Επιληψία

Ορισμός

Η επιληψία είναι μια διαταραχή του εγκεφάλου, που εκδηλώνεται με επαναλαμβανόμενες, απροειδοποίητες κρίσεις διαφόρων ειδών. Οι επιληπτικές κρίσεις («σπασμοί», συσπάσεις) είναι επεισόδια που προέρχονται από διαταραχές στην εγκεφαλική λειτουργία και οδηγούν σε δυσλειτουργίες στην αντίληψη ή τη συμπεριφορά. Οι επιληπτικές κρίσεις προκαλούνται από ανώμαλη διέγερση των ηλεκτρικών σημάτων του εγκεφάλου.

Εναλλακτικές ονομασίες

Επιληψία κροταφικού λοβού, επιληπτική διαταραχή

Αιτίες

Οι επιληπτικές κρίσεις («σπασμοί», συσπάσεις) είναι επεισόδια που προέρχονται από διαταραχές στην εγκεφαλική λειτουργία και οδηγούν σε δυσλειτουργίες στην αντίληψη ή τη συμπεριφορά. Προκαλούνται από ανώμαλη διέγερση των ηλεκτρικών σημάτων του εγκεφάλου.

Ορισμένες φορές η επιληπτική κρίση μπορεί να σχετίζεται με κάποια προσωρινή κατάσταση/πάθηση, όπως η χρήση ναρκωτικών ουσιών, στερητικό σύνδρομο από κάποιες ναρκωτικές ουσίες, υψηλό πυρετό ή ασυνήθιστα επίπεδα νατρίου ή γλυκόζης στο αίμα. Αν η κρίση ή τα επιληπτικά επεισόδια δεν εμφανιστούν ξανά όταν διορθωθεί η αιτία που τα προκαλεί, το άτομο ΔΕΝ έχει επιληψία.

Σε άλλες περιπτώσεις, ένας μόνιμος τραυματισμός ή αλλαγές στον εγκεφαλικό ιστό προκαλούν ανώμαλες ηλεκτρικές διεγέρσεις του εγκεφάλου. Στις περιπτώσεις αυτές οι επιληπτικές κρίσεις εμφανίζονται χωρίς προφανή λόγο. Τότε μιλάμε για επιληψία, νόσο που μπορεί να προσβάλει άτομα κάθε ηλικίας.

Η επιληψία μπορεί να είναι συγγενής/ιδιοπαθής νόσος, γεγονός που σημαίνει ότι η αιτία που την προκαλεί δεν μπορεί να προσδιοριστεί. Οι επιληπτικές κρίσεις συνήθως εμφανίζονται ανάμεσα στις ηλικίες 5 έως 20 ετών, ωστόσο μπορούν να συμβούν σε οποιαδήποτε ηλικία. Οι άνθρωποι που υποφέρουν από τη νόσο δεν υποφέρουν από κάποιο άλλο νευρολογικό πρόβλημα, όμως συχνά έχουν ιστορικό κρίσεων ή επιληψίας στην οικογένειά τους.

Άλλα κοινά αίτια που προκαλούν επιληψία είναι:

• Εγκεφαλικό ή παροδικό ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο (TIA)
• Ασθένεια που εκφυλίζει τον εγκέφαλο
• Άνοια, όπως το Αλτσχάιμερ
• Κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις
• Λοιμώξεις (όπως είναι το εγκεφαλικό απόστημα, η μηνιγγίτιδα, η εγκεφαλίτιδα, η νευροσύφιλη και το AIDS)
• Προβλήματα τα οποία προϋπάρχουν της γέννησης (συγγενείς ανωμαλίες του εγκεφάλου)
• Τραυματισμοί λίγο πριν από τη γέννηση (σε αυτή την περίπτωση οι κρίσεις εμφανίζονται συνήθως στη βρεφική ή στην πρώιμη παιδική ηλικία)
• Νεφρική ή ηπατική ανεπάρκεια
• Μεταβολικά νοσήματα τα οποία μπορεί να είναι κληρονομικά (όπως η φαινυλκετονουρία)
• Όγκοι ή δομικές βλάβες του εγκεφάλου (όπως είναι τα αιματώματα ή κάποιες ανωμαλίες στα αιμοφόρα αγγεία)

Συμπτώματα

Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων μπορεί να ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό, ξεκινώντας από το απλανές βλέμμα και φτάνοντας έως την απώλεια συνείδησης και τις βίαιες συσπάσεις του σώματος. Στους περισσότερους ασθενείς με επιληψία κάθε κρίση είναι παρόμοια με την προηγούμενη. Ο τύπος επιληπτικής κρίσης που μπορεί να βιώσει ένα άτομο εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως είναι το τμήμα του εγκεφάλου που έχει επηρεαστεί, καθώς και η αιτία που προκαλεί την επιληπτική κρίση. Μερικοί ασθενείς, πριν από την επιληπτική κρίση παρουσιάζουν αύρα, δηλαδή μια περίεργη κατάσταση στην αισθητικότητα (όπως κνησμό, οσμίζονται μια μυρωδιά που δεν υπάρχει στον χώρο ή έχουν αλλαγές στη συναισθηματική τους κατάσταση).

Για μία λεπτομερή περιγραφή των συμπτωμάτων που σχετίζονται με συγκεκριμένο τρόπο επιληπτικής κρίσης δείτε επίσης

• Mυοκλονική επιληψία (petit mal)
• Γενικευμένη τονοκλονική επιληψία (grand mal)
• Μερική (εστιακή) επιληψία

Εξετάσεις

Μια νευρολογική εξέταση (συμπεριλαμβανόμενης μιας λεπτομερούς νευρολογικής εξέτασης) μπορεί να μη δείξει κάποιο πρόβλημα ή μπορεί να υποδείξει ανωμαλία στην εγκεφαλική λειτουργία σε συγκεκριμένα τμήματα του εγκεφάλου. Οι ασθενείς που υποφέρουν από επιληψία συχνά παρουσιάζουν ανώμαλες ηλεκτρικές εκφορτίσεις στον εγκέφαλο, οι οποίες φαίνονται σε αν ηλεκτροεγκεφαλογράφημα (ΗΕΓ, μια εξέταση που καταγράφει την ηλεκτρική εγκεφαλική δραστηριότητα). Σε ορισμένες περιπτώσεις το ΗΕΓ ενδέχεται αν υποδείξει από ποιο σημείο του εγκεφάλου αρχίζουν οι επιληπτικές κρίσεις, ενώ μπορεί να εμφανίζεται καθαρό μετά από μία κρίση ή μεταξύ κρίσεων, οπότε και πρέπει να διεξάγεται εξέταση μεγαλύτερης χρονικής διάρκειας.

Διάφορες εξετάσεις αίματος και άλλες διαγνωστικές εξετάσεις που αναζητούν προσωρινές και αναστρέψιμες αιτίες επιληπτικών κρίσεων είναι:

• Βιοχημικές αιματολογικές εξετάσεις
• Εξετάσεις για τον έλεγχο του διαβήτη
• Πλήρης αιματολογικός έλεγχος
• Εξέταση ανάλυσης εγκεφαλονωτίαιου υγρού
• Εξετάσεις ελέγχου της λειτουργίας των νεφρών
• Εξετάσεις ελέγχου της λειτουργίας του ήπατος
• Εξετάσεις για λοιμώδεις νόσους

Εξετάσεις για την αιτία και την περιοχή όπου εντοπίζεται το πρόβλημα μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Ηλεκτροεγκεφαλογράφημα
• Αξονική η μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου
• Οσφυονωτιαία παρακέντηση

Θεραπεία

Για τη θεραπεία των επιληπτικών κρίσεων δείτε την ενότητα: Πρώτες Βοήθειες.

Αν εντοπιστεί και αντιμετωπιστεί η υποκείμενη αιτία των επαναλαμβανόμενων κρίσεων (όπως είναι μια μόλυνση), οι επιληπτικές κρίσεις ενδέχεται να σταματήσουν. Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει χειρουργική επέμβαση για την απομάκρυνση ενός όγκου, ενός μη φυσιολογικού ή αιμορραγούντος αιμοφόρου αγγείου ή για άλλα προβλήματα του εγκεφάλου. Τα σπασμολυτικά/αντισπασμωδικά φάρμακα τα οποία λαμβάνονται από το στόμα, μπορεί να μειώσουν τον αριθμό επιληπτικών κρίσεων μελλοντικά. 

• Ο τύπος φαρμάκου που λαμβάνετε εξαρτάται από τον τύπο επιληπτικών κρίσεων τον οποίον παρουσιάζετε. Η δοσολογία μπορεί να αυξομειώνεται σε διάφορες χρονικές περιόδους.
• Κάποια φάρμακα έχουν καλό αποτέλεσμα σε συγκεκριμένους τύπους επιληψίας, ενώ άλλα δεν βοηθούν πολύ ή δεν βοηθούν καθόλου (σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να επιδεινώσουν την κατάσταση). Επίσης, ορισμένες φαρμακευτικές αγωγές πρέπει να παρακολουθούνται για παρενέργειες, καθώς και για το πώς επηρεάζουν το αίμα.
• Είναι πολύ σημαντικό να λαμβάνετε εγκαίρως και σε σωστή δοσολογία τη φαρμακευτική αγωγή σας. Οι περισσότεροι ασθενείς που λαμβάνουν τέτοιου είδους φάρμακα πρέπει να πραγματοποιούν συχνά τσεκάπ και αιματολογικές εξετάσεις, προκειμένου να είναι σίγουρο ότι λαμβάνουν τη σωστή δόση.
• Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να σταματήσετε τη φαρμακευτική αγωγή ή να αλλάξετε τη δοσολογία σας, χωρίς πρώτα να συμβουλευτείτε τον γιατρό σας.

Κάποιοι παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο επιληπτικής κρίσης στους ασθενείς με επιληψία. Θα πρέπει να μιλήσετε με τον γιατρό σας αν:

• Λαμβάνετε άλλα φάρμακα
• Υποφέρετε από συναισθηματική ένταση
• Έχετε κάποια άλλη νόσο, ιδιαίτερα λοίμωξη
• Υποφέρετε από αϋπνία
• Είστε έγκυος
• Έχετε παραλείψει δόσεις των σπασμολυτικών φαρμάκων
• Έχετε κάνει χρήση αλκοόλ ή άλλων ψυχοτρόπων ουσιών

Όταν η επιληψία δεν βελτιώνεται μετά από δύο ή τρεις κρίσεις ή συνεχίζει μετά τη λήψη των κατάλληλων φαρμάκων, τότε ονομάζεται φαρμακοανθεκτική επιληψία.

• Ορισμένοι ασθενείς με φαρμακοανθεκτική επιληψία μπορούν να βοηθηθούν με χειρουργική επέμβαση στον εγκέφαλο, προκειμένου να αφαιρεθούν τα εγκεφαλικά κύτταρα που ευθύνονται για τις κρίσεις.
• Σε άλλους ασθενείς γίνεται τοποθέτηση ενός ειδικού βηματοδότη εγκεφάλου. Η συσκευή εμφυτεύεται στο στήθος του ασθενούς (όπως και ο βηματοδότης για την καρδιά) και βοηθά στη μείωση των κρίσεων, αν και σπάνια τις σταματά εντελώς.

Κάποιες φορές, ακολουθείται ειδική δίαιτα για την αποφυγή επιληπτικών κρίσεων στα παιδιά. Η πιο διαδεδομένη είναι η κετογόνος διατροφή. Mια διατροφή που περιορίζει τη λήψη υδατανθράκων, όπως η δίαιτα Άτκινς, ενδέχεται να βοηθήσει και τους ενήλικές ασθενείς.

Οι ασθενείς με επιληψία θα πρέπει να έχουν μαζί τους κάποιο έγγραφο ή αποδεικτικό που θα αναφέρει την πάθησή τους, προκειμένου να τους παρασχεθεί η κατάλληλη ιατρική βοήθεια αν παρουσιάσουν ξαφνικά επιληπτική κρίση.

Ομάδες στήριξης

Το άγχος που προκαλούν οι επιληπτικές κρίσεις (ή το άγχος που προκύπτει από τη φροντίδα των ατόμων με επιληψία) μπορεί να αντιμετωπιστεί με τη συμμετοχή του ασθενούς σε διάφορες ομάδες στήριξης, όπου μπορεί να μοιραστεί τις κοινές εμπειρίες και τα προβλήματά του. Επίσης, υπάρχουν πολλές ομάδες συζήτησης και σάιτ στο Διαδίκτυο όπου μπορούν να καταφύγουν για στήριξη οι ασθενείς με επιληψία.

Πρόγνωση

Ορισμένοι ασθενείς με συγκεκριμένο τύπο επιληψίας μπορεί να μειώσουν ή να σταματήσουν να λαμβάνουν την φαρμακευτική αγωγή, αν δεν παρουσιάσουν κρίσεις για αρκετά χρόνια. Επίσης, κάποιοι τύποι της επιληψίας στα παιδιά εξαφανίζονται ή βελτιώνονται με το πέρασμα του χρόνου - συνήθως προς το τέλος της εφηβείας ή γύρω στο εικοστό έτος της ηλικίας.

Μερικοί ασθενείς ωστόσο ζουν με την επιληψία σε όλη τους τη ζωή, οπότε και πρέπει να λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Σπάνια παρατηρείται θάνατος ή μόνιμη εγκεφαλική βλάβη εξαιτίας της επιληψίας. Ωστόσο αν οι επιληπτικές κρίσεις διαρκούν αρκετή ώρα ή αν εμφανιστούν απανωτά επιληπτικά επεισόδια ενδέχεται να προκληθούν μόνιμες βλάβες. Μπορεί επίσης να επέλθει θάνατος ή εγκεφαλική βλάβη εξαιτίας της παρατεταμένης άπνοιας, η οποία νεκρώνει τον εγκεφαλικό ιστό λόγω έλλειψης οξυγόνου. Έχουν καταγραφεί ορισμένοι ξαφνικοί ανεξήγητοι θάνατοι σε επιληπτικούς ασθενείς.

Επίσης μπορεί να επέλθει σοβαρός τραυματισμός, αν το άτομο πάθει επιληπτική κρίση όταν οδηγεί ή την ώρα που χειρίζεται βαριά μηχανήματα. Για τον λόγο αυτό οι ασθενείς με επιληψία που έχουν ξαφνικές, μη ελεγχόμενες κρίσεις δεν θα πρέπει να προβαίνουν σε αυτές τις δραστηριότητες.

Οι ασθενείς που δεν έχουν συχνά επιληπτικές κρίσεις μπορεί να μην έχουν σοβαρούς περιορισμούς στον τρόπο ζωής τους.

Πιθανές επιπλοκές

• Μαθησιακές δυσκολίες
• Εισρόφηση υγρού στους πνεύμονες, με αποτέλεσμα να προκληθεί εισροφητική πνευμονία
• Τραυματισμός από πτώση, πρόσκρουση σε κάποιο αντικείμενο ή αυτοτραυματισμός από δαγκώματα κατά τη διάρκεια μιας κρίσης
• Τραυματισμός αν το άτομο οδηγεί ή χειρίζεται βαριά μηχανήματα κατά τη διάρκεια μιας κρίσης
• Πολλά φάρμακα για την αντιμετώπιση της επιληψίας προκαλούν γενετικές ανωμαλίες - οι γυναίκες ασθενείς που επιθυμούν να μείνουν έγκυες θα πρέπει να προειδοποιούν τον γιατρό τους εκ των προτέρων ώστε να τους προσαρμόσει κατάλληλα τη φαρμακευτική τους αγωγή
• Μόνιμες εγκεφαλικές βλάβες (εγκεφαλικό επεισόδιο ή κάποια άλλη εγκεφαλική βλάβη)
• Παρατεταμένες κρίσεις ή πολυάριθμες κρίσεις χωρίς να μεσολαβεί πλήρης ανάκαμψη του ασθενούς (επιληπτικό στάτους)
• Παρενέργειες από τη φαρμακευτική αγωγή

Πότε να επικοινωνήσετε με τον γιατρό σας

Καλέστε τα επείγοντα, αν κάποιος στο περιβάλλον σας πέσει για πρώτη φορά σε επιληπτική κρίση.

Σε περίπτωση που γνωρίζετε ότι ο ασθενής είναι επιληπτικός καλέστε τα επείγοντα σε περίπτωση που:

• Η κρίση διαρκεί περισσότερη ώρα από ό,τι συνήθως ή αν αυξηθεί η συχνότητα των κρίσεων
• Το άτομο έχει επαναλαμβανόμενες κρίσεις ανά λίγα λεπτά
• Το άτομο έχει επαναλαμβανόμενες κρίσεις, ανάμεσα στις οποίες δεν έχει φυσιολογική συμπεριφορά ή πλήρη συνείδηση της πραγματικότητας (επιληπτικό στάτους)

Καλέστε τον γιατρό σας αν εμφανιστεί οποιοδήποτε νέο σύμπτωμα, ακόμη και αν πρόκειται για πιθανή παρενέργεια της φαρμακευτικής αγωγής (υπνηλία, υπερένταση, σύγχυση, κατατονία ή άλλα), ναυτία/έμετος, εξάνθημα, απώλεια μαλλιών, τρόμος ή μη φυσιολογικές κινήσεις ή προβλήματα συντονισμού των κινήσεων.

Πρόληψη

Σε γενικές γραμμές δεν υπάρχει τρόπος πρόληψης της επιληψίας. Ωστόσο, η σωστή διατροφή, ο ύπνος και η αποχή από τα ναρκωτικά και το αλκοόλ μπορούν να μειώσουν την πιθανότητα ξεσπάσματος επιληπτικής κρίσεις σε ασθενείς με επιληψία.

Μειώστε τον κίνδυνο τραυματισμού στο κεφάλι, φορώντας κράνος κατά τη διάρκεια επικίνδυνων δραστηριοτήτων. Με αυτόν τον τρόπο μειώνεται η πιθανότητα να αποκτήσετε επιληψία.

Οι ασθενείς με μη ελεγχόμενες κρίσεις δεν πρέπει να οδηγούν. Αν οι κρίσεις σας δεν έχουν συγκεκριμένη περιοδικότητα, αποφύγετε να είστε μόνοι σας σε δραστηριότητες κατά τις οποίες η απώλεια συνείδησης μπορεί να προκαλέσει μεγάλο κίνδυνο, όπως είναι η αναρρίχηση, η ποδηλασία και η κολύμβηση.