Καρδιακή ανεπάρκεια

Ορισμός

Η καρδιακή ανεπάρκεια (CHF), που επίσης ονομάζεται συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, είναι η πάθηση στην οποία η καρδιά αδυνατεί να διοχετεύει αρκετό αίμα στο υπόλοιπο σώμα.

Εναλλακτικές oνομασίες

CHF, Συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, Ανεπάρκεια της αριστερής καρδιάς, Πνευμονική καρδία-Cor pulmonale

Αίτια

Η καρδιακή ανεπάρκεια είναι μια χρόνια και μακροχρόνια ασθένεια, παρότι ορισμένες φορές μπορεί να εμφανιστεί αιφνίδια.

Η πάθηση δεν επηρεάζει απαραιτήτως μόνο τη δεξιά ή την αριστερή πλευρά της καρδιάς. Αυτές οι περιπτώσεις ονομάζονται πνευμονική καρδία και ανεπάρκεια της αριστερής καρδιάς αντίστοιχα. Συχνότερα και οι δυο πλευρές της καρδιάς επηρεάζονται.

Πάσχετε από καρδιακή ανεπάρκεια όταν εμφανίζονται οι παρακάτω αλλαγές:

• Το μυοκάρδιο δεν μπορεί να αντλήσει το αίμα ή να το προωθήσει από την καρδιά πολύ καλά. Αυτό ονομάζεται συστολική καρδιακή ανεπάρκεια
• Οι καρδιακοί μύες είναι άκαμπτοι και δεν γεμίζουν με αίμα εύκολα. Αυτό ονομάζεται διαστολική καρδιακή ανεπάρκεια

Και τα δύο παραπάνω προβλήματα σημαίνουν ότι η καρδιά δεν μπορεί πλέον να διοχετεύσει αρκετό οξυγονωμένο αίμα στο υπόλοιπο σώμα σας, ιδίως όταν ασκείστε ή επιδίδεστε σε διάφορες σωματικές δραστηριότητες.

Καθώς η καρδιά χάνει την ικανότητα άντλησης, το αίμα ενδέχεται να συσσωρευτεί σε άλλα σημεία του σώματος και ακολούθως να μαζευτεί υγρό στους πνεύμονες, το ήπαρ, τον γαστρεντερικό σωλήνα, τα άνω και τα κάτω άκρα. Το αποτέλεσμα είναι η έλλειψη οξυγόνου και θρεπτικών συστατικών στα όργανα, η οποία προκαλεί βλάβες και μειώνει την ικανότητά τους να λειτουργούν σωστά.

Ίσως η πιο συνηθισμένη αιτία καρδιακής ανεπάρκειας να είναι η στεφανιαία νόσος, δηλαδή η στένωση των λεπτών αιμοφόρων αγγείων που τροφοδοτούν με αίμα και οξυγόνο την καρδιά. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την πάθηση αυτή και τους παράγοντες επικινδυνότητάς της θα βρει κανείς διαβάζοντας για την Στεφανιαία νόσο.

Καρδιακή ανεπάρκεια μπορεί επίσης να εμφανιστεί όταν μια λοίμωξη εξασθενήσει το μυοκάρδιο.  Μια τέτοια δυσλειτουργία ονομάζεται μυοκαρδιοπάθεια. Υπάρχουν διάφοροι τύποι μυοκαρδιοπάθειας. Για περισσότερες πληροφορίες βλ. Μυοκαρδιοπάθεια.

Άλλα καρδιακά προβλήματα που μπορεί να προκαλέσουν καρδιακή ανεπάρκεια:

• Συγγενής καρδιοπάθεια
• Καρδιακή προσβολή, έμφραγμα του μυοκαρδίου
• Βαλβιδοπάθεια
• Ορισμένοι τύποι ανωμαλιών του καρδιακού ρυθμού (αρρυθμίες)

Παθήσεις όπως το εμφύσημα, η βαριά αναιμία, ο υπερθυρεοειδισμός ή ο υποθυρεοειδισμός ενδέχεται επίσης να προκαλέσουν καρδιακή ανεπάρκεια ή να παίξουν ρόλο στην εμφάνισή της.

Συμπτώματα

Πολύ συχνά τα συμπτώματα της καρδιακής ανεπάρκειας ξεκινούν με βραδύ ρυθμό. Αρχικά μπορεί να προκύψουν μονάχα όταν επιδίδεστε σε κάποια έντονη σωματική δραστηριότητα. Συν τω χρόνω όμως τα αναπνευστικά προβλήματα και άλλα συμπτώματα γίνονται αισθητά ακόμα κι όταν ξεκουράζεστε.

Παρ’ όλα αυτά τα συμπτώματα της καρδιακής ανεπάρκειας μπορεί να εκδηλωθούν αιφνίδια ύστερα από έμφραγμα ή άλλο καρδιακό πρόβλημα.

Τα πιο κοινά συμπτώματα είναι:

• Δύσπνοια κατά τη σωματική δραστηριότητα ή και ύστερα από λίγη ανάπαυση
• Βήχας
• Οίδημα στα πέλματα και τους αστραγάλους
• Κοιλιακό οίδημα
• Αύξηση σωματικού βάρους
• Ακανόνιστος καρδιακός ρυθμός ή ταχυπαλμία
• Αίσθηση καρδιακών παλμών
• Δυσκολία στον ύπνο
• Κόπωση, αδυναμία, λιποθυμικές τάσεις
• Απώλεια όρεξης, δυσπεψία

Άλλα συμπτώματα:

• Μειωμένη εγρήγορση ή συγκέντρωση
• Μειωμένη παραγωγή ούρων
• Ναυτία και έμετος
• Ανάγκη νυχτερινής ενούρησης

Τα βρέφη μπορεί να ιδρώνουν όταν σιτίζονται (ή στη διάρκεια άλλης σωματικής δραστηριότητας).

Ορισμένοι ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια δεν παρουσιάζουν συμπτώματα. Σε αυτούς τα συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν μόνο εάν υπάρχουν και οι συγκεκριμένες παθήσεις:

• Ανωμαλίες στο ρυθμό της καρδιάς (αρρυθμίες)
• Αναιμία
• Υπερθυρεοειδισμός
• Λοιμώξεις με υψηλό πυρετό
• Νεφροπάθεια

Εξετάσεις

Η σωματική εξέταση ενδέχεται να αποκαλύψει τα ακόλουθα:

• Συσσώρευση υγρού γύρω από τους πνεύμονες (πλευριτική συλλογή)
• Αρρυθμίες
• Οίδημα στο πόδι
• Φλέβες στο λαιμό που φουσκώνουν (διατεταμένες)
• Διόγκωση του ήπατος

Η ακρόαση του στήθους με στηθοσκόπιο μπορεί να αποκαλύψει πνευμονικούς ρόγχους ή αφύσικους ήχους στην καρδιά.

Οι παρακάτω εξετάσεις είναι χρήσιμες για τη διάγνωση ή τη στενή παρακολούθηση της καρδιακής ανεπάρκειας:

• Ακτινογραφία θώρακος
• Ηλεκτροκαρδιογράφημα
• Ηχοκαρδιογράφημα
• Τεστ κοπώσεως
• Αξονική τομογραφία καρδιάς
• Καθετηριασμός καρδιάς
• Μαγνητική τομογραφία καρδιάς
• Σπινθηρογράφημα αιμάτωσης μυοκαρδίου

Η πάθηση αυτή μπορεί επίσης να αλλοιώσει και τα αποτελέσματα των παρακάτω εξετάσεων:

• Βιοχημικές εξετάσεις αίματος
• Άζωτο ουρίας αίματος
• Γενική αίματος
• Κρεατινίνη
• Κάθαρση κρεατινίνης
• Ηπατικά τεστ
• Αιματολογικές εξετάσεις για ουρικό οξύ
• Αιματολογικές εξετάσεις για νάτριο
• Γενική ούρων
• Εξέταση ούρων για νάτριο

Αντιμετώπιση

ΣΤΕΝΗ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΚΑΙ ΦΡΟΝΤΙΔΑ

Αν υποφέρετε από καρδιακή ανεπάρκεια, ο γιατρός σας θα σας παρακολουθεί στενά και θα σας ελέγχει συχνά. Θα πρέπει να ορίσετε σταθερές συναντήσεις τουλάχιστον κάθε 3-6 μήνες καθώς και εξετάσεις για τον συνεχή έλεγχο της καρδιακής λειτουργίας. Για παράδειγμα, ο υπέρηχος καρδιάς (το ηχοκαρδιογράφημα) πρέπει να γίνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα για να διαπιστώνετε πόσο καλά αντλεί αίμα η καρδιά σας σε κάθε χτύπο.

Χρειάζεται επίσης να ελέγχετε οι ίδιοι τον εαυτό σας και να βοηθάτε στην αντιμετώπιση της πάθησής σας. Ένας σημαντικός τρόπος να το πετύχετε αυτό είναι να παρακολουθείτε το βάρος σας σε καθημερινή βάση: να ζυγίζεστε κάθε μέρα την ίδια ώρα και στην ίδια ζυγαριά με ελάχιστα ρούχα ή γυμνοί.

Η αύξηση του βάρους μπορεί να είναι ένδειξη ότι το σώμα σας κατακρατεί υγρά και ότι η καρδιακή ανεπάρκεια επιδεινώνεται. Συμβουλευτείτε το γιατρό σας για τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσετε αν αυξηθεί το βάρος σας ή εμφανίσετε περισσότερα συμπτώματα.

Άλλα σημαντικά μέτρα που πρέπει να πάρετε:

• Να λαμβάνετε τη φαρμακευτική αγωγή σας σύμφωνα με τις ιατρικές υποδείξεις. Να έχετε πάντα επάνω σας, όπου κι αν πάτε, ένα κατάλογο των φαρμάκων που παίρνετε
• Μειώστε την πρόσληψη άλατος
• Μην καπνίζετε
• Να κινείστε. Παραδείγματος χάριν, να περπατάτε ή να κάνετε ποδηλασία σε στατικό ποδήλατο. Ο γιατρός σας μπορεί να σας προτείνει ένα ασφαλές και αποτελεσματικό πρόγραμμα ασκήσεων για το βαθμό καρδιακής ανεπάρκειας που έχετε. ΜΗΝ ασκήστε τις ημέρες που το βάρος σας έχει σημειώσει αύξηση από κατακράτηση υγρών ή δεν νιώθετε καλά
• Χάστε βάρος αν είστε υπέρβαρος.
• Να ξεκουράζεστε αρκετά, κυρίως μετά την άσκηση, τα γεύματα ή άλλες έντονες δραστηριότητες. Η ανάπαυλα αυτή βοηθάει και την καρδιά σας να ξεκουραστεί. Να ξεκουράζεστε με τα πόδια σας ανασηκωμένα, έτσι ώστε να μειώσετε το οίδημα

Ακολουθούν ορισμένες συμβουλές για να μειώσετε την πρόσληψη άλατος και νατρίου:

• Τρώτε τροφές που αναγράφουν στις ετικέτες τους «χαμηλή περιεκτικότητα σε νάτριο», «δεν περιέχει νάτριο», «χωρίς προσθήκη αλατιού» ή «ανάλατο». Ελέγχετε τη συνολική περιεκτικότητα νατρίου στις ετικέτες των τροφίμων. Να είστε ιδιαίτερα προσεκτικοί με τις κονσέρβες, τα συσκευασμένα έτοιμα φαγητά και τις κατεψυγμένες τροφές. Ένας διατροφολόγος μπορεί να σας μάθει πώς να διαβάζετε και να καταλαβαίνετε αυτές τις ετικέτες
• Μη μαγειρεύετε με αλάτι και μην προσθέτετε αλάτι στο γεύμα σας. Αντί για αλάτι, δοκιμάστε το πιπέρι, το σκόρδο, το λεμόνι και άλλα καρυκεύματα. Προσέξτε όμως τα έτοιμα μείγματα μπαχαρικών και καρυκευμάτων, διότι συχνά περιέχουν αλάτι ή προϊόντα αλατιού (όπως είναι το γλουταμινικό μονονάτριο ή MSG)
• Αποφύγετε τροφές που έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε νάτριο, όπως είναι οι αντζούγιες (παστός γαύρος), τα κρέατα (ιδίως τα αλλαντικά, μπέικον, χοτ ντογκ, λουκάνικα, μορταδέλα, ζαμπόν και σαλάμια), οι ξηροί καρποί, οι ελιές, τα τουρσιά, οι σάλτσες σόγιας, ο τοματοχυμός ή άλλοι χυμοί λαχανικών και το τυρί
• Να προσέχετε όταν τρώτε έξω. Προτιμάτε καλύτερα πιάτα μαγειρεμένα στον ατμό, ψητά στη σχάρα, φαγητά στο φούρνο ή βραστά χωρίς να προσθέτετε αλάτι, σάλτσες ή τυρί
• Καλύτερα να βάζετε λάδι και ξίδι στις σαλάτες σας αντί για έτοιμες σάλτσες του εμπορίου
• Για επιδόρπιο προτιμήστε φρέσκα φρούτα ή σορμπέ

ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

Η φαρμακευτική αγωγή που θα σας συνταγογραφήσει ο γιατρός σας μπορεί να περιλαμβάνει μεταξύ άλλων:

• Αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτασίνης (αναστολείς ACE), όπως η καπτοπρίλη, η εναλαπρίλη, η λισινοπρίλη και η ραμιπρίλη, που ανοίγουν τα αιμοφόρα αγγεία και διευκολύνουν τη λειτουργία της καρδιάς
• Διουρητικά, όπως η υδροχλωροθειαζίδη, η χλωροθαλιδόνη, η χλωροθειαζίδη, η φουροσεμίδη, η τορασεμίδη, η βουμετανίδη και η σπειρονολακτόνη, τα οποία βοηθάνε το σώμα σας να αποβάλει τα υγρά και το αλάτι (νάτριο)
• Γλυκοσίδες δακτυλίτιδας, που βοηθάνε την ορθή συστολή του μυοκαρδίου και την αντιμετώπιση ορισμένων ενοχλήσεων του καρδιακού ρυθμού
• Ανταγωνιστές των υποδοχέων της αγγειοτασίνης (ARBs), όπως η λοσαρτάνη και η καντεσαρτάνη, για όσους παρουσιάζουν παρενέργειες με τη λήψη αναστολέων του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτασίνης
• Β-αναστολείς, όπως η καρβεδιλόλη και η μετοπρολόλη, που συχνά βοηθούν μερικούς ασθενείς

Ορισμένα φάρμακα ενδέχεται να επιδεινώσουν την καρδιακή ανεπάρκεια και πρέπει να αποφεύγονται. Σε αυτά εντάσσονται τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη σκευάσματα, οι θειαζολιδινεδιόνες, η μετφορμίνη, η σιλοσταζόλη, οι αναστολείς της φωσφοδιεστεράσης τύπου 5 (σιλντεναφίλη, βαρντεναφίλη) και πολλά σκευάσματα για τις ανωμαλίες στο ρυθμό της καρδιάς.

ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΜΗΧΑΝΙΚΗ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ

Η επέμβαση στις βαλβίδες της καρδιάς, η παράκαμψη ή μπαϊπάς της στεφανιαίας αρτηρίας (CABG) και η αγγειοπλαστική ενδέχεται να βοηθήσουν αρκετούς ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια.

Οι παρακάτω συσκευές επίσης συστήνονται σε διάφορους ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια:

• Ο βηματοδότης βοηθάει στην αντιμετώπιση της βραδυκαρδίας ή άλλων προβλημάτων
• Ο αμφικοιλιακός βηματοδότης βοηθάει στο συγχρονισμό της συστολής και των δύο πλευρών της καρδιάς. Αυτού του είδους η θεραπεία ονομάζεται επίσης και καρδιακός επανασυγχρονισμός
• Ο εμφυτεύσιμος καρδιομετατροπέας-απινιδωτής εντοπίζει ανωμαλίες στον καρδιακό ρυθμό που είναι απειλητικές για τη ζωή του ασθενούς και στέλνει έναν ηλεκτρικό παλμό, ο οποίος τις αποτρέπει

Η βαριάς μορφής καρδιακή ανεπάρκεια απαιτεί ενίοτε θεραπείες σαν τις παρακάτω, όταν όλες οι άλλες έχουν αποτύχει. Συχνά οι θεραπείες αυτές προκρίνονται ως λύση όσο ο ασθενής βρίσκεται σε λίστα αναμονής για μόσχευμα καρδιάς:

• Ενδοαορτικη αντλία αντιώθησης με μπαλονάκι (IABP)
• Συσκευή υποστήριξης αριστερής κοιλίας (LVAD)

Σημείωση: Αυτού του είδους οι συσκευές μπορεί να σώσουν ζωές, δεν αποτελούν όμως μόνιμες λύσεις. Οι ασθενείς που εξαρτώνται από μηχανική υποστήριξη της κυκλοφορίας θα χρειαστούν μεταμόσχευση καρδιάς.

Πρόγνωση

Η καρδιακή ανεπάρκεια είναι σοβαρή πάθηση. Συνήθως πρόκειται για χρόνια ασθένεια, η οποία μπορεί ωστόσο να επιδεινωθεί με λοιμώξεις ή άλλου είδους σωματική καταπόνηση.

Πολλές μορφές καρδιακής ανεπάρκειας μπορούν να τεθούν υπό έλεγχο με φαρμακευτική αγωγή, αλλαγές στον τρόπο ζωής και αντιμετώπιση της όποιας πιθανής υποκείμενης νόσου.

Πιθανές επιπλοκές

• Αρρυθμίες (μπορεί να αποβούν θανατηφόρες)
• Πνευμονικό οίδημα
• Οξεία καρδιακή ανεπάρκεια (κυκλοφοριακή κατάρρευση)

Στις πιθανές παρενέργειες της φαρμακευτικής αγωγής συγκαταλέγονται:

• Βήχας
• Δηλητηρίαση από δακτυλίτιδα
• Γαστρεντερικές διαταραχές (π.χ. ναυτία, καούρα, διάρροια)
• Πονοκέφαλος
• Ζάλη και λιποθυμία
• Χαμηλή αρτηριακή πίεση
• Αντίδραση που προσομοιάζει με συμπτώματα λύκου
• Μυϊκές κράμπες

Πότε να επικοινωνήσετε με το γιατρό

Καλέστε γιατρό σε περίπτωση που εκδηλωθούν αίσθημα αδυναμίας, αυξημένος βήχας, παραγωγή φλεγμάτων, αιφνίδια αύξηση βάρους, ξαφνικό οίδημα ή κάποιο άλλο καινούργιο ή ανεξήγητο σύμπτωμα.

Πηγαίντε στο νοσοκομείο επειγόντως ή καλέστε το ΕΚΑΒ, αν αισθάνεστε οξύ προκάρδιο πόνο, τάση για λιποθυμία ή ταχυπαλμία και αρρυθμίες (ιδίως αν την ταχυπαλμία και τις αρρυθμίες συνοδεύουν και άλλα συμπτώματα).

Πρόληψη

Ακολουθείτε τις συστάσεις του γιατρού σας και παίρνετε όλα τα φάρμακά σας όπως ακριβώς υπαγορεύει η συνταγή σας.

Να διατηρείτε την αρτηριακή σας πίεση, τους καρδιακούς σφυγμούς και τη χοληστερίνη σας στα επίπεδα που υπαγορεύουν οι συστάσεις του γιατρού σας. Αυτό πιθανότατα απαιτεί από εσάς άσκηση, ειδική διατροφή και χρήση φαρμακευτικής αγωγής.

Άλλα σημαντικά μέτρα αντιμετώπισης:

• Μην καπνίζετε
• Μην πίνετε αλκοόλ
• Μειώστε την καθημερινή πρόσληψη άλατος
• Να ασκήστε κατά τις υποδείξεις του γιατρού σας