακτηρίζεται από λύση μυϊκών κυττάρων και απελευθέρωση CPK, αμινοτρανσφεράσης της αλανίνης (ALT), ασπαρτικής αμινοτρανσφεράσης (AST) και ηλεκτρολυτών στο αίμα. Η ραβδομυόλυση μπορεί να εμφανιστεί μετά από σοβαρό τραυματισμό, χρήση ναρκωτικών ή τοξικών ουσιών, σοβαρές λοιμώξεις ή έντονη άσκηση. Συνήθως εμφανίζεται με μυϊκό πόνο, αδυναμία, σκουρόχρωμα ούρα. Τα σκουρόχρωμα ούρα οφείλονται σε διοχέτευση μυοσφαιρίνης σε μεγάλες ποσότητες στο αίμα, η οποία στη συνέχεια απεκκρινόμενη από τα νεφρά μπορεί να προκαλέσει σκουρόχρωμα ούρα, απόφραξη νεφρικών σωληναρίων και οξεία νεφρική ανεπάρκεια. Κάθε ασθενής με υποψία ραβδομυόλυσης πρέπει να λάβει άμεση θεραπεία με ενδοφλέβια υγρά για τη διατήρηση της νεφρικής λειτουργίας.

Ασθενείς με δρεπανοκυτταρική αναιμία, λήπτες ορισμένων φαρμάκων (π.χ. ταυτόχρονη χρήση στατινών και ερυθρομυκίνης), οι άνθρωποι που κάνουν κατάχρηση αλκοόλ και οι επίπονα ασκούμενοι ευρίσκονται σε ομάδες υψηλού κινδύνου να προσβληθούν από ραβδομυόλυση.

Αίτια ελαττωμένης CPK

Η σωματική αδράνεια (π.χ. κατάκοιτοι ηλικιωμένοι) και οι διατροφικές ανεπάρκειες (π.χ. νευρική ανορεξία) οδηγούν συχνά σε μυϊκή ατροφία και είναι οι πιο κοινές αιτίες ελαττωμένης cpk. Η μειωμένη εκροή του μυϊκού ενζύμου στον ορό λόγω της μειωμένης μυϊκής μάζας ενοχοποιείται ως παθοφυσιολογικός μηχανισμός στις καταστάσεις αυτές.

Άλλα αίτια:

  • Νόσος Αλτσχάιμερ
  • Νόσος PICK
  • Aσθενείς με ασθένειες του συνδετικού ιστού όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα ή ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος
  • Λοιμώδη νοσήματα
  • Ορισμένα ηπατικά νοσήματα
  • Ορισμένα ορμονικά νοσήματα
  • Νόσος Cushing
  • Φάρμακα όπως είναι η ταμοξιφαίνη

H σωστή ιατρική παθολογική εξέταση είναι απαραίτητη για την ορθή αιτιολογική διάγνωση και αποτελεσματική θεραπεία αναλόγως αιτίου.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Επίσκεψη Γεωργιάδη στο Κωνσταντοπούλειο Γενικό Νοσοκομείο Ν. Ιωνίας "Αγία Όλγα"
Άτομα με διαβήτη: Υψηλά ποσοστά ανικανοποίητων αναγκών σε φάρμακα ή φαρμακευτικά σκευάσματα και αναλώσιμα
Συναντήσεις στελεχών ΕΣΑμεΑ με τη διοίκηση της 2ης ΥΠΕ Πειραιώς και Αιγαίου