Η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, η οποία προκαλείται κατά κύριο λόγο από το κάπνισμα, είναι η αιτία για καρδιοπάθειες, εμφράγματα και εγκεφαλικά, πέραν φυσικά των νοσημάτων θώρακος, που οδηγούν σε βαρύτατες επιπλοκές και στο θάνατο.

Αυτό επισημάνθηκε στη σημερινή συνέντευξη τύπου που παραχώρησε ο Πρόεδρος της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας, Πρύτανης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας κύριος Κωνσταντίνος Γουργουλιάνης, και οι υπεύθυνοι της Ομάδας ΧΑΠ της ΕΠΕ Επαμεινώνδας Κοσμάς, Διευθυντής 3ης Πνευμονολογικής Κλινικής και Κέντρου Πνευμονικής Αποκατάστασης, του Γενικού Νοσοκομείου ‘Η Σωτηρία’, Νίκος Τζανάκης, Επίκουρος Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Κρήτης, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά της ΧΑΠ που είναι την Τετάρτη 18 Νοεμβρίου 2009.

Όπως αναφέρανε οι ομιλητές, από ΧΑΠ πάσχουν σήμερα μισό έως ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι στον πλανήτη, ενώ στην Ελλάδα εκτιμάται ότι οι πάσχοντες είναι από 500.000 έως 700.000. Ανέφεραν ακόμη πως 3 έως 3,5 εκατομμύρια θάνατοι σε παγκόσμια κλίμακα οφείλονται στη ΧΑΠ, η οποία εξ αυτού του λόγου αποτελεί την τέταρτη αιτία θανάτου με προοπτική να ανεβεί στην τρίτη θέση τα επόμενα χρόνια.

Κίνδυνος δυσάρεστων επιπλοκών από τη νέα γρίπη

Απαντώντας σε σχετικές ερωτήσεις δημοσιογράφων, οι ομιλητές ανέφεραν ότι είναι μεγάλος πλέον ο κίνδυνος δυσάρεστων επιπλοκών από τη νέα γρίπη Η1Ν1 για τους πάσχοντες από ΧΑΠ και συνέστησαν ανεπιφύλακτα τον εμβολιασμό των πασχόντων από τη συγκεκριμένη ασθένεια.

Υπογράμμισαν σ’ αυτό το σημείο ότι δεν πρέπει να υπάρχει φοβία για το εμβόλιο, καθώς δεν υπάρχουν σαφείς ενδείξεις για παρενέργειες και επιπλοκές.

Οι ομιλητές πρότειναν όχι μόνο οι καπνιστές αλλά και όλα τα άτομα που είναι εκτεθειμένα στη ρύπανση να κάνουν σπιρομέτρηση για να διαπιστωθεί εάν πάσχουν από την ασθένεια. Όπως τόνισαν χαρακτηριστικά, η σπιρομέτρηση πρέπει να γίνει μια εξέταση ρουτίνας, όπως αυτή για την πίεση.

Απαντώντας σ’ άλλες ερωτήσεις, οι ομιλητές ανέφεραν ότι για την ΧΑΠ εκτός από το ενεργητικό κάπνισμα αιτία είναι και το παθητικό κάπνισμα και η ενδοοικιακή ρύπανση, ενώ επίφοβες είναι και οι ομάδες εργαζομένων στα ορυχεία, στα έργα οδοποιίας, στη βιομηχανία μετάλλων και αμιάντου.

Οι ομιλητές πρότειναν την ολική απαγόρευση καπνίσματος και επέκριναν τα παράθυρα που αφήνει η πρόσφατη αντικαπνιστική νομοθεσία, τα οποία όπως επισήμαναν καθιστούν το νόμο ανενεργό. Σ’ αυτό το σημείο εξέφρασαν την άποψη ότι απέτυχε ουσιαστικά η πολιτεία να επιβάλει την εφαρμογή του νόμου για το κάπνισμα, παρά το ότι, όπως είπαν, η κοινωνία είναι έτοιμη να δεχθεί το συγκεκριμένο αντικαπνιστικό νόμο.

Αιτίες της νόσου

Με βάση τα στοιχεία που έχει στη διάθεσή της η ΕΠΕ:

Παρά τη μεγάλη συχνότητά της αλλά και τους υψηλούς δείκτες θνησιμότητας, η ΧΑΠ είναι μία νόσος εν πολλοίς άγνωστη όχι μόνο στο ευρύ κοινό αλλά και στην ομάδα υψηλού κινδύνου που είναι οι καπνιστές, ακόμα όμως και σε επαγγελματίες υγείας που δεν ασχολούνται αποκλειστικά με νοσήματα του αναπνευστικού (π.χ.

μη πνευμονολόγοι γιατροί, φαρμακοποιοί, νοσηλευτές κλπ). Η αιτία για αυτή την έλλειψη ευαισθητοποίησης είναι αφενός η ελλιπής ενημέρωση για τη ΧΑΠ και αφετέρου γιατί δεν γίνεται αντιληπτή κοινωνικά σαν ασθένεια η εικόνα π.χ.

ενός καπνιστή ή μιας καπνίστριας 40-45 ετών που βήχει (τσιγαρόβηχας), βγάζει πτύελα και λαχανιάζει εάν ανέβει μία μικρή ανηφόρα ή δύο ορόφους.

Το κάπνισμα, ενεργητικό και παθητικό, αποτελεί τον κυριότερο παράγοντα κινδύνου για την ΧΑΠ. Τα συμπτώματα της ΧΑΠ (βήχας, πτύελα, δύσκολη αναπνοή στη μυϊκή προσπάθεια) χαρακτηρίζονται από ύπουλη εμφάνιση, με σταδιακή συν τω χρόνω επιδείνωση.

Το πρόβλημα με τα συμπτώματα είναι ότι έχουν τόσο ύπουλη εμφάνιση, έτσι ώστε οι πάσχοντες για κάποια χρόνια να τα θεωρούν λανθασμένα σαν μία φυσιολογική συνέπεια του καπνίσματος και της ηλικίας που αυξάνεται.

Στην προ 5 ετών δημοσιευθείσα επιδημιολογική μελέτη της Ομάδας Εργασίας ΧΑΠ της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρίας (ιατρικό περιοδικό ‘Chest’, 2004) σε 900 περίπου Έλληνες καπνιστές, άνδρες και γυναίκες, ηλικίας μεγαλύτερης των 35 ετών, καταδείχτηκε με σχετικό ερωτηματολόγιο και με σπιρομέτρηση (που είναι η εξέταση αναπνοής με την οποία επικυρώνεται ή αποκλείεται η διάγνωση της ΧΑΠ) ότι η μέση συχνότητα της ΧΑΠ ήταν 8,4% (11,6% σε άνδρες, 4,8% σε γυναίκες).

Ένα πολύ ενδιαφέρον εύρημα της μελέτης ήταν ότι μόνο το 19% αυτών που διαγνώστηκαν ότι πάσχουν από ΧΑΠ σε αρχικά στάδια, ήδη γνώριζαν ότι πάσχουν από αυτή τη νόσο.

Σε ένα σύνολο περίπου 12.000 σπιρομετρήσεων που έχει πραγματοποιήσει η Ομάδα Εργασίας ΧΑΠ την τελευταία πενταετία σε όλη τη χώρα, διαπιστώθηκε ότι το 13% των εξετασθέντων πάσχουν από ΧΑΠ και ένα πολύ εντυπωσιακό ποσοστό που προσεγγίζει το 62% αυτών δεν γνώριζαν ότι είναι ήδη ασθενείς και ότι πρέπει να αναζητήσουν ιατρική βοήθεια.

Γνωρίζοντας αυτά τα δεδομένα από την Ελλάδα που είναι περίπου ταυτόσημα και με αυτό που συμβαίνει σε παγκόσμια κλίμακα, η Ομάδα Εργασίας ΧΑΠ από το 2002 και μετά, έθεσε σαν πρωταρχικό της στόχο αφενός να κάνει γνωστή αυτή τη νόσο στο ευρύ κοινό της Ελλάδας και αφετέρου να ευαισθητοποιήσει τους μη-πνευμονολόγους γιατρούς και κυρίως αυτούς που υπηρετούν την πρωτοβάθμια υγεία (παθολόγους, γενικούς γιατρούς κλπ).

Τα αποτελέσματα αυτής της πολυετούς και επίπονης προσπάθειας (ομιλίες σε κοινό ανά την επικράτεια, σπιρομετρήσεις, κλινικά φροντιστήρια και διαλέξεις σε μη πνευμονολόγους γιατρούς, άρθρα σε έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο, παρουσιάσεις σε τηλεόραση και ραδιόφωνο) έχουν αρχίσει να δείχνουν εντυπωσιακή αναστροφή στο θέμα της ελλιπούς ενημέρωσης του κοινού.

Σε σχετικό ερωτηματολόγιο γνώσεων για την ΧΑΠ που απευθύνθηκε σε Αθηναίους πολίτες κατά τηνδιάρκεια των κεντρικών εκδηλώσεων της Παγκόσμιας Ημέρας ΧΑΠ των ετών 2002, 2005, 2007 και 2008, το ποσοστό των πολιτών που γνώριζαν ποια ασθένεια είναι η ΧΑΠ, τα συμπτώματά της και τη σχέση της με το κάπνισμα, ήταν αρχικά 13% (2002) και ανήλθε σταδιακά σε 29% (2005), 45% (2007) και 55% (2008).

Τα αποτελέσματα αυτά έχουν υποβληθεί για δημοσίευση στο έγκριτο ιατρικό περιοδικό ‘The Lancet.’

Τρόποι αντιμετώπισης

Σήμερα, η φαρμακευτική (εισπνεόμενα φάρμακα, φάρμακα διακοπής καπνίσματος, αντιγριπικό εμβόλιο) αλλά και η μη φαρμακευτική θεραπεία της ΧΑΠ (πνευμονική αποκατάσταση [πρόγραμμα εκπαίδευσης ασθενών, φυσιοθεραπείας, άσκησης, διατροφικής παρέμβασης και ψυχολογικής υποστήριξης], οξυγονοθεραπεία, μηχανικός αερισμός, χειρουργική) έχουν παρουσιάσει μέσα από πρόσφατες μεγάλες πολυεθνικές κλινικές μελέτες χιλιάδων ασθενών σπουδαία αποτελέσματα όσον αφορά την ανακούφιση από τα συμπτώματα, την αύξηση της ικανότητας των ασθενών για σωματική δραστηριότητα, την επιβράδυνση της επιδείνωσης της αναπνευστικής λειτουργίας, τη βελτίωση της ψυχολογίας τους, την αποφυγή των λοιμώξεων-παροξύνσεων-νοσηλειών, τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και την ελάττωση της θνησιμότητας.

Μέσα στην επόμενη διετία αναμένεται να κυκλοφορήσουν και νέα φάρμακα που θα ενισχύσουν την ήδη υπάρχουσα και πολύ αποτελεσματική θεραπεία προς όφελος των ασθενών. Απαραίτητο στοιχείο της σωστής και αποτελεσματικής θεραπείας είναι και η τακτική παρακολούθηση των ασθενών από τον κατάλληλο γιατρό που είναι ο πνευμονολόγος.

Προ μηνός παρουσιάστηκε στο Πανευρωπαϊκό Πνευμονολογικό Συνέδριο ένα εύκολο στη χρήση του προτυποποιημένο ερωτηματολόγιο παρακολούθησης της πορείας και του ελέγχου της νόσου σε ασθενείς με ΧΑΠ, που θα οδηγήσει σε καλύτερη αποτίμηση της κατάστασης υγείας τους αλλά και της αποδοτικότητας της ακολουθούμενης θεραπείας.

Η ακριβής πληροφόρηση και η απόκτηση σωστής γνώσης του κόσμου για την ΧΑΠ είναι το κλειδί που θα οδηγήσει κάποτε στην απάλειψη της νόσου εάν ο κόσμος σταματήσει να καπνίζει (ιδανικός στόχος) αλλά και ο μονόδρομος που θα οδηγήσει στην όσο το δυνατόν πιο έγκαιρη διάγνωση της νόσου (ρεαλιστικός στόχος) που με τη σειρά της οδηγεί στην πολύ αποτελεσματικότερη θεραπεία με όλα τα ευεργετικά για τους ασθενείς επακόλουθα.

Εκδηλώσεις ενημέρωσης

Την Τετάρτη 18 Νοεμβρίου, που είναι η Παγκόσμια Ημέρα κατά της ΧΑΠ, η Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία θα διοργανώσει διάφορες εκδηλώσεις ενημέρωσης των πολιτών. Συγκεκριμένα στην Αθήνα, στους Σταθμούς Μετρό Συντάγματος και Εθνικής Άμυνας, από το πρωί μέχρι αργά το απόγευμα, γιατροί - μέλη της ΕΠΕ θα παράσχουν ειδική ιατρική ενημέρωση σ’ όλους τους ενδιαφερόμενους πολίτες.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
ΕΔΟΕΑΠ - ΤΥΠΕΤ στις ρυθμίσεις ΕΟΠΥΥ για τη φαρμακευτική δαπάνη - Γεωργιάδης: Θα βγουν κερδισμένοι
Μιχ. Γιαννάκος: Γιατί είναι χαμηλή η συμμετοχή στις απεργίες των υγειονομικών
Οι συμπεριφορές που επιδεινώνουν την κατάθλιψη