Η μυϊκή ατροφία και η αδυναμία είναι ευρέως διαδεδομένες στην τρίτη ηλικία, αλλά συχνά αναγνωρίζονται πολύ αργά ή παρερμηνεύονται ως φυσιολογική διαδικασία γήρανσης.

Οι συνέπειες περιλαμβάνουν πτώσεις, νοσηλεία, απώλεια αυτονομίας και μειωμένη ποιότητα και προσδόκιμο ζωής.

Με έγκαιρη θεραπεία, η εξέλιξη είναι συχνά αναστρέψιμη.

Η μυϊκή μάζα και δύναμη χάνονται με την αύξηση της ηλικίας. Αυτή η διαδικασία της σαρκοπενίας ευνοείται από την έλλειψη άσκησης και την ανεπαρκή πρόσληψη πρωτεϊνών.

Η μετατροπή των μυών σε λιπώδη ιστό είναι μια φυσιολογική διαδικασία που αρχίζει γύρω στην ηλικία των 30 ετών.

Παράγοντες όπως η αδράνεια, η παχυσαρκία ή οι χρόνιες ασθένειες επιταχύνουν αυτή τη διαδικασία.

Ωστόσο, η απώλεια γίνεται σημαντική μόνο όταν τα προβλήματα ισορροπίας οδηγούν σε πτώσεις ή όταν οι καθημερινές δραστηριότητες, όπως το να σηκωθεί κάποιος από μια καρέκλα, προκαλούν δυσκολίες. Με τον τρόπο αυτό δημισουργείται η σαρκοπενία.

Ο όρος σαρκοπενία, αποτελούμενος από τις ελληνικές λέξεις "σάρξ" (σάρκα) και "πενία" (έλλειψη), εισήχθη για πρώτη φορά από τον Irwin H. Rosenberg το 1989 και αρχικά περιέγραφε μόνο την έλλειψη μυϊκής μάζας.

Εκείνη την εποχή δεν λαμβάνονταν υπόψη η μυϊκή δύναμη και η σωματική απόδοση. Ωστόσο, αυτό άλλαξε το 2010, με τη δημοσίευση του εγγράφου συναίνεσης της Ευρωπαϊκής Ομάδας Εργασίας για τη Σαρκοπενία στους Ηλικιωμένους (EWGSOP). Σύμφωνα με τον ορισμό που περιέχεται σε αυτό, η σαρκοπενία είναι ένα γηριατρικό σύνδρομο με προοδευτική και γενικευμένη απώλεια μυϊκής μάζας και μυϊκής λειτουργίας.

Το 2018, η πρώτη έκδοση αναθεωρήθηκε και δημοσιεύθηκε ως EWGSOP2.

Δεν είναι ακόμη γνωστό πώς ακριβώς αναπτύσσεται η μυϊκή ατροφία που σχετίζεται με την ηλικία. Ωστόσο, θεωρείται ότι η διαδικασία αυτή είναι πολυπαραγοντική.

Το βέβαιο είναι ότι οι μύες υφίστανται φυσιολογικές αλλαγές κατά τη διάρκεια της γήρανσης, οι οποίες έχουν ως αποτέλεσμα τη μυϊκή ατροφία.

Στο πλαίσιο αυτό, μπορεί να παρατηρηθεί μια αλλαγή στη σύνθεση των μυϊκών ινών σε άτομα με σαρκοπενία, σύμφωνα με την οποία χάνονται κυρίως οι μυς ταχείας σύσπασης τύπου ΙΙ (π.χ. διάταση της άρθρωσης του αγκώνα), αλλά όχι οι μυϊκές ίνες τύπου Ι.

Οι τελευταίοι είναι κατάλληλοι για δραστηριότητες όπως η ποδηλασία όπου απαιτείται αντοχή. Ο λόγος είναι ότι συστέλλονται πιο αργά, αλλά δεν κουράζονται σχεδόν καθόλου.

Πρωτοπαθής και δευτεροπαθής σαρκοπενία

Η μυϊκή ατροφία, η οποία οφείλεται κυρίως στις μειωμένες μεταβολικές διεργασίες που σχετίζονται με την ηλικία, είναι γνωστή ως πρωτοπαθής σαρκοπενία. Πιθανές αιτίες περιλαμβάνουν τη μειωμένη μιτοχονδριακή δραστηριότητα στην τρίτη ηλικία, την αυξημένη αποδόμηση (αυτοφαγία) και απόπτωση των μυϊκών κυττάρων, καθώς και τις μειωμένες συγκεντρώσεις αναβολικών ορμονών, όπως οι ορμόνες του φύλου και οι αυξητικές ορμόνες.

Οι νευρωνικές μεταβολές που συμβαίνουν με την ηλικία συμβάλλουν επίσης στην απώλεια μυϊκής δύναμης και μάζας, μειώνοντας τη μετάδοση των σημάτων. Παραδείγματα είναι η καταστροφή των κινητικών μονάδων (που αντιστοιχούν σε ένα νευρικό κύτταρο, μια νευρική ίνα και πολλές μυϊκές ίνες) και ο εκφυλισμός των κινητικών τελικών πλακών. Πρόκειται για συνδέσεις που μεταδίδουν τη διέγερση από τις νευρικές ίνες στις μυϊκές ίνες.

Η δευτεροπαθής σαρκοπενία, από την άλλη πλευρά, είναι μια μυϊκή ατροφία που δεν οφείλεται μόνο σε φυσιολογικές αλλαγές που σχετίζονται με την ηλικία. Συστηματικές ασθένειες όπως ο καρκίνος, χρόνιες φλεγμονές όπως η ρευματοειδής αρθρίτιδα και οξείες και χρόνιες ασθένειες όπως η καρδιακή ανεπάρκεια ή η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) μπορούν να διαδραματίσουν αιτιολογικό ρόλο.

Άλλοι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν τον ανενεργό τρόπο ζωής, τη σωματική αναπηρία και την ακινησία, για παράδειγμα λόγω χειρουργικής επέμβασης, κατάκλισης ή ασθένειας.

Η ανεπαρκής πρόσληψη πρωτεϊνών, για παράδειγμα λόγω υποσιτισμού, δυσαπορρόφησης ή κακής χρήσης φαρμάκων για την απώλεια βάρους σε περίπτωση ανορεξίας, μπορεί επίσης να ευνοήσει τη δευτερογενή σαρκοπενία, καθώς αυτό έχει ως αποτέλεσμα να παράγεται λιγότερη πρωτεΐνη στους μυς και να μειώνεται η μυϊκή μάζα.

Η μυϊκή δύναμη έχει σταθεροποιητική επίδραση στη στατική (π.χ. ορθοστασία) και δυναμική ισορροπία (π.χ. περπάτημα). Εάν η δύναμη αυτή μειωθεί, εμφανίζεται αστάθεια βάδισης και το πάσχον άτομο παραπατάει συχνότερα.

Τυπικά σημάδια σαρκοπενίας είναι το κρέμασμα από κιγκλιδώματα και χειρολαβές και οι συχνές πτώσεις.

Εκτός από τις πληγές και τα σπασμένα οστά, στις συνέπειες μιας πτώσης περιλαμβάνεται επίσης ο φόβος να ξαναπέσει κάποιος, ο οποίος είναι γνωστός ως "φόβος της πτώσης".

Ο φόβος αυτός περιορίζει την κινητικότητα και προκαλεί απόσυρση από την κοινωνική ζωή.

Δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος, καθώς η συμπεριφορά αποφυγής οδηγεί σε απώλεια εμπιστοσύνης στην ισορροπία του ατόμου.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Όμιλος Ιατρικού Αθηνών: 3ο Συνέδριο Ιατρικής Πρωτοπορίας και Καινοτομίας AMLI 2024
ECDC: 35 κρούσματα ιλαράς στην Ελλάδα το εννεάμηνο - 11 τον Φεβρουάριο
Η κα Ιωάννα Κοντομανωλοπούλου αναλαμβάνει καθήκοντα Γενικής Διευθύντριας στον HMVO