Κατάθλιψη ηλικιωμένων

Ορισμός

Η κατάθλιψη είναι μια ψυχιατρική νόσος κατά την οποία το άτομο υποφέρει από αισθήματα θλίψης, απογοήτευσης και έλλειψης αυτοεκτίμησης.

Η κατάθλιψη στους ηλικιωμένους, παρόλο που αποτελεί ολοένα και μεγαλύτερο πρόβλημα, συχνά δεν εντοπίζεται και άρα δεν θεραπεύεται.

Αιτίες

Διάφοροι παράγοντες που αλλάζουν στην καθημερινότητα των ηλικιωμένων μπορεί να προκαλέσουν, ή να επιδεινώσουν μια ήδη υπάρχουσα, κατάθλιψη, όπως:

• Προσαρμογή σε έναν νέο τόπο κατοικίας, σε ένα μικρότερο διαμέρισμα ή σε οίκο ευγηρίας
• Χρόνιοι πόνοι
• Αισθήματα απομόνωσης και μοναξιάς, ειδικότερα αν τα παιδιά του ασθενούς βρίσκονται μακριά και ο/η σύντροφος, καθώς και κάποια κοντινά του άτομα έχουν αποβιώσει
• Απώλεια της ανεξαρτησίας (αδυναμία του ηλικιωμένου να μετακινηθεί, να φροντίσει τον εαυτό του ή να οδηγεί)
• Πολλαπλά προβλήματα υγείας
• Δυσκολίες με το μνημονικό και δυσχέρεια ξεκάθαρης σκέψης

Οι ηλικιωμένοι συχνά καταφεύγουν στο αλκοόλ προκειμένου να αντιμετωπίσουν την κατάθλιψή τους, ωστόσο αυτό μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα.

Η κατάθλιψη μπορεί να είναι και ένδειξη σωματικής νόσου ή και να προκαλείται από σωματική πάθηση.

Οι σωματικές ασθένειες που αυξάνουν τον κίνδυνο κατάθλιψης είναι:

• Δυσλειτουργία του θυροειδούς, Πάρκινσον, καρδιακές παθήσεις, καρκίνος και εγκεφαλικό
• Τα συμπτώματα της κατάθλιψης μπορεί να είναι ενδείξεις άνοιας (νόσου Alzheimer)
• Τα συμπτώματα της κατάθλιψης μπορεί επίσης να οφείλονται σε φάρμακα, τα οποία συνταγογραφούνται σε ηλικιωμένους για την αντιμετώπιση άλλων παθήσεων

Πολλοί ηλικιωμένοι δεν παραδέχονται ότι νιώθουν καταθλιπτικά, καθώς το θεωρούν ένδειξη «αδυναμίας» ή «τρέλας». Πολλοί επίσης δεν αναφέρουν την κατάθλιψή τους επειδή πιστεύουν ότι η θλίψη είναι «φυσιολογική» ή ότι δεν μπορεί να γίνει κάτι με την κατάστασή τους.

Συμπτώματα

Πολλά από τα συμπτώματα της κλινικής κατάθλιψης παρουσιάζονται και σε ασθενείς της τρίτης ηλικίας.

Η κατάθλιψη στους ηλικιωμένους ενδέχεται να είναι δύσκολο να διαγνωστεί. Συνηθισμένα συμπτώματα της κλινικής κατάθλιψης, όπως η κόπωση, η μείωση της όρεξης και τα προβλήματα του ύπνου, ενδέχεται να οφείλονται και απλώς στην ηλικία ή σε σωματική νόσο. Ως εκ τούτου η κατάθλιψη μπορεί να αγνοηθεί ή να θεωρηθεί άλλη πάθηση της τρίτης ηλικίας.

Οι ενδείξεις κατάθλιψης στους ηλικιωμένους περιλαμβάνουν:

• Σύγχυση ή προβλήματα στο μνημονικό
• Απώλεια της όρεξης. Επίσης μπορεί ο πάσχων να μην ανεφοδιάζεται με τρόφιμα ή να αφήνει χαλασμένα τρόφιμα στον χώρο
• Ο ασθενής μπορεί να μην έχει διάθεση να κάνει μπάνιο ή να ξυριστεί, δείχνει να μην τον ενοχλούν οι άσχημες μυρωδιές στον χώρο ή στα ρούχα του, καθώς και να μην τον απασχολεί η εμφάνισή του
• Ο ασθενής παραμελεί τις δουλειές του σπιτιού
• Ο ασθενής σταματά να λαμβάνει τα φάρμακά του ή μπερδεύει τις δοσολογίες
• Το άτομο απομακρύνεται από τους γύρω του, δεν τους τηλεφωνεί και δεν επιστρέφει τις κλήσεις

Εξετάσεις

Μια συζήτηση με τον γιατρό σας, συνοδευόμενη από μια κλινική διερεύνηση και αιματολογικές και ουρολογικές εξετάσεις, μπορεί να προσδιορίσει αν υπάρχει σωματική νόσος ή οποία προκαλεί κατάθλιψη.

Πολλές φορές ο θεράπων ιατρός σας μπορεί να σας συστήσει να επισκεφθείτε και μια άλλη ειδικότητα πιο εξιδεικευμένη, όπως έναν ψυχίατρο, προκειμένου να βοηθήσει στη διάγνωση και τη θεραπεία. Αυτό μπορεί να είναι ιδιαίτερα βοηθητικό στον διαχωρισμό μεταξύ κατάθλιψης και φυσιολογικών συναισθημάτων πένθους, τα οποία είναι συνήθη στην τρίτη ηλικία.

Θεραπεία

Το πρώτο βήμα είναι η αντιμετώπιση οποιουδήποτε σωματικού προβλήματος υγείας, όπως και το σταμάτημα της λήψη κάποιων φαρμάκων που ενδέχεται να επιδεινώσουν τα συμπτώματά σας.

Αν τα βήματα αυτά δεν βοηθήσουν στην αλλαγή της διάθεσής σας, μπορείτε να πάρετε κάποια αντικαταθλιπτικά φάρμακα, καθώς και να μιλήσετε σε έναν ψυχολόγο ή ψυχίατρο.

Η θεραπευτική αγωγή με αντικαταθλιπτικά πρέπει να συνοδεύεται από αυστηρή παρακολούθηση για τυχόν παρενέργειες, οι οποίες είναι σύνηθες φαινόμενο σε αυτές τις ηλικίες. Οι γιατροί συνήθως συνταγογραφούν μικρότερες δόσεις αντικαταθλιπτικών σε ηλικιωμένους και αυξάνουν τη δοσολογία σε μεγαλύτερο διάστημα από ό,τι σε νεότερους ασθενείς.

Προκειμένου να αντιμετωπίσει κάποιος ασθενής της τρίτης ηλικίας την κατάθλιψη θα πρέπει:

• Να ασκείται τακτικά, να αναζητά δραστηριότητες που του προκαλούν ευχαρίστηση και να φροντίζει να κοιμάται καλά
• Να μάθει να εντοπίζει τις ενδείξεις της κατάθλιψης και να ξέρει πώς να διαχειριστεί την κατάσταση αν τα συμπτώματά του χειροτερεύσουν
• Να αποφεύγει το αλκοόλ και τις ναρκωτικές ουσίες, καθώς μπορούν να επιδεινώσουν την κατάθλιψη στο πέρασμα του χρόνου και να οδηγήσουν σε αυτοκτονικές τάσεις
• Να περιστοιχίζεται από ανθρώπους που είναι αισιόδοξοι και τον φροντίζουν
• Να μιλήσει για τα συναισθήματά του σε κάποιον που εμπιστεύεται
• Να λαμβάνει σωστά τη φαρμακευτική του αγωγή και να ξέρει να διαχειρίζεται τις παρενέργειές της

Πρόγνωση

Η κατάθλιψη συνήθως βελτιώνεται με τη θεραπεία. Ωστόσο, αν δεν διαγνωστεί εγκαίρως μπορεί να οδηγήσει σε επιπλοκές. Η πρόγνωση είναι συνήθως καλύτερη για ασθενείς που μπορούν να λάβουν φροντίδα και έχουν γύρω τους την οικογένειά τους και φίλους που τους βοηθούν να παραμένουν δραστήριοι και απασχολημένοι.

Πιθανές επιπλοκές

Η πιο ανησυχητική επιπλοκή της κατάθλιψης είναι η αυτοκτονία, γεγονός που επιτείνεται και από την ηλικία. Τον μεγαλύτερο κίνδυνο αυτοχειρίας παρουσιάζουν οι πιο ηλικιωμένοι διαζευγμένοι ή χήροι άντρες. Για τον λόγο αυτόν, τα μέλη μιας οικογένειας θα πρέπει να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή σε ηλικιωμένους συγγενείς που ζουν μόνοι τους.

Άλλες επιπλοκές είναι η μειωμένη απόδοση στην εργασία και τις κοινωνικές σχέσεις.

Πότε να επικοινωνήσετε με τον γιατρό σας

Κανονίστε μια συνάντηση με τον γιατρό σας, αν νιώθετε διαρκώς θλιμμένοι, αν έχετε αισθήματα ματαιότητας ή απελπισίας ή αν ξεσπάτε συχνά σε κλάματα. Επιπλέον, αν δεν μπορείτε να διαχειριστείτε το άγχος της καθημερινότητας και αισθάνεστε ότι σε κάποιον επιθυμείτε να μιλήσετε, ο γιατρός σας μπορεί να σας συστήσει κάποιον ειδικό.

Μεταβείτε στα επείγοντα ή καλέστε το 166 αν κάνετε αυτοκτονικές σκέψεις.

Αν ανησυχείτε ότι κάποιος αγαπημένος σας μπορεί να έχει κατάθλιψη, επικοινωνήστε με τον γιατρό του.

Πρόληψη

Οι σωματικές και οι πνευματικές δραστηριότητες, καθώς και οι κοινωνικές συναναστροφές μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης κατάθλιψης στους ηλικιωμένους.