Όγκος εγκεφάλου - πρωτοπαθής - ενήλικες

Εναλλακτικά ονόματα

Πολύμορφο γλοιοβλάστωμα - ενήλικες, επενδύμωμα - ενήλικες, γλοίωμα - ενήλικες, αστροκύτωμα - ενήλικες, μυελοβλάστωμα - ενήλικες, νευρογλοίωμα - ενήλικες, ολιγοδενδρογλοίωμα - ενήλικες, μηνιγγίωμα - ενήλικες, καρκίνος - όγκος εγκεφάλου (ενήλικες)

Ορισμός

Ο πρωτοπαθής όγκος εγκεφάλου είναι μια ομάδα (μάζα) μη φυσιολογικών κυττάρων που ξεκινούν από τον εγκέφαλο. Το άρθρο αυτό εστιάζει σε πρωτοπαθείς όγκους εγκεφάλου ενηλίκων.

Αιτίες

Οι πρωτοπαθείς όγκοι εγκεφάλου περιλαμβάνουν οποιονδήποτε όγκο που ξεκινά στον εγκέφαλο. Οι πρωτοπαθείς όγκοι εγκεφάλου μπορούν να δημιουργηθούν από τα κύτταρα του εγκεφάλου, τις μεμβράνες γύρω από τον εγκέφαλο (μήνιγγες), τα νεύρα ή τους αδένες.

Οι όγκοι μπορούν να καταστρέψουν απευθείας τα κύτταρα του εγκεφάλου. Μπορούν επίσης να καταστρέψουν τα κύτταρα προκαλώντας φλεγμονή, πιέζοντας άλλα σημεία του εγκεφάλου και αυξάνοντας την πίεση μέσα στο κρανίο.

Η αιτία των πρωτοπαθών όγκων εγκεφάλου δεν είναι γνωστή. Υπάρχουν πολλοί πιθανοί παράγοντες που θα μπορούσαν να παίζουν έναν ρόλο.

• Η ακτινοθεραπεία στον εγκέφαλο, που χρησιμοποιείται για τη θεραπεία των καρκίνων του εγκεφάλου, αυξάνει τον κίνδυνο για όγκους στον εγκέφαλο έως και έπειτα από 20 ή 30 έτη.
• Η έκθεση στην ακτινοβολία στην εργασία ή στα καλώδια, καθώς και οι τραυματισμοί στο κεφάλι, το κάπνισμα και η ορμονοθεραπεία ΔΕΝ έχουν αποδειχθεί ότι είναι παράγοντες.
• Ο κίνδυνος χρήσης κινητών τηλεφώνων είναι ακόμα έντονα αμφιλεγόμενος. Ωστόσο, πιο σύγχρονες μελέτες έχουν δείξει ότι τα κινητά τηλέφωνα, τα ασύρματα τηλέφωνα και οι ασύρματες συσκευές είναι ασφαλή και δεν αυξάνουν τον κίνδυνο.
• Κάποιες κληρονομούμενες παθήσεις αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης όγκων στον εγκέφαλο, όπως η νευροϊνωμάτωση, το σύνδρομο Von Hippel-Lindau, το σύνδρομο Li-Fraumeni και το σύνδρομο Turcot.

ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΟΙ ΤΥΠΟΙ ΟΓΚΟΥ

Οι όγκοι στον εγκέφαλο ταξινομούνται ανάλογα με το ακριβές σημείο του όγκου, τον τύπο του ιστού που εμπλέκεται και το αν  είναι μη καρκινώδης (καλοήθεις) ή καρκινώδης (κακοήθεις), και άλλους παράγοντες. Κάποιες φορές, οι όγκοι που ξεκινούν να είναι λιγότερο επεκτατικοί μπορούν στη συνέχεια να γίνουν περισσότερο επεκτατικοί. .

Οι όγκοι μπορεί να εμφανιστούν σε κάθε ηλικία, αλλά πολλοί τύποι όγκων είναι πιο συχνοί σε συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα. Στους ενήλικες, τα γλοιώματα και τα μηνιγγιώματα είναι πιο συχνά.

Τα γλοιώματα προέρχονται από τα νευρογλοιακά κύτταρα όπως τα αστροκύτταρα, τα ολιγοδενδροκύτταρα και τα επενδυματικά κύτταρα. Τα γλοιώματα χωρίζονται σε τρεις τύπους:

• Οι αστροκυτταρικοί όγκοι περιλαμβάνουν αστροκυτώματα (χαμηλής κακοήθειας), αναπλαστικά αστροκυτώματα και γλοιοβλαστώματα (μεγαλύτερης κακοήθειας).
• Οι ολιγοδενδρικοί όγκοι επίσης μπορεί να ποικίλουν από χαμηλής κακοήθειας έως μεγάλης κακοήθειας. Κάποιοι πρωτοπαθείς όγκοι του εγκεφάλου αποτελούνται και από αστροκυτταρικούς και από ολιγοδενδρικούς όγκους. Αυτοί ονομάζονται μικτά γλοιώματα.
• Τα γλοιοβλαστώματα είναι ο πιο επιθετικός τύπος πρωτοπαθούς όγκου του εγκεφάλου.

Τα μηνιγγιώματα αποτελούν έναν άλλο τύπο όγκου του εγκεφάλου. Οι όγκοι αυτοί:

• Προκύπτουν πιο συχνά μεταξύ των ηλικιών 40-70
• Είναι πιο συχνοί στις γυναίκες
• Είναι συνήθως (κατά 90%) καλοήθεις, αλλά μπορεί να προκαλέσουν πολύ άσχημες επιπλοκές και θάνατο λόγω του μεγέθους και της τοποθεσίας τους. Κάποιοι είναι καρκινώδεις και επιθετικοί.

Άλλοι πρωτοπαθείς όγκοι εγκεφάλου σε ενήλικες είναι σπάνιοι. Αυτοί περιλαμβάνουν:

• Επενδυμώματα
• Κρανιοφαρυγγιώματα
• Όγκους της υπόφυσης
• Πρωτοπαθές λέμφωμα του εγκεφάλου
• Όγκους της επίφυσης
• Πρωτοπαθείς όγκους μικροβιακών κυττάρων του εγκεφάλου

Συμπτώματα

Ένας γιατρός μπορεί συχνά να αναγνωρίσει σημεία και συμπτώματα που είναι συγκεκριμένα στην τοποθεσία του όγκου. Κάποιοι όγκοι μπορεί να μην προκαλέσουν συμπτώματα μέχρι να μεγαλώσουν. Έπειτα μπορεί να οδηγήσουν σε γρήγορη επιδείνωση της υγείας του ατόμου. Άλλοι όγκοι έχουν συμπτώματα που αναπτύσσονται γρήγορα.

Τα συγκεκριμένα συμπτώματα εξαρτώνται από το μέγεθος του όγκου, την τοποθεσία, πόσο μακριά έχει εξαπλωθεί και το σχετιζόμενο οίδημα που έχει δημιουργηθεί. Τα πιο συχνά συμπτώματα είναι:

• Κεφαλαλγίες
• Σπασμοί (ειδικά στους ηλικιωμένους)
• Αδυναμία σε κάποιο σημείο του σώματος
• Μεταβολές στις νοητικές λειτουργίες του ατόμου

Οι κεφαλαλγίες που προκαλούνται από όγκους του εγκεφάλου μπορεί:

• Να είναι επιδεινωμένες όταν το άτομο ξυπνάει το πρωί και να βελτιώνονται σε λίγες ώρες
• Να προκαλούνται κατά τη διάρκεια του ύπνου
• Να συνοδεύονται από έμετο, σύγχυση, διπλωπία, αδυναμία ή μούδιασμα
• Να επιδεινώνονται με τον βήχα ή την άσκηση, ή με μια αλλαγή στη στάση του σώματος

Άλλα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Μεταβολή στην ετοιμότητα (όπως υπνηλία, απώλεια συνείδησης και κώμα)
• Μεταβολές στην ακοή
• Μεταβολές στη γεύση ή την όσφρηση
• Μεταβολές που επηρεάζουν την αφή και την ικανότητα αίσθησης πόνου, διαφορετικών θερμοκρασιών ή άλλου ερεθίσματος
• Αδεξιότητα
• Σύγχυση ή απώλεια μνήμης
• Δυσκολία στην κατάποση
• Δυσκολία στο γράψιμο ή στην ανάγνωση
• Ζαλάδα ή μη φυσιολογική αίσθηση κίνησης (ίλιγγος)
• Ανωμαλίες στα μάτια
• Βλεφαρόπτωση
• Κόρες οφθαλμών διαφορετικού μεγέθους
• Μη ελεγχόμενες κινήσεις
• Τρέμουλο στα χέρια
• Έλλειψη ελέγχου ουροδόχου κύστεως ή εντέρων
• Απώλεια ισορροπίας
• Απώλεια συντονισμού
• Μυϊκή αδυναμία στο πρόσωπο, τα χέρια ή τα πόδια (συνήθως μόνο από τη μία πλευρά)
• Μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα στη μία πλευρά του σώματος
• Μεταβολές προσωπικότητας, διάθεσης, συμπεριφοράς ή συναισθημάτων
• Προβλήματα με την όραση, όπως μειωμένη όραση, διπλωπία ή ολική απώλεια όρασης
• Δυσκολία στην ομιλία ή στην κατανόηση των άλλων όταν μιλούν
• Δυσκολία στη βάδιση

Άλλα συμπτώματα που μπορούν να προκύψουν από τον όγκο της υπόφυσης:

• Μη φυσιολογική έκκριση από τις θηλές
• Απώλεια εμμηνόρροιας (περιόδου)
• Ανάπτυξη στήθους στους άντρες
• Διογκωμένα χέρια, πόδια
• Υπερβολική τριχοφυΐα στο σώμα
• Μεταβολές στο πρόσωπο
• Χαμηλή αρτηριακή πίεση
• Παχυσαρκία
• Ευαισθησία στο κρύο ή τη ζέστη

Εξετάσεις

Οι περισσότεροι όγκοι στον εγκέφαλο αυξάνουν την πίεση στο κρανίο και συμπιέζουν τον ιστό του εγκεφάλου λόγω του μεγέθους και του βάρους τους.

Οι ακόλουθοι έλεγχοι ενδέχεται να επιβεβαιώσουν την παρουσία όγκων στον εγκέφαλο και να εντοπίσουν την τοποθεσία τους:

• Αξονική τομογραφία κεφαλής
• Ηλεκτροεγκεφαλογράφημα (ΗΕΓ)
• Εξέταση του ιστού που αφαιρέθηκε από τον όγκο κατά τη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης ή βιοψίας καθοδηγούμενης από αξονική τομογραφία (μπορεί να επιβεβαιώσει τον ακριβή τύπο του όγκου)
• Εξέταση εγκεφαλονωτιαίου υγρού (CSF) (μπορεί να εντοπίσει καρκινικά κύτταρα)
• Μαγνητική τομογραφία κεφαλής

Αντιμετώπιση

Η αντιμετώπιση μπορεί να περιλαμβάνει χειρουργική επέμβαση, ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία. Οι όγκοι στον εγκέφαλο αντιμετωπίζονται καλύτερα από ομάδα που περιλαμβάνει νευροχειρουργό, ογκολόγο ακτινολόγο, ογκολόγο ή νευροογκολόγο και άλλους γιατρούς, όπως νευρολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς.

Η πρόωρη θεραπεία συχνά βελτιώνει την πιθανότητα θετικής έκβασης. Η θεραπεία, ωστόσο, εξαρτάται από το μέγεθος και τον τύπο του όγκου και τη γενική υγεία του ασθενούς. Οι στόχοι της θεραπείας μπορεί να είναι να θεραπευτεί ο όγκος, να ανακουφιστούν τα συμπτώματα και να βελτιωθεί η λειτουργία του εγκεφάλου ή την ποιότητα ζωής του ατόμου.

Η χειρουργική επέμβαση συνήθως είναι απαραίτητη για τους περισσότερους πρωτοπαθείς όγκους του εγκεφάλου. Κάποιοι όγκοι ενδέχεται να αφαιρεθούν ολόκληροι. Αυτοί που βρίσκονται πιο βαθιά στον εγκέφαλο ή που εισέρχονται σε ιστό του εγκεφάλου μπορεί να μειωθούν αντί να αφαιρεθούν ολόκληροι (ογκομείωση).

Οι όγκοι μπορεί να είναι δύσκολο να αφαιρεθούν τελείως από ένα χειρουργείο μόνο, καθώς ο όγκος εισβάλει στον περιβάλλοντα ιστό του εγκεφάλου όπως οι ρίζες ενός φυτού επεκτείνονται στο έδαφος. Ακόμα κι αν ο όγκος δεν μπορεί να αφαιρεθεί, η χειρουργική επέμβαση μπορεί να βοηθήσει στη μείωση της πίεσης και να ανακουφίσει τα συμπτώματα.

Η ακτινοθεραπεία χρησιμοποιείται για κάποιους όγκους.

Η χημειοθεραπεία μπορεί να χρησιμοποιηθεί μαζί με τη χειρουργική επέμβαση ή την ακτινοθεραπεία.

Άλλες φαρμακευτικές αγωγές που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία των πρωτοπαθών όγκων στον εγκέφαλο παιδιών ενδέχεται να περιλαμβάνουν:

• Κορτικοστεροειδή, όπως δεξαμεθαζόνη για τη μείωση του οιδήματος στον εγκέφαλο
• Ωσμωτικά διουρητικά, όπως ουρία ή μαννιτόλη για τη μείωση του οιδήματος και της πίεσης στον εγκέφαλο
• Αντιεπιληπτικά, όπως η λεβετιρακετάμη (Keppra) για τη μείωση των σπασμών
• Φάρμακα για τον πόνο
• Αντιόξινα ή αναστολείς ισταμίνης για τον έλεγχο των ελκών λόγω στρες

Ενδέχεται να χρειαστεί να εφαρμοστούν μέτρα για την άνεση και την ασφάλεια, φυσική θεραπεία και εργοθεραπεία για τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής. Ο ασθενής ίσως χρειαστεί καθοδήγηση, ομάδες υποστήριξης και παρόμοια μέτρα που θα τον βοηθήσουν να αντιμετωπίσει τη διαταραχή αυτή.

Πιθανές επιπλοκές

• Σχηματισμός κήλης του εγκεφάλου (συχνά θανατηφόρα
• Διασκηνιδιακή (uncal) κήλη
• Κήλη στο ινιακό τρήμα
• Απώλεια ικανότητας αλληλεπίδρασης ή λειτουργίας

• Μόνιμη, επιδεινούμενη και βαριά απώλεια εγκεφαλικής λειτουργίας
• Εκ νέου ανάπτυξη του όγκου
• Παρενέργειες στα φάρμακα, συμπεριλαμβανομένης της χημειοθεραπείας
• Παρενέργειες ακτινοθεραπειών

Πότε πρέπει να επικοινωνήσετε με γιατρό

Καλέστε τον γιατρό σας εάν παρουσιάσατε νέες, επίμονες κεφαλαλγίες ή άλλα συμπτώματα όγκου στον εγκέφαλο.

Καλέστε τον γιατρό σας ή επισκεφτείτε τα επείγοντα, εάν ξεκινήσατε να έχετε σπασμούς ή ξαφνικά εμφανίσατε λήθαργο (μειωμένη εγρήγορση), μεταβολές στην όραση ή στην ομιλία.