Νευρική ανορεξία

Ορισμός

Η νευρική ανορεξία είναι μια διατροφική διαταραχή που προκαλεί ανικανότητα του οργανισμού να διατηρήσει το ελάχιστο σωματικό βάρος το οποίο θεωρείται υγιές για την ηλικία και το ύψος του ατόμου.

Τα άτομα με αυτή τη διαταραχή διακατέχονται από έντονο φόβο μήπως παχύνουν, ακόμα κι αν είναι λιποβαρή. Ενδέχεται να ακολουθούν ακραίες δίαιτες, να ασκούνται υπερβολικά ή να χρησιμοποιούν διάφορες άλλες μεθόδους απώλειας βάρους.

Εναλλακτικές ονομασίες

Διατροφική διαταραχή - ανορεξία

Αίτια

Οι ακριβείς αιτίες της νευρικής ανορεξίας είναι άγνωστες. Πιθανότατα εμπλέκονται πολλοί παράγοντες. Ρόλο μπορεί να παίζουν τα γονίδια και οι ορμόνες. Οι κοινωνικές συνθήκες που προωθούν μη ρεαλιστικά πρότυπα λεπτού σώματος συμβάλλουν στην εμφάνιση της πάθησης.

Όλο και περισσότερα στοιχεία αποκλείουν την άποψη που θέλει τις οικογενειακές εντάσεις και συγκρούσεις αιτίες για τις διάφορες διατροφικές διαταραχές. Πολλές οργανώσεις για την ψυχική υγεία δεν υποστηρίζουν πλέον τη θεωρία αυτή.

Παράγοντες επικινδυνότητας:

• Τελειομανία
• Αυξημένη ανησυχία ή προσοχή αναφορικά με το βάρος και τη φυσική κατάσταση 
• Διατροφικά και πεπτικά προβλήματα στα πρώτα χρόνια της ζωής
• Γονέας με ανορεξία ή προβλήματα εθισμού
• Γονείς που αγχώνονται για το  βάρος και την απώλεια βάρους
• Αρνητική εικόνα για τον εαυτό μας και υψηλός βαθμός αρνητικών συναισθημάτων γενικότερα
• Μια συναισθηματικά φορτισμένη αλλαγή στον τρόπο ζωής, όπως καινούργια δουλειά ή μετακόμιση, ή γεγονότα όπως είναι ο βιασμός ή η κακοποίηση

Η ανορεξία συνήθως ξεκινάει στην εφηβεία ή στα πρώτα χρόνια της ενηλικίωσης. Είναι πιο συχνή στο θηλυκό φύλο, αλλά απαντά και στους άρρενες. Η διαταραχή εμφανίζεται κυρίως σε γυναίκες της καυκάσιας φυλής με ανώτατο επίπεδο μόρφωσης και οικογένεια ή προσωπικότητα που θέτει στόχους και θέλει να τους πετύχει.

Συμπτώματα

Για να διαγνωστεί με ανορεξία ένα άτομο πρέπει:

• Να φοβάται υπερβολικά την πιθανότητα να βάλει βάρος ή να παχύνει, ακόμα κι αν υποσιτίζεται
• Να δυσκολεύεται να σταθεροποιήσει το βάρος του σε κιλά που να θεωρούνται φυσιολογικά ή αποδεκτά για την ηλικία και το ύψος του (15% τουλάχιστον κάτω από το αναμενόμενο βάρος)
• Να έχει μια εικόνα για το σώμα του πολύ στρεβλή, υπερβολικά εστιασμένη στο σωματικό βάρος και τη φυσική κατάσταση, και παράλληλα να αρνείται να παραδεχθεί ή να αναγνωρίσει τη σοβαρότητα της υπερβολικής απώλειας βάρους του
• Να μην έχει εμμηνόρροια για τουλάχιστον τρεις κύκλους

Τα άτομα με ανορεξία ενδέχεται να περιορίζουν υπερβολικά την ποσότητα της τροφής που προσλαμβάνουν ή να καταναλώνουν μεν αλλά μετά να εξαναγκάζουν τον εαυτό τους σε έμετο. Άλλες συμπεριφορές των ανορεκτικών:

• Κόβουν την τροφή σε μικρά κομματάκια ή τη σκαλίζουν μες στο πιάτο τους αντί να την τρώνε
• Ασκούνται όλη την ώρα, ακόμα κι όταν ο καιρός είναι κακός, έχουν υποστεί κάποιον τραυματισμό ή το πρόγραμμά τους είναι φορτωμένο
• Επισκέπτονται την τουαλέτα αμέσως μετά το γεύμα
• Δεν τρώνε με παρέα
• Λαμβάνουν χάπια για να ουρήσουν (διουρητικά), να έχουν συχνές κενώσεις (κλύσματα και καθαρτικά) ή να μειώσουν την όρεξή τους (χάπια διαίτης)

Άλλα πιθανά συμπτώματα της ανορεξίας:

• Πανάδες ή κίτρινη χροιά σε δέρμα ξερό και καλυμμένο με χνούδι
• Σύγχυση ή βραδύνοια, μαζί με κακή μνήμη ή κρίση
• Κατάθλιψη
• Ξηροστομία
• Ακραία ευαισθησία στο κρύο (ο ασθενής φοράει αρκετές στρώσεις ενδυμάτων για να ζεσταθεί)
• Απώλεια οστικής δύναμης
• Ατροφία μυών και απώλεια σωματικού λίπους

Εξετάσεις

Θα πρέπει να αποκλειστούν τυχόν άλλα αίτια απώλειας βάρους ή μυϊκής ατροφίας με ιατρικές εξετάσεις. Παραδείγματα άλλων παθήσεων που μπορούν να προκαλέσουν τέτοια συμπτώματα:

• Νόσος του Addison
• Κοιλιοκάκη
• Φλεγμονώδης νόσος του εντέρου

Οι εξετάσεις βοηθούν να διευκρινιστεί η αιτία της απώλειας βάρους ή της πιθανής βλάβης που έχει προκληθεί εξαιτίας της. Πολλές από αυτές τις εξετάσεις επαναλαμβάνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα με στόχο τη σταθερή παρακολούθηση του ασθενούς. Τέτοιες εξετάσεις είναι:

• Ανθρώπινη λευκωματίνη (αλβουμίνη)
• Εξετάσεις οστικής πυκνότητας για οστεοπόρωση
• Γενική αίματος
• Ηλεκτροκαρδιογράφημα (ECG ή EKG)
• Ηλεκτρολύτες
• Εξετάσεις νεφρικής λειτουργίας
• Εξετάσεις λειτουργίας ήπατος
• Ολική πρωτεΐνη
• Εξετάσεις λειτουργίας θυρεοειδούς
• Ανάλυση ούρων

Αντιμετώπιση

Η μεγαλύτερη πρόκληση στη θεραπεία της νευρικής ανορεξίας είναι να παραδεχθεί ένα άτομο ότι πάσχει από αυτή την ασθένεια. Οι περισσότεροι ανορεκτικοί αρνούνται ότι υποφέρουν από διατροφική διαταραχή. Συχνά ξεκινάνε θεραπεία μονάχα όταν η πάθησή τους είναι αρκετά προχωρημένη.

Οι στόχοι της θεραπείας είναι πρωτίστως η αποκατάσταση της απώλειας του σωματικού βάρους και των διατροφικών συνηθειών. Αύξηση βάρους έως 1,5 κιλό την εβδομάδα θεωρείται ένας εφικτός στόχος.

Πολλά διαφορετικά θεραπευτικά προγράμματα έχουν σχεδιαστεί για την αντιμετώπιση της ανορεξίας. Ορισμένες φορές η αύξηση βάρους επιτυγχάνεται με σταθερό προγραμματισμό γευμάτων, μειωμένη σωματική δραστηριότητα και αυξημένη κοινωνική δραστηριότητα είτε πρόκειται για εξωτερικό ασθενή είτε για νοσηλευόμενο. Πολλοί ασθενείς ξεκινούν θεραπεία με σύντομη παραμονή σε νοσοκομείο και συνεχίζουν με ένα καθημερινό θεραπευτικό πρόγραμμα.

Το εξειδικευμένο προσωπικό που συνήθως ασχολείται με τέτοια προγράμματα περιλαμβάνει νοσηλευτές, γιατρούς, έναν διατροφολόγο ή διαιτολόγο, καθώς και επαγγελματίες ψυχικής υγείας.

Η αντιμετώπιση της νόσου αυτής συχνά είναι δύσκολη και απαιτεί σκληρή δουλειά από τους ασθενείς και τις οικογένειές τους. Πειραματισμοί ανάμεσα σε διάφορα θεραπευτικά μοντέλα ενδέχεται να χρειαστούν ωσότου ο ασθενής κατορθώσει να ξεπεράσει αυτή τη διαταραχή.

Οι ασθενείς ίσως εγκαταλείψουν τα προγράμματα τα οποία ακολουθούν, εάν έχουν θέσει τον μη ρεαλιστικό στόχο να «γιατρευτούν» μονάχα με ψυχοθεραπεία.

Παρότι η σύντομη παραμονή σε νοσοκομείο είναι ένας συνηθισμένος τρόπος να ξεκινήσει ο ασθενής θεραπεία, μια πιο μακρόχρονη παραμονή ενδέχεται να χρειαστεί αν:

• Το άτομο έχει χάσει πολλά κιλά, τουλάχιστον 70% κάτω από το ιδανικό σωματικό βάρος για την ηλικία και το ύψος του. Βαριά και απειλητική για τη ζωή υποθρεψία ενδέχεται να απαιτεί λήψη τροφής με ενδοφλέβιο ορό ή καθετήρα στο στομάχι.
• Η απώλεια βάρους συνεχίζεται παρά τη θεραπεία
• Εμφανίζονται ιατρικές επιπλοκές, όπως καρδιακά προβλήματα, διανοητική σύγχυση ή χαμηλά επίπεδα καλίου
• Το άτομο υποφέρει από βαριά κατάθλιψη ή κάνει αυτοκτονικές σκέψεις

Διάφορα είδη ψυχοθεραπείας ενδείκνυνται σε άτομα που υποφέρουν από ανορεξία:

• Η ατομική γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία, η ομαδική ψυχοθεραπεία και η θεραπεία οικογένειας φέρνουν όλες θετικά αποτελέσματα
• Ο στόχος της ψυχοθεραπείας είναι να αλλάξει τον τρόπο που σκέπτεται ο ασθενής ή τη συμπεριφορά του και να τον ενθαρρύνει να φάει πιο υγιεινά. Η ψυχοθεραπεία έχει φανεί πιο χρήσιμη στην αντιμετώπιση της πάθησης σε νεότερους ασθενείς οι οποίοι δεν υποφέρουν από νευρική ανορεξία για μεγάλο χρονικό διάστημα
• Αν ο ασθενής είναι ανήλικος, η ψυχοθεραπεία ενδέχεται να αφορά ολόκληρη την οικογένεια. Νέες προσεγγίσεις θεωρούν την οικογένεια μέρος της λύσης παρά αιτία της διατροφικής διαταραχής
• Η αντιμετώπιση της νευρικής ανορεξίας μπορεί να περιλαμβάνει και ομάδες στήριξης. Στις ομάδες αυτές ασθενείς και συγγενείς ασθενών συναντιούνται και μοιράζονται τις εμπειρίες τους

Φαρμακευτική αγωγή όπως τα αντικαταθλιπτικά, τα αντιψυχωσικά και οι σταθεροποιητές διάθεσης μπορούν να βοηθήσουν τους ανορεκτικούς ασθενείς ως τμήμα ενός πλήρους θεραπευτικού προγράμματος. Μερικά παραδείγματα: ολανζαπίνη, εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (SSRIs), και αντικαταθλιπτικά. Τα σκευάσματα αυτά μπορούν να αντιμετωπίσουν την κατάθλιψη ή το άγχος.

Παρόλο που τα φάρμακα αυτά βοηθάνε, δεν έχει βρεθεί φαρμακευτική αγωγή που να μειώνει την επιθυμία για απώλεια βάρους.

Πρόγνωση

Η νευρική ανορεξία είναι σοβαρή και δυνητικά θανατηφόρα πάθηση. Οι μετρήσεις έχουν δείξει ότι στο θάνατο καταλήγει το 10% των περιπτώσεων. Τα εξειδικευμένα θεραπευτικά προγράμματα έχουν σε μεγάλο ποσοστό θετικά αποτελέσματα στην αποκατάσταση του φυσιολογικού βάρους, η νόσος αυτή ωστόσο συχνά επανακάμπτει.

Οι γυναίκες που εκδηλώνουν αυτή τη διατροφική διαταραχή σε νεαρή ηλικία έχουν καλύτερες πιθανότητες πλήρους ανάρρωσης. Ωστόσο πολλοί που πάσχουν από νευρική ανορεξία συνεχίζουν να προτιμούν το μειωμένο σωματικό βάρος και να ασχολούνται υπερβολικά με την τροφή και τις θερμίδες τους ως ένα βαθμό. Ο έλεγχος των κιλών μπορεί να αποδειχθεί δύσκολος και ενδέχεται μια μακροχρόνια αντιμετώπιση της κατάστασης να κριθεί απαραίτητη για τη διατήρηση υγιούς βάρους.

Πιθανές επιπλοκές

Η πάθηση αυτή επιφέρει βαριές επιπλοκές. Ίσως χρειασθείτε νοσηλεία.

Στις επιπλοκές μπορεί να περιλαμβάνονται:

• Μετεωρισμός ή οίδημα
• Εξασθένιση των οστών
• Ανισορροπία ηλεκτρολυτών (όπως είναι το χαμηλό κάλιο)
• Επικίνδυνοι καρδιακοί παλμοί
• Μείωση λευκών αιμοσφαιρίων που οδηγούν σε αυξημένο κίνδυνο λοίμωξης
• Οξεία αφυδάτωση
• Βαριά υποθρεψία
• Επιληπτικές κρίσεις εξαιτίας απώλειας υγρών από υπερβολικό έμετο ή διάρροια
• Προβλήματα στον θυρεοειδή αδένα, τα οποία μπορούν να οδηγήσουν σε δυσανεξία στο κρύο και δυσκοιλιότητα
• Διάβρωση και φθορά οδοντοστοιχίας

Πότε να επικοινωνήσετε με το γιατρό

Μιλήστε με το γιατρό σας αν ένα αγαπημένο σας πρόσωπο:

• Υπερασχολείται με το βάρος του
• Γυμνάζεται υπερβολικά
• Έχει μειώσει τη λήψη τροφής
• Είναι υπερβολικά λιποβαρές

Η έγκαιρη ιατρική βοήθεια μπορεί να μετριάσει τη σοβαρότητα μιας διατροφικής διαταραχής.

Πρόληψη

Σε ορισμένες περιπτώσεις η πρόληψη ίσως είναι αδύνατη. Η υγιής και ρεαλιστική άποψη για το βάρος και τη διατροφή μπορεί να βοηθήσει. Μερικές φορές βοηθάει και η ψυχοθεραπεία.