Οστεοπόρωση

Ορισμός

Η οστεοπόρωση είναι η λέπτυνση του οστίτη ιστού και η απώλεια οστικής πυκνότητας, όσο γερνάει ο οργανισμός.

Εναλλακτικές ονομασίες

Λέπτυνση οστών

Αίτια

Η οστεοπόρωση είναι ο πιο συνηθισμένος τύπος πάθησης των οστών.

Είναι χαρακτηριστικό ότι σύμφωνα με έρευνες στις ΗΠΑ, υπολογίζεται πως περίπου 1 στις 5 Αμερικανίδες άνω των 50 ετών έχει οστεοπόρωση.  Περίπου οι μισές γυναίκες άνω των 50 ετών θα πάθουν κάταγμα στο ισχίο, τον καρπό ή τους σπονδύλους της σπονδυλικής στήλης.

Η οστεοπόρωση συμβαίνει όταν το σώμα δυσκολεύεται να αναπτύξει επαρκώς νέα οστά, όταν το σώμα επαναπορροφά υπερβολικά πολλά παλιά οστά ή όταν συμβαίνουν και τα δύο.

Το ασβέστιο και ο φωσφόρος είναι δύο μέταλλα βασικά για τον φυσιολογικό σχηματισμό των οστών. Κατά τη νεότητα το σώμα χρησιμοποιεί αυτά τα μέταλλα για να δημιουργήσει οστά. Αν δεν λαμβάνετε αρκετό ασβέστιο ή αν το σώμα σας δεν απορροφάει αρκετό ασβέστιο από τη διατροφή σας, μπορεί να αντιμετωπίσετε προβλήματα στην οστεογένεση και τους οστίτες ιστούς.

Όσο γερνάει ένας οργανισμός, το ασβέστιο και ο φωσφόρος μπορούν να επαναπορροφηθούν στο σώμα από τα οστά, εξασθενίζοντας τον οστίτη ιστό.  Αυτό μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα εύθρυπτα, εύθραυστα οστά, πολύ πιο επιρρεπή σε κατάγματα, ακόμα και χωρίς τραυματισμό.

Συνήθως η απώλεια επέρχεται σταδιακά με τα χρόνια. Πολλές φορές ένα άτομο παθαίνει κάταγμα προτού καν μάθει ότι υποφέρει από οστεοπόρωση. Όταν συμβεί το κάταγμα, η πάθηση βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο και η βλάβη είναι σοβαρή.

Οι κύριες αιτίες της οστεοπόρωσης είναι η πτώση των οιστρογόνων στις γυναίκες κατά την εμμηνόπαυση και η πτώση της τεστοστερόνης στους άντρες. Οι γυναίκες άνω των 50 ετών και οι άντρες άνω των 70 διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο να πάθουν οστεοπόρωση.

Άλλες αιτίες:

• Παρατεταμένη παραμονή και ακινησία στο κρεβάτι
• Χρόνια ρευματοειδής αρθρίτιδα, χρόνια νεφρική νόσος, διατροφικές διαταραχές
• Καθημερινή λήψη κορτικοστεροειδών (πρεδνιζολόνης, μεθυλπρεδνιζολόνης) για πάνω από ένα τρίμηνο ή λήψη ορισμένων αντιεπιληπτικών σκευασμάτων
• Υπερπαραθυρεοειδισμός
• Έλλειψη βιταμίνης D

Οι λευκές γυναίκες, ιδίως όσες έχουν οικογενειακό ιστορικό οστεοπόρωσης, διατρέχουν κίνδυνο κίνδυνο εκδήλωσης της πάθησης, σε σχέση με το μέσο όρο. Άλλοι παράγοντες επικινδυνότητας είναι:

• Αμηνόρροια για μεγάλα χρονικά διαστήματα
• Κατανάλωση μεγάλης ποσότητας αλκοόλ
• Οικογενειακό ιστορικό οστεοπόρωσης
• Ιστορικό ορμονοθεραπείας για καρκίνο του προστάτη ή καρκίνο του μαστού
• Ελλιπές βάρος
• Κάπνισμα
• Διαιτολόγιο με υπερβολικά μικρή ποσότητα σε ασβέστιο

Συμπτώματα

Στα πρώτα στάδια της νόσου δεν εκδηλώνονται συμπτώματα.

Συμπτώματα που εμφανίζονται σε μεταγενέστερα στάδια της νόσου:

• Πόνος στα οστά ή ευαισθησία
• Κατάγματα ύστερα από μικρό ή και καθόλου τραυματισμό
• Απώλεια ύψους (μέχρι και 15 εκατοστά) όσο ο ασθενής γερνάει
• Οσφυαλγία λόγω των καταγμάτων στα οστά της σπονδυλικής στήλης
• Αυχενικός πόνος εξαιτίας των καταγμάτων στα οστά της σπονδυλικής στήλης
• Κύφωση (καμπούριασμα ή καμπούρα)

Εξετάσεις

Η εξέταση της οστικής πυκνότητας (ειδικότερα πυκνομετρία ή με τη μέθοδο διπλής ενέργειας απορροφησιομετρίας με ακτίνες Χ-DEXA scan) μετράει πόσο οστό έχετε. Με αυτή την εξέταση ο γιατρός σας προβλέπει πόσο κινδυνεύετε να πάθετε κατάγματα στο μέλλον. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το πότε πρέπει να γίνεται η εξέταση αυτή, ενημερωθείτε για την εξέταση οστικής πυκνότητας.

Σε σπάνιες περιπτώσεις διεξάγεται και ένας ειδικός τύπος αξονικής τομογραφίας στη σπονδυλική στήλη, η ποσοτική υπολογιστική τομογραφία, που μπορεί να δείξει απώλεια οστικής πυκνότητας.

Σε βαριές περιπτώσεις η ακτινογραφία σπονδυλικής στήλης ή ισχίου μπορεί να δείξει κάταγμα ή παραμόρφωση των οστών της σπονδυλικής στήλης. Ωστόσο η απλή ακτινογραφία των οστών δεν είναι πολύ ακριβής στην πρόβλεψη εάν κάποιος έχει πιθανότητες να πάθει οστεοπόρωση.

Ενδέχεται να χρειαστείτε επιπλέον αιματολογικές και ουρολογικές εξετάσεις, εάν η οστεοπόρωσή σας θεωρηθεί ότι οφείλεται σε πάθηση και όχι απλώς στη συνήθη απώλεια οστού που παρατηρείται στους ηλικιωμένους.

Αντιμετώπιση

Οι στόχοι της θεραπείας της οστεοπόρωσης είναι:

• Η ανακούφιση του πόνου που προκαλεί η νόσος
• Η επιβράδυνση ή η αναχαίτιση της απώλειας οστικής ουσίας
• Η πρόληψη καταγμάτων με φάρμακα που ενδυναμώνουν τα οστά
• Η ελαχιστοποίηση του κινδύνου των πτώσεων που μπορούν να προκαλέσουν κατάγματα

Υπάρχουν αρκετές διαφορετικές θεραπείες για την οστεοπόρωση, μεταξύ των οποίων η αλλαγή του τρόπου ζωής και μια ποικιλία από φαρμακευτικά σκευάσματα.

Φαρμακευτική αγωγή για την ενδυνάμωση οστών χορηγείται όταν:

• Έχει διαγνωστεί οστεοπόρωση από μελέτη οστικής πυκνότητας
• Έχει διαγνωστεί οστεοπενία (λεπτά οστά, όχι όμως οστεοπόρωση) με μελέτη οστικής πυκνότητας, εάν έχει σημειωθεί κάταγμα

ΔΙΦΩΣΦΟΝΙΚΑ

Τα διφωσφονικά είναι τα κύρια φάρμακα που χρησιμοποιούνται και για την πρόληψη και για την αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση.

• Τα διφωσφονικά που λαμβάνονται από το στόμα περιλαμβάνουν αλενδρονάτη, ιβανδρονικό οξύ και ρισεδρονικό οξύ. Τα περισσότερα χορηγούνται από το στόμα, συνήθως μια φορά την εβδομάδα ή μια φορά το μήνα
• Τα διφωσφονικά που λαμβάνονται ενδοφλεβίως χορηγούνται λιγότερο συχνά

ΚΑΛΣΙΤΟΝΙΝΗ

Η  καλσιτονίνη είναι σκεύασμα που επιβραδύνει το ρυθμό απώλειας οστού και ανακουφίζει από τον πόνο στα κόκαλα. Κυκλοφορεί σε ρινικό εκνέφωμα (σπρέι) ή ένεση. Οι κύριες παρενέργειες είναι ο ρινικός ερεθισμός από τη μορφή του εκνεφώματος και η ναυτία αν η καλσιτονίνη ληφθεί ενέσιμα.

Η καλσιτονίνη θεωρείται λιγότερο αποτελεσματική από τα διφωσφονικά.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΟΡΜΟΝΙΚΗΣ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ

Η θεραπεία με οιστρογόνα ή ορμονικής υποκατάστασης σπανίως ακολουθείται πλέον για την πρόληψη της οστεοπόρωσης και αντενδείκνυται για τη θεραπεία γυναίκας που έχει ήδη διαγνωσθεί με τη νόσο.

Ορισμένες φορές, κι εφόσον τα οιστρογόνα έχουν βοηθήσει μια γυναίκα η οποία επιπλέον δεν μπορεί να προσανατολιστεί σε άλλες επιλογές πρόληψης ή αντιμετώπισης της οστεοπόρωσης, ο γιατρός ενδέχεται να συστήσει τη συνέχιση της ορμονοθεραπείας. Αν σκέφτεστε την ορμονοθεραπεία ως λύση για την πρόληψη της οστεοπόρωσης, θα πρέπει να συζητήσετε αναλυτικά τους κινδύνους με το γιατρό σας.

ΟΡΜΟΝΗ ΠΑΡΑΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ

Η τεριπαρατίδη είναι εγκεκριμένη για τη θεραπεία των γυναικών μετά την εμμηνόπαυση που αντιμετωπίζουν βαριά οστεοπόρωση και θεωρούνται ομάδα υψηλού κινδύνου για κατάγματα. Το σκεύασμα χορηγείται με ένεση κάτω από το δέρμα. Μπορείτε να κάνετε τις ενέσεις μόνοι σας στο σπίτι.

ΡΑΛΟΞΙΦΑΙΝΗ

Η ραλοξιφαίνη (Evista) χρησιμοποιείται για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης. Η ραλοξιφαίνη είναι παρόμοιο σκεύασμα με την ταμοξιφαίνη για τον καρκίνο του μαστού. Η ραλοξιφαίνη μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο των σπονδυλικών καταγμάτων σχεδόν κατά 50%. Ωστόσο δεν φαίνεται να προλαμβάνει άλλα κατάγματα, όπως αυτά στο ισχίο. Ενδέχεται να δρα προστατευτικά ενάντια σε καρδιακές παθήσεις και καρκίνο του μαστού, μολονότι για μια σίγουρη απάντηση ως προς αυτό χρειάζονται περισσότερες έρευνες.

Η πιο σοβαρή παρενέργεια της ραλοξιφαίνης είναι ο πολύ μικρός κίνδυνος θρόμβωσης στις φλέβες των ποδιών (εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση) ή στους πνεύμονες (πνευμονική εμβολή).

ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗ

Η τακτική σωματική άσκηση μπορεί να μειώσει την πιθανότητα καταγμάτων στα οστά σε άτομα με οστεοπόρωση. Ορισμένες ενδεδειγμένες ασκήσεις είναι οι παρακάτω:

• Ασκήσεις μεταφοράς βάρους - περπάτημα, τζόκινγκ, τένις, χορός
• Ασκήσεις με αντιστάσεις - ελεύθερα βάρη, μηχανήματα αντίστασης, ελαστικοί ιμάντες
• Ασκήσεις ισορροπίας - τάι τσι, γιόγκα
• Στατικό ποδήλατο
• Κωπηλατική μηχανή

Αποφύγετε οποιαδήποτε άσκηση ενέχει τον κίνδυνο πτώσης ή ασκήσεις υψηλής έντασης οι οποίες μπορεί να προκαλέσουν κατάγματα.

ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Πρέπει να λαμβάνετε τουλάχιστον 1.200 χιλιοστόγραμμα τη μέρα σε ασβέστιο και 800-1000 διεθνείς μονάδες βιταμίνες D3. Η βιταμίνη D βοηθάει τον οργανισμό σας να απορροφήσει το ασβέστιο. Ο γιατρός σας ενδέχεται να σας συστήσει συμπλήρωμα για να λάβετε το ασβέστιο και τη βιταμίνη D που έχετε ανάγκη.

Ακολουθήστε μια διατροφή που παρέχει την κατάλληλη ποσότητα ασβεστίου, βιταμίνης D και πρωτεΐνης.  Παρότι το διαιτολόγιο αυτό δεν θα αναχαιτίσει πλήρως την απώλεια οστού, εγγυάται τον ανεφοδιασμό των υλικών που το σώμα χρειάζεται για να διαμορφώνει και να διατηρεί τα οστά του.

Τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε ασβέστιο:

• Τυρί
• Παγωτό
• Πράσινα φυλλώδη λαχανικά, όπως το σπανάκι και το σέσκουλο
• Γάλα με χαμηλά λιπαρά
• Σολομός
• Σαρδέλες (μαζί με τα κόκκαλα)
• Τόφου
• Γιαούρτι

ΔΙΑΚΟΠΗ ΑΝΘΥΓΙΕΙΝΩΝ ΣΥΝΗΘΕΙΩΝ

Εάν καπνίζετε, κόψτε το κάπνισμα. Περιορίστε επίσης την κατανάλωση αλκοόλ. Η υπερβολική ποσότητα οινοπνεύματος μπορεί να βλάψει τα οστά σας, ενώ παράλληλα διακινδυνεύετε να σπάσετε κάποιο κόκαλο από πτώση.

ΠΡΟΛΗΨΗ ΠΤΩΣΕΩΝ

Όσον αφορά την οστεοπόρωση, είναι πολύ κρίσιμη η πρόληψη των πτώσεων. Αποφύγετε τη λήψη καταπραϋντικών και κάντε χώρο στο σπίτι σας απομακρύνοντας επικίνδυνα εμπόδια προκειμένου να μειώσετε τον κίνδυνο κατάγματος. Βεβαιωθείτε ότι η όρασή σας είναι καλή. Άλλοι τρόποι πρόληψης των πτώσεων:

• Αποφύγετε να περπατάτε μόνοι σας όταν έχει παγετό
• Χρησιμοποιείτε τις μπάρες στήριξης στην μπανιέρα σας, όποτε χρειάζεται
• Φοράτε υποδήματα ακριβώς στο νούμερό σας

ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ

Για να παρακολουθείτε την ανταπόκρισή σας στη θεραπεία, καλό είναι να προβαίνετε σε μετρήσεις οστικής πυκνότητας κάθε 1-2 χρόνια.

Οι γυναίκες που λαμβάνουν οιστρογόνα θα πρέπει να υποβάλλονται σταθερά και τακτικά σε μαστογραφία, πυελική εξέταση και τεστ Παπ.

ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΕΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ

Δεν υπάρχουν εγχειρήσεις που να θεραπεύουν την οστεοπόρωση καθαυτή. Ωστόσο μια επέμβαση η οποία ονομάζεται σπονδυλοπλαστική μπορεί να γίνει για τη θεραπεία μικρών καταγμάτων στη σπονδυλική σας στήλη που προκλήθηκαν από την οστεοπόρωση. Μπορεί επίσης να προλάβει την πιθανότατα αδύναμοι σπόνδυλοι να πάθουν κάταγμα, ενδυναμώνοντας τα οστά της σπονδυλικής σας στήλης.

H επέμβαση αυτή εκχύνει με βελόνα ένα υλικό σαν κόλλα, που στεγνώνει γρήγορα, στα σημεία εκείνα που έχουν σπάσει ή εξασθενίσει. Μια παρόμοια χειρουργική επέμβαση, η κυφοπλαστική, χρησιμοποιεί μπαλονάκια για να διευρύνει τους χώρους που χρειάζονται κόλλα. (Τα μπαλονάκια αφαιρούνται στη διάρκεια της επέμβασης.)

Πρόγνωση

Η φαρμακευτική αγωγή της οστεοπόρωσης μπορεί να βοηθήσει την πρόληψη των καταγμάτων, αλλά οι σπόνδυλοι που έχουν ήδη συμπτυχθεί είναι μη αναστρέψιμοι.

Ορισμένα άτομα με οστεοπόρωση παθαίνουν βαριές αναπηρίες ως αποτέλεσμα εξασθενημένων οστών. Κατάγματα στο ισχίο καθιστούν περίπου τους μισούς ασθενείς ανίκανους να περπατήσουν μόνοι τους. Αυτός είναι ένας από τους κυριότερους λόγους που ηλικιωμένη εισάγονται σε γηροκομεία και οίκους ευγηρίας.

Παρόλο που η οστεοπόρωση είναι εξασθενητική, δεν επηρεάζει το προσδόκιμο ζωής.

Πιθανές επιπλοκές

• Συμπιεστικά κατάγματα της σπονδυλικής στήλης
• Αναπηρία που προκαλούν βαρύτατα εξασθενημένα οστά
• Κατάγματα ισχίου και καρπού
• Απώλεια της ικανότητας βαδίσματος εξαιτίας των καταγμάτων στο ισχίο

Πότε να επικοινωνήσετε με το γιατρό

Καλέστε το γιατρό σας αν εκδηλώσετε συμπτώματα οστεοπόρωσης ή αν θέλετε προσυμπτωματικό έλεγχο για την πάθηση αυτή.

Πρόληψη

Το ασβέστιο είναι ουσιώδες για τη δομή και τη διατήρηση υγιών οστών. Η βιταμίνη D είναι επίσης απαραίτητη διότι βοηθάει τον οργανισμό σας να απορροφάει το ασβέστιο. Με μια υγιεινή, ισορροπημένη διατροφή καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής σας βοηθάτε τον εαυτό σας να πάρει αυτά και πολλά άλλα θρεπτικά συστατικά.

Άλλες συμβουλές για πρόληψη:

• Αποφύγετε την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ
• Μην καπνίζετε
• Να ασκήστε τακτικά

Αρκετά φάρμακα είναι εγκεκριμένα για την πρόληψη της οστεοπόρωσης.