Ο όρος "μαιευτική βία" (obstetric violence) έχει εισαχθεί για να περιγράψει ένα σύνολο πράξεων, παραλείψεων και πρακτικών του μαιευτήρα - γυναικολόγου και άλλων επαγγελματιών Υγείας που εμπλέκονται στην κύηση και στον τοκετό, οι οποίες δεν συνάδουν με τις βέλτιστες πρακτικές ή/και προσβάλλουν την αυτονομία και την αξιοπρέπεια της επίτοκου.

Παρόλο που δεν είναι καταγεγραμμένος σε κάποιο δεσμευτικά νομικό κείμενο σε διεθνές επίπεδο, ο όρος περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, ιατρικές πράξεις χωρίς συναίνεση, πρακτικές χωρίς επιστημονική τεκμηρίωση όπως ο χειρισμός Kristeller (άσκηση πίεσης με τα χέρια στην κοιλιά της γυναίκας ως υποβοήθηση τοκετού), υψηλά ποσοστά καισαρικών τομών, σωματική κακοποίηση με επώδυνες κλινικές κολπικές εξετάσεις, λεκτική κακοποίηση, παραμέληση, στέρηση πληροφόρησης, απαγόρευση συνοδού κατά τον τοκετό, διακρίσεις, άρνηση φροντίδας περιλαμβανομένων επαρκών ανακουφιστικών μέτρων για τον πόνο, έλλειψη ιδιωτικότητας και καταναγκασμός όπως περιορισμένη κίνηση ή έλλειψη επιλογής στη θέση του τοκετού.

Το θέμα απασχόλησε έναν ενδιαφέροντα διάλογο μεταξύ ιατρών και νομικών, στη διάρκεια επιστημονικής εκδήλωσης που διοργάνωσαν στη Θεσσαλονίκη το Εργαστήριο Μελέτης Ιατρικού Δικαίου και Βιοηθικής του ΑΠΘ, η Μαιευτική Γυναικολογική Εταιρεία Θεσσαλονίκης και ο Σύλλογος Επιστημόνων Μαιών - Μαιευτών Θεσσαλονίκης.

Κοινός τόπος των τοποθετήσεων και των δύο πλευρών, είναι πως το πρόβλημα είναι υπαρκτό, στην Ελλάδα και διεθνώς, αλλά ο όρος «μαιευτική βία» είναι βαρύς και άδικος για τις περισσότερες από τις περιπτώσεις που περιγράφει.

Μία στις τρεις γυναίκες

Σύμφωνα με τα ευρήματα έρευνας στο Ηνωμένο Βασίλειο, μια στις τρεις γυναίκες βιώνουν τον τοκετό ως τραυματικό, με 30.000 γυναίκες ετησίως να αναπτύσσουν μετατραυματική διαταραχή άγχους, όπως ανέφερε η διδάκτωρ νομικής, Ρωξάνη Φράγκου (φωτογραφία).

Παρόμοια ποσοστά κατέγραψε και στην Ελλάδα, έρευνα του 2021 που αξιολόγησε τις εμπειρίες 553 γυναικών οι οποίες γέννησαν σε δημόσιο νοσοκομείο το 2019 και το 2020, στο πλαίσιο ευρύτερης πανευρωπαϊκής έρευνας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου: Όπως είπε η κ. Φράγκου, το 36,9% των συμμετεχουσών ανέφερε πως έχει δεχτεί μαιευτική βία με την ψυχοσυναισθηματική βία να κατατάσσεται πρώτη και να ακολουθούν η λεκτική και η σωματική βία.

Συγκεκριμένα, αναφέρθηκαν παρεμβάσεις ιατροτεχνικές που δεν ήταν αναγκαίες (τεχνητή πρόκληση τοκετού, τεχνητή ρήξη υμένων και χορήγηση ωκυτοκίνης), συνεχείς κοπλικές εξετάσεις, δέσιμο στο κρεβάτι, απαγόρευση κινήσεων, χρήση εμβρυουκλών, χειρισμός Kristeller και λεκτική κακοποίηση με ειρωνικά, υποτιμητικά και προσβλητικά σχόλια.

Την ίδια ώρα, σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, πάνω από 60% των γεννήσεων στην Ελλάδα γίνονται με καισαρική τομή, ενώ σύμφωνα με τον ΠΟΥ το ποσοστό σύμφωνα με τις ιατρικές ενδείξεις δεν πρέπει να ξεπερνά το 10% - 15%.

Η βία υποδηλώνει πρόθεση

Ο ομότιμος καθηγητής Μαιευτικής - Γυναικολογίας και Ανθρώπινης Αναπαραγωγής στο ΑΠΘ, Βασίλειος Ταρλατζής (φωτογραφία), έκανε λόγο για έναν άδικο και προσβλητικό όρο, που όμως περιγράφει μια υπαρκτή πραγματικότητα.

"Η έννοια της βίας υποδηλώνει πρόθεση και είναι απότοκος ανθρώπινης συμπεριφοράς και όχι ιατρικής πρακτικής", τόνισε, προσθέτοντας ότι "δεν μπορεί κανείς να διανοηθεί ότι ένας γιατρός ή μια μαία μπαίνει μέσα για να βασανίσει μια γυναίκα. Μπορεί να κάνει καλά ή κακά τη δουλειά του, μπορεί να κάνει λάθη, αλλά δεν υπάρχει πρόθεση". Για τον λόγο αυτό, όπως είπε, ήδη αρμόδιες οργανώσεις έχουν προτείνει την αντικατάσταση του όρου "μαιευτική βία" (obstetric violence) με άλλον, πιο συμβατό. Δύο προτεινόμενοι εναλλακτικοί όροι είναι οι substandard care (σε ελεύθερη μετάφραση "φροντίδα κατώτερη των βέλτιστων πρακτικών") ή disrespectful care ("φροντίδα χωρίς τον δέοντα σεβασμό" προς τη γυναίκα)

Ο κ. Ταρλατζής επισήμανε την ανάγκη πλήρους ενημέρωσης της γυναίκας για τον τοκετό και τις αναγκαίες ιατρικές πράξεις που περιλαμβάνει, αλλά διερωτήθηκε αν είναι δυνατή η εκ των προτέρων ενημερωμένη συναίνεσή της για κάθε επιπλοκή που μπορεί να συμβεί, η οποία θα απαιτήσει την άμεση ιατρική παρέμβαση του γιατρού.

Από την πλευρά του, ο καθηγητής Μαιευτικής - Γυναικολογίας και Εμβρυομητρικής Ιατρικής, Διευθυντής της Γ’ Μαιευτικής-Γυναικολογικής κλινικής ΑΠΘ, Απόστολος Μαμόπουλος (φωτογραφία), διαχώρισε το ζήτημα σε δύο μέρη: α) τα προβλήματα και οι ελλείψεις του συστήματος σε υποδομές και προσωπικό, που δεν επιτρέπουν την παροχή βέλτιστης μαιευτικής φροντίδας, β) η νοοτροπία μέρους του προσωπικού που πολλές φορές δυσκολεύεται να μάθει από τα λάθη του και να αλλάξει πρακτική.

"Συμβόλαια" για τον τοκετό

H μαιευτήρας - γυναικολόγος και κλινικός φαρμακολόγος, αναπληρώτρια καθηγήτρια Φαρμακολογίας - Κλινικής Φαρμακολογίας, ΑΠΘ, Χρυσάνθη Σαρδέλη (φωτογραφία),  στη διάρκεια της ειδικότητας στη Δανία, στις αρχές της δεκαετίας του 2000, ήρθε σε επαφή με τους όρους "συμβόλαια για τον τοκετό", ή "πλάνα γέννας". Αυτά έχουν στόχο την ενίσχυση της αυτονομίας της γυναίκας και του δικαιώματός της να έχει τον έλεγχο της κορυφαίας στιγμής στη ζωή της.

"Όταν ξεκίνησα την Ιατρική, οι μαίες με έβρισκαν λίγο παράδοξη στην πρακτική μου: έχω ξαπλώσει στο πάτωμα για να ξεγεννήσω μωρά, τρώνε οι ασθενείς μου κατά τη διάρκεια του τοκετού, μαλώνω με τους αναισθησιολόγους", σημείωσε.

Συμφώνησε πως ο όρος «μαιευτική βία» είναι ξένος σε ανθρώπους που προσφέρουν ιατρική φροντίδα σε γυναίκες, επισημαίνοντας ωστόσο ότι "πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι υπάρχει πρόβλημα, γιατί δεν έχει να κάνει μόνο με την πρόθεση, αλλά και με την αντίληψη αυτού που δέχεται τη φροντίδα".

Συγχέονται διαφορετικά πράγματα

"Κάτω από τον προκλητικό ή επιθετικό όρο ‘μαιευτική βία’ συγχέονται αναγκαστικά διαφορετικά πράγματα", παρατήρησε η καθηγήτρια Αστικού Δικαίου ΑΠΘ, διευθύντρια του Εργαστηρίου Μελέτης Ιατρικού Δικαίου και Βιοηθικής του ΑΠΘ Κατερίνα Φουντεδάκη (φωτογραφία), τονίζοντας ότι "είναι άλλο πράγμα να υπάρχει μια σεξουαλική κακοποίηση ή ασέλγεια στη γυναίκα και είναι άλλο πράγμα να έχουμε κλασικές παραβιάσεις των κανόνων της ιατρικής ή γενικά των υποχρεώσεων του γιατρού που γνωρίζουμε όσοι ασχολούμαστε με την ιατρική ευθύνη".

Τόνισε τη σημασία της συναίνεσης του ενημερωμένου ασθενούς, ωστόσο εξαίρεσε από αυτή την υποχρέωση τις επείγουσες καταστάσεις. "Δεν είναι βία όταν ο γιατρός χρειαστεί να κάνει μια επείγουσα πράξη η οποία επιβάλλεται από την ιατρική επιμέλεια και δεν απαιτεί τη συναίνεση όταν το κάνει για να σώσει την ασθενή, ούτε οφείλει να την έχει ενημερώσει από πριν για όλα τα ενδεχόμενα", κατέληξε.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
ΕΚΑΒ: ''Ημέρα Θυσίας του Διασώστη''
ΣΕΒΙΤΕΛ: Απαγορευμένη η πώληση χύμα ελαιόλαδου
Ποια είναι τα οφέλη που έχει το διάβασμα ενός βιβλίου