Αγγλικός όρος

child abuse

Ορισμός

Συναισθηματική, σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση σε ένα παιδί.

Μπορεί να παρατηρηθεί μετά από περιπτώσεις σοβαρής διαταραχής στη διαδικασία της γονικής προσκόλλησης. Μπορεί είτε να είναι ενεργητικός τραυματισμός είτε να οφείλεται σε παραλείψεις εκείνων που είναι υπεύθυνοι για τη φροντίδα του παιδιού. Σε οικογενειακές καταστάσεις στις οποίες ένα παιδί κακοποιείται, είναι σημαντικό να εξετασθούν και άλλα παιδιά και νεογνά που ζουν στο ίδιο σπίτι, διότι 20% θα έχουν σημεία σωματικής κακοποίησης. Αυτή η εξέταση θα πρέπει να γίνει χωρίς καθυστέρηση για την αποφυγή περαιτέρω κακοποίησης σε εκείνο το σπίτι. Ένα νεογνό ή ένα παιδί δεν θα πρέπει ποτέ να επιτραπεί να παραμείνει στο εχθρικό περιβάλλον όπου συνέβη η κακοποίηση· μια τέτοια κατάσταση μπορεί να είναι καταστροφική για το παιδί.

ΠΕΡΙΘΑΛΨΗ ΑΣΘΕΝΟΥΣ: Όλοι οι επαγγελματίες της υγείας, οι δάσκαλοι και άλλοι που ασχολούνται με παιδιά είναι υπεύθυνοι για την αναγνώριση και την αναφορά καταστάσεων κακοποίησης όσο το δυνατό συντομότερα. Οι κίνδυνοι κακοποίησης μπορούν να αξιολογηθούν αναγνωρίζοντας προδιαθεσικά χαρακτηριστικά των γονέων, των παιδιών και του περιβάλλοντος, αλλά αυτά δεν είναι από μόνα τους προβλεπτικοί παράγοντες πραγματικής κακοποίησης. Θα πρέπει να ληφθεί ένα λεπτομερές ιστορικό και αναλυτική φυσική εξέταση. Τα ευρήματα θα πρέπει να αξιολογηθούν όχι μόνο σε σύγκριση με τους γνωστούς δείκτες κακομεταχείρισης, αλλά επίσης υπό το φως των νόσων ή των πρακτικών της κουλτούρας που μπορούν να εξομοιώνονται με κακοποίηση. Οι νοσηλεύτριες διαδραματίζουν ένα σημαντικό ρόλο στην αναγνώριση της κακοποίησης παιδιών, αφού συνήθως είναι οι πρώτες που έρχονται σε επαφή με το παιδί και την οικογένεια (π.χ. στο Τμήμα Επειγόντων, στο γραφείο του ιατρού, την κλινική ή το σχολείο). Ψάχνουν για ένα συνδυασμό σωματικών και συμπεριφορικών σημείων που υποδεικνύουν κακομεταχείριση.

Η σωματική αμέλεια μπορεί να στοιχειοθετηθεί από την έλλειψη ανάπτυξης, σημεία υποσιτισμού, κακή προσωπική υγιεινή, παραμέληση των δοντιών, ρυπαρά ή ακατάλληλα ρούχα και συχνούς τραυματισμούς από έλλειψη επίβλεψης. Συμπεριφορικοί δείκτες αμέλειας περιλαμβάνουν νωθρότητα και έλλειψη δραστηριότητας, υπερβολική παθητικότητα ή υπνηλία, αυτο-διεγερτική συμπεριφορά (επαναλαμβανόμενες κινήσεις, ρούφηγμα δακτύλων) και στο μεγαλύτερο παιδί, η παράκληση (επαιτεία) ή η κλοπή φαγητού, οι συχνές απουσίες από το σχολείο, ο βανδαλισμός, οι μικροκλοπές καταστημάτων ή η κατάχρηση ουσιών.

Η συναισθηματική κακοποίηση και αμέλεια μπορεί να υποπτευθεί, αλλά είναι δύσκολο να ποσοτικοποιηθεί. Σωματικοί δείκτες περιλαμβάνουν την έλλειψη ανάπτυξης, τις διαταραχές σίτισης, την ενούρηση και τις διαταραχές ύπνου. Συμπεριφορικοί δείκτες περιλαμβάνουν τις αυτο-διεγερτικές συμπεριφορές· έλλειψη κοινωνικού χαμόγελου και ανησυχία προς αγνώστους κατά τη διάρκεια της νεογνικής ηλικίας· ασυνήθιστη φοβική συμπεριφορά· αντικοινωνική συμπεριφορά (τάση για καταστροφή, ασπλαχνία, κλοπές)· έντονη ενδοτικότητα, παθητικότητα, επιθετικότητα ή απαιτητικότητα· συναισθηματικές, γλωσσικές και νοητικές διαταραχές και απόπειρες αυτοκτονίας.

Η σωματική κακοποίηση δεν είναι πάντα προφανής και μπορεί να είναι ασυνήθιστη και σύνθετη. Απαιτεί προσεκτική τεκμηρίωση από την ομάδα περίθαλψης για να προστατευθεί το παιδί από άσκοπες και άβολες διαγνωστικές και θεραπευτικές διαδικασίες. Οι σωματικοί δείκτες περιλαμβάνουν μώλωπες και σημάδια μαστίγωσης, εγκαύματα, κατάγματα και εξαρθρώσεις, γρατσουνιές και αμυχές και χημικές δηλητηριάσεις και ασθένειες. Συμπεριφορικοί δείκτες περιλαμβάνουν επιφυλακτικότητα στη σωματική επαφή με ενήλικες· εμφανή φόβο προς τους γονείς ή άλλους στο σπίτι· ακατάλληλες συναισθηματικές αντιδράσεις προς τους γονείς ή άλλους στο σπίτι· εξαρτημένες συμπεριφορές· ακινησία παρακολουθώντας το περιβάλλον· αφύσικες αντιδράσεις σε τραυματισμό· ανησυχία στο άκουσμα άλλων παιδιών να κλαίνε· φιλικότητα χωρίς διάκριση, ανάπτυξη μόνο επιφανειακών σχέσεων· ανάρμοστη συμπεριφορά για να τραβήξουν την προσοχή και απόσυρση.

Όταν υποψιαζόμαστε σεξουαλική κακοποίηση, πρέπει να διεξαχθεί μια λεπτομερής αλλά προσεκτική και καθησυχαστική φυσική εξέταση. Σωματικοί δείκτες μπορούν να περιλαμβάνουν τραύμα στα εξωτερικά γεννητικά όργανα, στον πρωκτό, το στόμα και τον φάρυγγα· σκισμένα, λεκιασμένα με αίμα ή όχι εσώρουχα· πόνο στην ούρηση ή επαναλαμβανόμενες ουρολοιμώξεις· πόνο, οίδημα, ασυνήθιστη οσμή και κνησμός στα γεννητικά όργανα· κολπική έκκριση ή έκκριση απ' το πέος, κολπίτιδα, αφροδισιακά οζίδια ή σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα· δυσκολία στη βάδιση ή στο κάθισμα ή κύηση σε νεαρή ηλικία. Οι συμπεριφορικές εκδηλώσεις είναι πολυάριθμες αλλά καμία δεν είναι συγκεκριμένη. Μερικοί δείκτες περιλαμβάνουν απόσυρση και υπερβολική απόσπαση της προσοχής· εμμονή με φαντασιώσεις· κακές σχέσεις με συνομηλίκους· αιφνίδιες αλλαγές στη συμπεριφορά (ανησυχία, εξάρτηση, απώλεια ή απόκτηση βάρους)· υπερβολικός θυμός για τη μητέρα (σε αιμομεικτικές σχέσεις)· ανεπιθύμητη συμπεριφορά (ρούφηγμα του αντίχειρα, ούρηση στη διάρκεια του ύπνου)· αιφνίδια έναρξη φόβων ή φοβιών (π.χ. το σκοτάδι, ανθρώπους, αγνώστους, ειδικές καταστάσεις)· η φυγή από το σπίτι· αιφνίδια εμφάνιση σεξουαλικά σχετιζόμενων προβλημάτων (δημόσιος αυνανισμός, αφύσικο για την ηλικία σεξουαλικό παιχνίδι, πολλαπλούς συντρόφους, αποπλανητική συμπεριφορά)· κατάχρηση ουσιών· σημαντικές αλλαγές στην προσωπικότητα (έντονη κατάθλιψη, εχθρικότητα, επιθετικότητα, κοινωνική απόσυρση)· έντονα ελλιπής σχολική απόδοση· και αυτοκτονικός ιδεασμός ή απόπειρες.

Η κακοποίηση θα πρέπει να υποπτευθεί στην παρουσία φυσικών στοιχείων, όπως παλαιά τραύματα· αντικρουόμενες ιστορίες για ένα ατύχημα ή τραυματισμό από γονείς ή άλλους· π.χ. ο τραυματισμός να αποδίδεται στα αδέρφια ή σε άλλους· ο τραυματισμός να μην είναι σύμφωνος με το ιστορικό που δίδεται· ένα ιστορικό που δεν συμφωνεί με το στάδιο ανάπτυξης του παιδιού· ένα βασικό εύρημα που δεν σχετίζεται με τα στοιχεία της φυσικής εξέτασης· αφύσικο επίπεδο ανησυχίας των γονέων (απούσα ή υπερβολική αντίδραση)· άρνηση των γονέων να υπογράψουν για τα απαιτούμενα τεστ ή θεραπείες· υπερβολική καθυστέρηση στην αναζήτηση βοηθείας· απουσία των γονέων για ερωτήσεις· μη αναμενόμενη αντίδραση του παιδιού (μικρή ή καθόλου αντίδραση στον πόνο, φόβος στο άγγιγμα, υπερβολική ή απουσία ανησυχίας χωρισμού, φιλικότητα χωρίς διάκριση προς τους ξένους)· προηγούμενες αναφορές κακοποίησης στην οικογένεια και/ή επαναλαμβανόμενες επισκέψεις στα επείγοντα με τραύματα (μπορεί να απαιτούν έλεγχο και από άλλα τμήματα). Συχνά, οι υποψίες μπορεί να εγείρονται από ένα αίσθημα ότι οι συμπεριφορές «δεν είναι σωστές». Παραδείγματα περιλαμβάνουν γονείς που έχουν δυσκολία στο να δείξουν ενδιαφέρον ή άνεση με το παιδί ή στο να αναγνωρίσουν τα σωματικά αισθήματα και συναισθήματα του παιδιού· γονείς που επιδεικνύουν θυμό για τον τραυματισμό, κριτικάρουν το παιδί ή το κατηγορούν για τον τραυματισμό· γονείς που γίνονται εχθρικοί αν δέχονται ερωτήσεις για τις ευθύνες τους απέναντι στο παιδί· και γονείς που ασχολούνται με τις ανάγκες τους και με το τι αντίκτυπο είχε το ατύχημα σε αυτούς (και όχι στο παιδί).

Η πρώτη προτεραιότητα περίθαλψης για το κακοποιημένο παιδί είναι η αποτροπή περαιτέρω τραύματος. Αυτό συνήθως περιλαμβάνει την απομάκρυνση του παιδιού από την κατάσταση κακοποίησης μέσω της αναφοράς του συμβάντος στις τοπικές Αρχές. Όλες οι Πολιτείες των ΗΠΑ και ο Καναδάς έχουν νόμους για υποχρεωτική αναφορά μιας τέτοιας κατάστασης. Αν στοιχειοθετούνται στοιχεία κακοποίησης, αναλαμβάνεται περαιτέρω δράση. Αν το παιδί νοσηλεύεται λόγω των τραυμάτων, διευθετείται η συγκεκριμένη αγωγή θεραπείας. Περίθαλψη ανάλογη με αυτή για ένα θύμα βιασμού παρέχεται όταν είναι παρούσα σεξουαλική κακοποίηση. Όλες οι αναπτυξιακές και άλλες ανάγκες του παιδιού λαμβάνονται υπόψη και λύνονται όπως για κάθε άλλο παιδί-ασθενή. Οι επαγγελματίες υγείας λειτουργούν ως πρότυπα για τους γονείς, βοηθώντας τους να σχετιστούν θετικά και εποικοδομητικά με το παιδί τους και να παράσχουν ένα θεραπευτικό περιβάλλον. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, δεν υπάρχει κατηγορία ή τιμωρία, μόνο αληθινό ενδιαφέρον και θεραπεία για να βοηθήσουν τους γονείς να αναγνωρίσουν και να αλλάξουν συμπεριφορές κακοποίησης. Παραπομπή σε ομάδες αυτο-βοηθείας, σε πηγές οικονομικής βοήθειας, καλύτερης στέγης και παιδικής περίθαλψης είναι σημαντικά στη βοήθεια των οικογενειών για την αντιμετώπιση του υπερβολικού αυτού στρες.

Προγράμματα επιμόρφωσης στην προγεννητική περίοδο, επισκέψεις σε μονάδες νεογνών και εξωτερικές ομάδες γονέων παρέχουν ευκαιρίες για τους επαγγελματίες της υγείας να δώσουν στην οικογένεια πληροφορίες για τη σωστή ανατροφή και ανάπτυξη και την βασική περίθαλψη. Σε τέτοιες περιπτώσεις, οι οικογένειες μπορούν επίσης να μοιραστούν τα αισθήματα τους και τις ανησυχίες τους, να αποκτήσουν υποστήριξη από άλλους και να γνωρίζουν την κατάλληλη βοήθεια όταν υπάρξουν ανάγκες. Η πρόληψη της σεξουαλικής κακοποίησης εστιάζει στη διδασκαλία των παιδιών για τα σώματα τους, στο δικαίωμα τους για ιδιωτικές στιγμές και στο δικαίωμα τους να λένε όχι. Οι γονείς και οι νοσηλεύτριες των σχολείων μπορούν να συζητήσουν τέτοια θέματα με τα παιδιά, χρησιμοποιώντας ερωτήσεις «τι θα γινόταν αν» για την αναζήτηση δυνητικά επικίνδυνων καταστάσεων. Όλοι πρέπει να γνωρίζουν ότι «καθωσπρέπει» άνθρωποι μπορούν να κακοποιήσουν σεξουαλικά και ότι η αλλαγή συμπεριφοράς του παιδιού προς ένα άτομο απαιτεί έρευνα. Το παιδί πρέπει πάντα να καθησυχάζεται πως οτιδήποτε συνέβη δεν οφειλόταν σε δικό του λάθος. Η αποφυγή ψευδών κατηγοριών είναι επίσης σημαντική και αυτοί που φροντίζουν τα παιδιά παίζουν σημαντικό ρόλο όταν τεκμηριώνουν προσεκτικά όλα τα στοιχεία της κακοποίησης, καταγράφοντας ακριβώς τι παρατήρησαν στην εξέταση και τι συμπεριφορές σημειώθηκαν, χωρίς να ερμηνεύουν τη σημασία τους.