Μείζων καταθλιπτική διαταραχή

Ορισμός

Η κατάθλιψη μπορεί να οριστεί ως αίσθηση μελαγχολίας, θλίψης, δυστυχίας, απελπισίας λύπης και γενικότερα πεσμένης διάθεσης. Οι περισσότεροι από εμάς έχουμε νιώσει ή νιώθουμε έτσι για μικρά χρονικά διαστήματα κατά τη διάρκεια της ζωής μας.

Ωστόσο, η πραγματική κλινική κατάθλιψη είναι μια διαταραχή διάθεσης στην οποία τα οποία τα συναισθήματα θλίψης, απώλειας, θυμού ή απογοήτευσης παρεμποδίζουν την καθημερινότητα ενός ανθρώπου για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Εναλλακτικές ονομασίες

Διπολική κατάθλιψη, Μείζον καταθλιπτική διαταραχή

Αιτίες

Η ακριβής αιτία της κατάθλιψης δεν είναι γνωστή. Πολλοί ερευνητές θεωρούν ότι προκαλείται από χημικές ανισορροπίες στον εγκέφαλο, οι οποίες μπορεί να είναι κληρονομικής φύσεως ή έχουν προκληθεί από σοβαρά γεγονότα στη ζωή ενός ατόμου.

Μερικοί τύποι κατάθλιψης μοιάζουν κληρονομικοί. Ωστόσο η κατάθλιψη μπορεί να εμφανιστεί και σε άτομα που δεν έχουν ιστορικό της ασθένειας στην οικογένειά τους. Οι στρεσογόνες αλλαγές ή τα αντίστοιχα γεγονότα μπορούν επίσης να προκαλέσουν κατάθλιψη σε κάποιους ανθρώπους. Συνήθως εμπλέκεται ένας συνδυασμός παραγόντων στην εμφάνιση της διαταραχής.

Άνδρες και γυναίκες όλων των ηλικιών, κάθε φυλής και οποιασδήποτε κοινωνικο-οικονομικής τάξης ενδέχεται να εμφανίσουν κατάθλιψη. Επίσης η κατάθλιψη μπορεί να εμφανιστεί σε παιδιά και εφήβους.

Διάφοροι παράγοντες διαδραματίζουν ρόλο στην εμφάνιση καταθλιπτικής διαταραχής:

• Κατάχρηση αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών
• Γεγονότα ή καταστάσεις όπως:
• Ένας χωρισμός με τον/την σύντροφό σας, μια αποτυχία σε κάποιο μάθημα, η ασθένεια ή ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου, ένα διαζύγιο των γονέων (για τους εφήβους)
• Τραυματικά γεγονότα της παιδικής ηλικίας, όπως η κακοποίηση ή η παραμέληση
• Διαζύγιο, θάνατος ενός φίλου ή συγγενικού προσώπου ή απόλυση από την εργασία (για τους ενήλικες)
• Κοινωνική απομόνωση (κάτι που συμβαίνει συχνά στους ηλικιωμένους)
• Κλινικές παθήσεις όπως ο υποθυρεοειδισμός (υπολειτουργία του θυροειδούς), φαρμακευτικές αγωγές (ηρεμιστικά φάρμακα ή φάρμακα για τη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης), καρκίνος, σοβαρές ασθένειες ή παρατεταμένοι πόνοι για μεγάλο χρονικό διάστημα
• Διαταραχές του ύπνου

Συμπτώματα

Η κατάθλιψη μπορεί να μεταβάλλει ή να διαστρεβλώσει την εικόνα που έχουν οι έφηβοι για τον εαυτό τους, τη ζωή τους και τους ανθρώπους του περιβάλλοντός τους. Οι άνθρωποι με κατάθλιψη συνήθως τείνουν να βλέπουν τα πάντα με μια πιο αρνητική διάθεση και δυσκολεύονται να φανταστούν πώς κάποιο πρόβλημα ή δύσκολη κατάσταση μπορεί να αντιμετωπιστεί θετικά.

Κάποια από τα συμπτώματα της ασθένειας περιλαμβάνουν:

• Ανησυχία, νευρικότητα ή οξυθυμία
• Ριζικές αλλαγές στην όρεξη που επιφέρουν απώλεια ή αύξηση σωματικού βάρους
• Τρομερή δυσχέρεια στη συγκέντρωση
• Κόπωση και έλλειψη ενέργειας
• Αίσθημα απελπισίας και ματαιότητας
• Αισθήματα αναξιότητας, θυμός προς τον εαυτό μας και αδικαιολόγητες ενοχές
• Αδράνεια και απόσυρση από τις συνήθεις δραστηριότητες, απώλεια ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης για δραστηριότητες που κάποτε προκαλούσαν απόλαυση στο άτομο (όπως το σεξ)
• Τάσεις αυτοκτονίας ή σκέψεις γύρω από τον θάνατο
• Είτε αϋπνία είτε υπερβολικός ύπνος

Η κατάθλιψη μπορεί να προκαλεί και θυμό και αποθάρρυνση αντί αισθήματα απελπισίας και αδυναμίας. Η κατάχρηση αλκοόλ ή παράνομων ουσιών μπορεί να είναι πιθανό σύμπτωμα της νόσου.

Αν η κατάθλιψη είναι πολύ σοβαρή, μπορεί να υπάρχουν και ψυχωτικά συμπτώματα, όπως ψευδαισθήσεις και αυταπάτες. Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να επικεντρωθούν σε θέματα ενοχής, ανεπάρκειας ή ασθένειας.

Εξετάσεις

Για να διαγνωστεί μείζων καταθλιπτική διαταραχή θα πρέπει το άτομο να παρουσιάζει τουλάχιστον για δύο εβδομάδες πέντε ή περισσότερα από τα συμπτώματα της νόσου. Το διαγνωστικό τεστ Κλίμακας Κατάθλιψης του Beck, και κάποια άλλα τεστ διαγνωστικού ελέγχου βοηθούν στη διάγνωση της κατάθλιψης.

Πριν γίνει διάγνωση της κατάθλιψης, ο γιατρός θα πρέπει να αποκλείσει την ύπαρξη άλλων ασθενειών που προκαλούν συμπτώματα κατάθλιψης.

Θεραπεία

Τα φάρμακα που χορηγούνται για την αντιμετώπιση άλλων ασθενειών ενδέχεται να προκαλέσουν κατάθλιψη ή να την επιδεινώσουν αν προϋπάρχει. Ενδέχεται να χρειαστεί να αλλάξετε την αγωγή σας, όμως μην τη διακόψετε σε καμία περίπτωση πριν συμβουλευτείτε τον γιατρό σας

Ασθενείς με σοβαρή κατάθλιψη, οι οποίοι δεν μπορούν να λειτουργήσουν, ή έχουν αυτοκτονικές τάσεις και δεν έχουν την κατάλληλη φροντίδα μπορεί να χρειαστούν νοσηλεία σε ψυχιατρικό ίδρυμα.

Οι περισσότεροι ασθενείς ωφελούνται από τη θεραπεία με αντικαταθλιπτικά, σε συνδυασμό με ψυχοθεραπεία. Καθώς η θεραπεία προχωρά, οι αρνητικές σκέψεις μειώνονται. Χρειάζεται χρόνος για να αισθανθεί ο ασθενής καλύτερα, όμως από κάποια στιγμή και μετά συνήθως υπάρχει καθημερινή βελτίωση.

ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ

Τα φάρμακα που χορηγούνται για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης ονομάζονται αντικαταθλιπτικά.

• Τα αντικαταθλιπτικά που χορηγούνται για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης είναι κυρίως οι επιλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs), όπως η φλουοξετίνη, η σερτραλίνη, η παροξετίνη, η φλουβοξαμίνη, η σιταλοπράμη και η εσιταλοπράμη.
• Οι αναστολείς της επαναπρόσληψης της νορεπινεφρίνης και της σεροτονίνης χρησιμοποιούνται επίσης ευρέως. Πρόκειται για ουσίες όπως η δεσβαλλαφαξίνη, η βενλαφαξίνη και η ντουλοξετίνη.
• Άλλα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης είναι τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά, η βουπροπιόνη (και οι αναστολείς μονοαμινοξειδάσης.
• Οι ασθενείς που παρουσιάζουν συμπτώματα ψύχωσης, όπως ψευδαισθήσεις ή παραισθήσεις, μπορεί να χρειαστούν αντιψυχωσικά φάρμακα.

Μερικοί ασθενείς με μείζονα καταθλιπτική διαταραχή αισθάνονται καλύτερα έπειτα από κάποιες εβδομάδες θεραπείας με αντικαταθλιπτικά. Ωστόσο, στους περισσότερους ασθενείς παρατηρείται βελτίωση και υποχώρηση των συμπτωμάτων της νόσου μετά από 4-9 μήνες αγωγής.

Αν η κατάσταση του ασθενούς δεν βελτιώνεται με τη συνήθη δόση αντικαταθλιπτικών και την ψυχοθεραπεία, τότε το άτομο πάσχει από τη λεγόμενη ανθεκτική κατάθλιψη. Σε αυτές τις περιπτώσεις συνήθως αυξάνεται η δόση των αντικαταθλιπτικών ή χορηγείται συνδυασμός φαρμάκων. Επίσης, το λίθιο και τα ορμονικά συμπληρώματα για την αντιμετώπιση του θυροειδούς ενδέχεται να υποβοηθήσουν την καλύτερη λειτουργία των αντικαταθλιπτικών.

Οι γυναίκες που υποβάλλονται σε θεραπεία για κατάθλιψη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ή σκέφτονται να κυοφορήσουν, δεν θα πρέπει να διακόψουν τη θεραπεία με αντικαταθλιπτικά χωρίς συμβουλευτούν πρώτα τον γιατρό τους.

Σημείωση: Οι νέοι ανάμεσα στα 18 και τα 24 θα πρέπει να παρακολουθούνται στενά για τυχόν αυτοκτονικές τάσεις, κυρίως τους πρώτους μήνες μετά την έναρξη της φαρμακευτικής αγωγής.

ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Οι ασθενείς με κατάθλιψη συχνά επωφελούνται από κάποια μορφή ψυχοθεραπείας και συμβουλευτικής. Στην ψυχοθεραπεία ο ασθενής μπορεί μα μιλήσει για τα συναισθήματα και τις σκέψεις του και κυρίως μαθαίνει τρόπους να τα αντιμετωπίζει.

Διάφορες μορφές ψυχοθεραπείας είναι:

• Γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία. Ο θεραπευτής μαθαίνει στους ασθενείς με κατάθλιψη πώς να διαχειρίζονται τις αρνητικές τους σκέψεις. Οι ασθενείς επίσης μαθαίνουν πώς να αναγνωρίζουν τα συμπτώματά τους, τι είναι αυτό που επιδεινώνει την κατάθλιψή τους καθώς και μεθόδους αντιμετώπισης των προβλημάτων τους.
• Η ψυχοθεραπεία βοηθά τον ασθενή με κατάθλιψη να κατανοεί τους ψυχολογικούς παράγοντες πάνω στους οποίους βασίζονται οι καταθλιπτικές του σκέψεις, συμπεριφορές και συναισθήματα.
• Η συμμετοχή σε ομάδες στήριξης με άλλους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα επίσης βοηθά. Μπορείτε να ζητήσετε από τον γιατρό σας να σας βοηθήσει να απευθυνθείτε σε κάποια σχετική ομάδα.

ΑΛΛΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ

Η ηλεκτροσπασμοθεραπεία (ηλεκτροσόκ-ECT) μπορεί να χρησιμοποιηθεί στη θεραπεία ασθενών με μείζονα κατάθλιψη και αυτοκτονικές τάσεις, όταν δεν ανταποκρίνονται στις άλλες μορφές θεραπείας. Η μέθοδος μπορεί επίσης να βοηθήσει καταθλιπτικούς ασθενείς με συμπτώματα ψύχωσης.

Ο επαναλαμβανόμενος διακρανιακός μαγνητικός ερεθισμός (TMS) χρησιμοποιεί ένα σύνολο ηλεκτρομαγνητικών παλμών υψηλής συχνότητας, στοχεύοντας στις πάσχουσες περιοχές του εγκεφάλου. Η μέθοδος συχνά ακολουθείται μετά την παρέμβαση μετά το ηλεκτροσόκ.

Η φωτοθεραπεία επίσης μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης, ιδιαίτερα κατά τους χειμερινούς μήνες, για να ρυθμίσει τον κύκλο του ύπνου. Ωστόσο, από μόνη της η μέθοδος δεν είναι αποτελεσματική θεραπεία για τη μείζονα κατάθλιψη.

Πρόγνωση

Τα αποτελέσματα της θεραπείας είναι ενθαρρυντικά, όχι όμως για όλους τους ασθενείς. Η κατάθλιψη είναι ένα πρόβλημα που τείνει να επανεμφανίζεται στη ζωή των πασχόντων.

Οι ασθενείς με επαναλαμβανόμενα επεισόδια κατάθλιψης ενδεχομένως να χρειάζονται ταχεία και συνεχόμενη θεραπεία, ώστε να προληφθεί η εμφάνιση πιο σοβαρής, μακροχρόνιας κατάθλιψης. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι ασθενείς πρέπει να λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή για μεγάλα χρονικά διαστήματα.

Πιθανές επιπλοκές

• Οι ασθενείς με μακροχρόνια κατάθλιψη είναι πιθανότερο να έχουν προβλήματα με αλκοόλ και ναρκωτικές ουσίες, καθώς και εξάρτηση από τη νικοτίνη

• Αυξημένος κίνδυνος για επιπλοκές στη σωματική υγεία και πρόωρος θάνατος λόγω ασθένειας
• Αυτοκτονία (πάνω από το 15% των ατόμων με μείζονα καταθλιπτική διαταραχή χάνουν τη ζωή τους από αυτοκτονία)

Πότε να επικοινωνήσετε με τον γιατρό σας

Καλέστε το 166 ή μία γραμμή βοήθειας ή πηγαίνετε στα επείγοντα αν έχετε αυτοκτονικές σκέψεις, σχεδιάζετε να αυτοκτονήσετε ή σκέφτεστε να βλάψετε τον εαυτό σας και άλλους ανθρώπους.

Επικοινωνήστε αμέσως με τον γιατρό σας, αν:

• Ακούτε φωνές χωρίς να υπάρχει κάποιος γύρω σας
• Ξεσπάτε συχνά σε κλάματα, χωρίς προφανή ή σημαντικό λόγο
• Η φαρμακευτική αγωγή που λαμβάνετε δεν λειτουργεί ή σας προκαλεί παρενέργειες. Σε καμία περίπτωση μη διακόψετε η μεταβάλετε την αγωγή σας, χωρίς πρώτα να συμβουλευτείτε τον γιατρό σας.
• Κάνετε κατάχρηση αλκοόλ ή κάποιο άτομο του περιβάλλοντός σας σας έχει επισημάνει ότι πίνετε πολύ, αν αισθάνεστε ενοχές για την ποσότητα αλκοόλ που καταναλώνετε ή αν το πρώτο πράγμα που κάνετε στη μέρα σας είναι η κατανάλωση αλκοόλ.

Πρόληψη

Για να διαχειριστείτε καλύτερα την κατάθλιψη χωρίς να χρειαστείτε νοσηλεία:

• Λαμβάνετε σωστά τη φαρμακευτική σας αγωγή και μάθετε να ελέγχετε τις παρενέργειές της.
• Μάθετε να έχετε τον νου σας για πρώιμα σημάδια ότι η κατάθλιψή σας επιδεινώνεται και πώς να αντιμετωπίζετε αυτή την κατάσταση.
• Προσπαθήστε να ασκείστε τακτικά ή προβείτε σε άλλες δραστηριότητες που σας προκαλούν ευχαρίστηση και σας βοηθούν να κοιμάστε σωστά.
• Αποφύγετε το αλκοόλ και τα ναρκωτικά, καθώς αυτές οι ουσίες μπορούν να επιδεινώσουν την κατάθλιψή σας μακροπρόθεσμα και να σας προκαλέσουν σοβαρές αυτοκτονικές τάσεις.
• Αν πάσχετε από κατάθλιψη, μιλήστε σε κάποιον για αυτά που αισθάνεστε. Προσπαθήστε να βρίσκεστε με ανθρώπους που αντιμετωπίζουν θετικά τη ζωή και νοιάζονται για εσάς.
• Προσπαθήστε να συμμετέχετε σε ομαδικές δραστηριότητες.