Άνοια

Ορισμός

Ως Άνοια ορίζεται η απώλεια νοητικής ικανότητας η οποία εμφανίζεται με κάποιες ασθένειες. Επηρεάζει τη μνήμη, τη σκέψη, τη χρήση της γλώσσας, την κρίση και τη συμπεριφορά.

Εναλλακτικές ονομασίες

Άνοια σωματίων Lewy (DLB), Αγγειακή Άνοια, Ήπια Γνωστική Διαταραχή (ΗΓΔ)

Αιτίες

Οι περισσότερες μορφές Άνοιας είναι προοδευτικές και μη αναστρέψιμες (εκφυλιστικές). Αυτό σημαίνει πως οι μεταβολές στον εγκέφαλο οι οποίες προκαλούν την άνοια, δεν μπορούν να εξαφανιστούν, ούτε να βελτιωθούν. Ο πιο κοινός τύπος Άνοιας είναι η Νόσος Alzheimer.

Η δεύτερη πιο συνηθισμένη μορφή άνοιας είναι η Άνοια σωματίων Lewy, η οποία εμφανίζεται κυρίως σε ενήλικες γύρω στα 65. Οι άνθρωποι που υποφέρουν από τη συγκεκριμένη πάθηση παρουσιάζουν ανωμαλίες στις πρωτεϊνικές δομές σε ορισμένα τμήματα του εγκεφάλου.

Η Άνοια μπορεί επίσης να οφείλεται σε πολλά, μικρά, επαναλαμβανόμενα εγκεφαλικά επεισόδια. Αυτή η μορφή άνοιας ονομάζεται Αγγειακή.

Οι ακόλουθοι παράγοντες μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε άνοια:

• Νόσος του Parkinson
• Πολλαπλή Σκλήρυνση
• Νόσος του Huntington
• Νόσος του Pick
• Προϊούσα Υπερπυρηνική Παράλυση 
• Φλεγμονές που επηρεάζουν τον εγκέφαλο, όπως ο ιός του HIV/AIDS και η Βορρελίωση (Νόσος του Lyme)

Κάποια από τα αίτια που προκαλούν Άνοια μπορούν να σταματήσουν ή να αναστραφούν αν διαγνωστούν εγκαίρως. Ορισμένα από αυτά είναι:

• Όγκοι στον εγκέφαλο
• Μεταβολές των επιπέδων σακχάρου, νατρίου και ασβεστίου στο αίμα
• Χαμηλά επίπεδα βιταμίνης Β12
• Υδροκεφαλία Φυσιολογικής Πίεσης
• Χρήση κάποιων φαρμακευτικών ουσιών όπως η σιμετιδίνη και κάποιων φαρμάκων ρύθμισης της χοληστερίνης
• Χρόνια χρήση αλκοόλ

Η Άνοια συνήθως εμφανίζεται σε μεγαλύτερες ηλικίες, σπάνια σε ανθρώπους κάτω των 60. Ο κίνδυνος εμφάνισης Άνοιας αυξάνεται με την ηλικία.

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα της νόσου περιλαμβάνουν δυσχέρειες σε πολλαπλούς τομείς της νοητικής λειτουργίας, όπως:

• Γλωσσική ικανότητα
• Μνήμη
• Αντίληψη
• Συναισθηματική κατάσταση ή συμπεριφορά
• Γνωστικές ικανότητες (όπως ο υπολογισμός, η αφηρημένη σκέψη ή η κριτική ικανότητα)

Το πρώτο σύμπτωμα της νόσου είναι συνήθως η προσωρινή απώλεια μνήμης.

Η Ήπια Γνωστική Διαταραχή είναι το στάδιο ανάμεσα στη φυσιολογική μνημονική δυσκολία εξαιτίας της ηλικίας και στην ανάπτυξη Άνοιας. Οι ασθενείς με Ήπια Γνωστική Διαταραχή παρουσιάζουν ήπια προβλήματα στη σκέψη και τη μνήμη, τα οποία δεν επηρεάζουν τις καθημερινές τους δραστηριότητες. Συχνά έχουν επίγνωση δυσκολιών στο μνημονικό τους, ενώ δεν αναπτύσσουν όλοι άνοια.

Τα συμπτώματα της Ήπιας Γνωστικής Διαταραχής περιλαμβάνουν:

• Βραχυπρόθεσμη απώλεια μνήμης πρόσφατων γεγονότων ή συζητήσεων
• Δυσχέρεια εκτέλεσης περισσότερων από ενός καθηκόντων ταυτόχρονα
• Δυσχέρεια επίλυσης προβλημάτων
• Καθυστέρηση στο χρόνο εκτέλεσης πιο δύσκολων πνευματικών δραστηριοτήτων:

Τα πρώτα συμπτώματα Άνοιας μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Προβλήματα στη χρήση της γλώσσας, όπως είναι η δυσκολία να θυμηθεί το άτομο την ονομασία κοινών αντικειμένων
• Ο ασθενής ξεχνά πού έχει τοποθετήσει κάποιο αντικείμενο
• Ο ασθενής χάνεται σε δρόμους τους οποίους γνωρίζει
• Μεταβολές στην προσωπικότητα και απώλεια των κοινωνικών δεξιοτήτων
• Αθυμία, έλλειψη ενδιαφέροντος για δραστηριότητες οι οποίες μέχρι πρότινος ευχαριστούσαν τον άτομο
• Δυσχέρεια εκτέλεσης λειτουργιών που απαιτούν σκέψη, που μέχρι πρότινος δεν υπήρχε, όπως, παραδείγματος χάρη, ο ασθενής δυσκολεύεται να θυμηθεί τις τραπεζικές του συναλλαγές, να παίξει κάποια παιχνίδια (όπως σκάκι ή μπριτζ), καθώς και να συγκροτήσει νέες πληροφορίες για μια διαδρομή

Καθώς η Άνοια επιδεινώνεται, τα συμπτώματα γίνονται πιο εμφανή και επηρεάζουν την ικανότητα του ασθενούς να φροντίσει τον εαυτό του. Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Το άτομο λησμονεί λεπτομέρειες σχετικά με τρέχοντα ή πρόσφατα γεγονότα
• Το άτομο ξεχνά κομβικά γεγονότα της ζωής του ή χάνει τη συναίσθηση της προσωπικότητάς του
• Μεταβολή των συνηθειών του ύπνου, υπνοβασία
• Μεγαλύτερη δυσχέρεια στη γραφή και την ανάγνωση
• Φτωχή κριτική ικανότητα και απώλεια της ικανότητας αναγνώρισης κινδύνου
• Χρήση λανθασμένης λέξης, δυσλαλία ή εσφαλμένη τοποθέτηση των προτάσεων στη ροή του λόγου
• Αποφυγή των κοινωνικών συναναστροφών
• Παραισθήσεις, περίεργα επιχειρήματα, βίαιη και επιθετική συμπεριφορά με χτυπήματα
• Ψευδαισθήσεις, κατάθλιψη, ανησυχία
• Δυσχέρεια εκτέλεσης βασικών καθηκόντων, όπως η προετοιμασία ενός γεύματος, η ένδυση ή η οδήγηση

Οι ασθενείς με προχωρημένη Άνοια δεν μπορούν πλέον:

• Να κατανοήσουν τον προφορικό λόγο
• Να αναγνωρίζουν μέλη της οικογένειάς τους
• Να εκτελούν βασικές δραστηριότητες της καθημερινής ζωής, όπως η σίτιση, ή ένδυση και ο καθαρισμός του σώματός τους

Άλλα συμπτώματα τα οποία μπορεί να εμφανιστούν σε ασθενείς με Άνοια:

• Ακράτεια
• Προβλήματα κατάποσης

Εξετάσεις

Η διάγνωση της Άνοιας συχνά γίνεται με λήψη ιστορικού και μια κλινική εξέταση (συμπεριλαμβανομένου ενός νευρολογικού ελέγχου) από κάποιον γιατρό ή νοσηλευτή. Ο γιατρός θα πάρει πληροφορίες για το ιστορικό του ασθενούς, θα πραγματοποιήσει μια κλινική εξέταση (συμπεριλαμβανομένου ενός νευρολογικού ελέγχου), καθώς και κάποιες εξετάσεις για τη διανοητική λειτουργία, όπως είναι η εξέταση της διανοητικής κατάστασης.

Ο γιατρός σας μπορεί να αποφασίσει να προχωρήσει σε περαιτέρω εξετάσεις, προκειμένου να διαπιστώσει αν άλλα προβλήματα υγείας που προκαλούν ή επιδεινώνουν την άνοια. Τέτοιες παθήσεις μπορεί να είναι:

• Ασθένεια του θυροειδούς αδένα
• Έλλειψη βιταμίνης
• Όγκος στον εγκέφαλο
• Τοξίκωση από φαρμακευτικές ουσίες
• Χρόνια λοίμωξη
• Αναιμία
• Κατάθλιψη σε προχωρημένο στάδιο

Επίσης, οι ακόλουθες εξετάσεις βοηθούν:

• Επίπεδα βιταμίνης Β12
• Επίπεδα αμμωνίας στο αίμα
• Βιοχημικός αιματολογικός έλεγχος (chem-20)
• Ανάλυση αερίων του αίματος
• Ανάλυση εγκεφαλονωτιαίου υγρού
• Επίπεδα αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών (τοξικολογική απεικόνιση)
• Διαγνωστικές εξετάσεις για έκθεση σε μέταλλα όπως μόλυβδος ή αρσενικό
• Ηλεκτροεγκεφαλογράφημα (ΗΚΓ)
• Τεστ γλυκόζης
• Ακτινογραφία εγκεφάλου
• Εξετάσεις για την ηπατική λειτουργία
• εξετάσεις για τη διανοητική κατάσταση
• Μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου
• Ορός ασβεστίου
• Ορός ηλεκτρολυτών
• Εξετάσεις για τη λειτουργία του θυροειδούς
• Έλεγχος των επιπέδων ορμόνης διέγερσης του θυρεοειδούς
• Γενική εξέταση ούρων

Θεραπεία

Η θεραπεία στόχο έχει τον έλεγχο των συμπτωμάτων της Άνοιας και εξαρτάται από την πάθηση που προκαλεί Άνοια. Μερικοί ασθενείς ίσως χρειαστούν νοσηλεία για ένα μικρό χρονικό διάστημα. Η διακοπή λήψης ή η μεταβολή της φαρμακευτικής αγωγής που χορηγείται για τη σύγχυση, ενδέχεται να βελτιώσουν την εγκεφαλική λειτουργία.

Τα τελευταία χρόνια υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι κάποιες διανοητικές ασκήσεις μπορούν να βοηθήσουν τους ασθενείς.

Η θεραπεία παθήσεων που μπορούν να οδηγήσουν σε νοητική σύγχυση συχνά βελτιώνει τη διανοητική λειτουργία. Τέτοιες παθήσεις είναι:

• Αναιμία
• Γενικευμένη ανεπαρκής οξυγόνωση (υποξία)
• Κατάθλιψη
• Καρδιακή ανεπάρκεια
• Φλεγμονές
• Διατροφικές διαταραχές
• Διαταραχές του θυροειδούς

Ενδέχεται να χρειαστεί φαρμακευτική αγωγή για τον έλεγχο συμπεριφορικών προβλημάτων, τα οποία προκαλούνται από απώλεια της κριτικής ικανότητας, από αυξημένη παρορμητικότητα και σύγχυση, τέτοιου είδους φάρμακα είναι:

• Αντιψυχωσικά (αλοπεριδόλη, ρισπεριδίνη, ολανζαπίνη)
• Σταθεροποιητές διάθεσης (φλουοξετίνη, ιμιπραμίνη, σιταλοπράμη)
• Φάρμακα που επηρεάζουν τη σεροτονίνη (τραζοδόνη, βουσπιρόνη)
• Διεγερτικά (μεθυλφαινιδάτη)

Μερικές φαρμακευτικές ουσίες χορηγούνται προκειμένου να επιβραδύνουν τη συχνότητα επιδείνωσης των συμπτωμάτων. Το όφελος των συγκεκριμένων φαρμάκων συνήθως δεν είναι μεγάλο, με αποτέλεσμα οι ασθενείς και οι οικογένειές τους να μην παρατηρούν μεγάλη αλλαγή.

• Δονεπεζίλη, ριβαστιγμίνη, γαλανταμίνη
• Μεμαντίνη Οι ασθενείς με Άνοια πρέπει να πραγματοποιούν τακτικούς οφθαλμολογικούς ελέγχους. Ενδέχεται επίσης να χρειαστούν ακουστικά, γυαλιά οράσεως, ακόμη και επέμβαση καταρράκτη.

Η ατομική και η ομαδική ψυχοθεραπεία δεν ενδείκνυνται, επειδή μπορεί να προκαλέσουν μεγαλύτερη σύγχυση.

Πρόγνωση

Οι ασθενείς με Ήπια Γνωστική Διαταραχή δεν αναπτύσσουν πάντα Άνοια, ωστόσο, όταν η νόσος εμφανιστεί, επιδεινώνεται συνεχώς και χειροτερεύει την ποιότητα και τη διάρκεια ζωής.

Πιθανές επιπλοκές

Οι επιπλοκές εξαρτώνται από την αιτία της Άνοιας, ωστόσο να ποικίλλουν, όπως:

• Κακοποιητική συμπεριφορά από κάποιον ψυχικά φορτισμένο πάροχο φροντίδας
• Αυξημένοε αριθμός λοιμώξεων στο σώμα
• Ο ασθενής μπορεί να παρουσιάσει ανικανότητα σε διάφορες λειτουργίες και στη φροντίδα του εαυτού του
• Απώλεια της ικανότητας αλληλεπίδρασης
• Μειωμένη διάρκεια ζωής
• Παρενέργειες από τη φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται για την αντιμετώπιση της νόσου

Πότε να επικοινωνήσετε με τον γιατρό σας

Καλέστε τον γιατρό σας, αν:

• Η κατάσταση της νόσου επιδεινώνεται ή εμφανιστεί κάποια ξαφνική αλλαγή στη διανοητική σας κατάσταση
• Η κατάσταση ενός ασθενούς με Άνοια επιδεινωθεί
• Αν δεν μπορείτε πλέον να φροντίσετε στο σπίτι έναν ασθενή με άνοια

Πρόληψη

Δεν υπάρχει πρόληψη για τις περισσότερες μορφές Άνοιας. Μπορείτε να μειώσετε την πιθανότητα εμφάνισης της Αγγειακής Άνοιας, η οποία προκαλείται από επαναλαμβανόμενα ήπια ισχαιμικά επεισόδια, αν διακόψετε το κάπνισμα και έχετε υπό έλεγχο την πίεση και το σάκχαρό σας. Μια δίαιτα φτωχή σε λιπαρά και η τακτική άσκηση επίσης προλαμβάνουν την εμφάνιση της Αγγειακής Άνοιας.