Παραϋπνία - Υπνοβασία

Ορισμός

Παραϋπνία ονομάζεται η διαταραχή κατά την οποία ένα άτομο, ενώ κοιμάται, υπνοβατεί ή κάνει κάποια άλλη δραστηριότητα.

Εναλλακτικές ονομασίες

Υπνοβασία

Αιτίες

Ο φυσιολογικός κύκλος ύπνου ενός ανθρώπου έχει διακριτά στάδια, από την ελαφριά υπνηλία έως τον βαθύ ύπνο. Κατά τη διάρκεια του ύπνου σε στάδιο REM (ύπνος γρήγορων κινήσεων των ματιών) τα μάτια κινούνται γρήγορα και συνήθως το άτομο βλέπει έντονα όνειρα.

Κατά τη διάρκεια του ύπνου ένας άνθρωπος βιώνει αρκετούς κύκλους μη-REM και REM. Η παραϋπνία (υπνοβασία) εμφανίζεται συνήθως όταν το άτομο βρίσκεται σε βαθύ μη-REM ύπνο (την 3η ή την 4η περίοδο του ύπνου), νωρίς τη νύχτα. Αν συμβαίνει κατά τη διάρκεια του ύπνου REM σχετίζεται με διαταραχή της περιόδου REM και συμβαίνει συνήθως τις πρώτες πρωινές ώρες.

Τα αίτια της υπνοβασίας των παιδιών τις περισσότερες φορές δεν είναι γνωστά. Η κόπωση, η έλλειψη ύπνου και το άγχος σχετίζονται με την υπνοβασία. Στους ενήλικες η υπνοβασία μπορεί να έχει σχέση με:

• Νοητική διαταραχή
• Αντίδραση του οργανισμού σε κατάχρηση αλκοόλ ή ναρκωτικών ουσιών
• Ιατρικές παθήσεις όπως είναι οι σύμπλοκες εστιακές επιληπτικές κρίσεις

Στους πιο ηλικιωμένους η υπνοβασία μπορεί να σχετίζεται με οργανική εγκεφαλική παθολογία ή με διαταραχή ύπνου REM.

Η υπνοβασία μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, ωστόσο συνήθως παρουσιάζεται σε παιδιά 4-8 ετών. Υπάρχει η ένδειξη ότι πρόκειται για κληρονομική πάθηση.

Συμπτώματα

Κατά τη διάρκεια της υπνοβασίας το άτομο μπορεί να φαίνεται ξύπνιο, ωστόσο βρίσκεται σε στάδιο ύπνου. Ενδέχεται να τριγυρίζει στον χώρο ή και να προβαίνει σε πιο σύνθετες δραστηριότητες, όπως, παραδείγματος χάρη, να μετακινεί έπιπλα, να πηγαίνει στο μπάνιο, να ντύνεται ή να βγάζει τα ρούχα του. Κάποιοι άνθρωποι ενδέχεται ακόμη και να οδηγούν κατά τη διάρκεια της υπνοβασίας.

Ένα επεισόδιο παραϋπνίας μπορεί να είναι πολύ σύντομο, να διαρκέσει δηλαδή από λίγα δευτερόλεπτα έως ένα λεπτό, ενδέχεται όμως και να διαρκέσει πάνω από 30 λεπτά. Αν κάποιος δεν παρέμβει, ο υπνοβάτης θα επιστρέψει στο κρεβάτι του. Ωστόσο, ενδέχεται να ξαπλώσει σε κάποιο διαφορετικό ή ασυνήθιστο μέρος.

Τα συμπτώματα της παραϋπνίας περιλαμβάνουν:

• Ανοιχτά μάτια κατά τη διάρκεια του ύπνου
• Απλανές βλέμμα
• Καθιστή θέση, το άτομο μοιάζει ξύπνιο
• Υπνοβασία
• Το άτομο προβαίνει σε διάφορες δραστηριότητες ενώ κοιμάται
• Το άτομο δεν θυμάται τι συνέβη όταν ξυπνά
• Μπορεί ο ασθενής να είναι σε σύγχυση ή σε αποπροσανατολισμό όταν ξυπνά
• Το άτομο ίσως εμφανίσει επιθετική συμπεριφορά προς κάποιον τρίτο, αν ξυπνήσει απότομα, ωστόσο αυτό είναι σπάνιο
• Το άτομο μιλά ακατάληπτα ενώ κοιμάται

Εξετάσεις

Συνήθως δεν χρειάζονται περαιτέρω διαγνωστικές εξετάσεις και τεστ για τη διάγνωση της νόσου. Αν η υπνοβασία είναι συχνό φαινόμενο, ο γιατρός μπορεί να κάνει κάποια διαγνωστική εξέταση ή μερικά τεστ προκειμένου να αποκλείσει την ύπαρξη άλλης διαταραχής (όπως είναι οι σύμπλοκες εστιακές επιληπτικές κρίσεις).

Αν έχετε ιστορικό προβλημάτων που αφορούν την ψυχική υγεία θα πρέπει ίσως να επικοινωνήσετε με κάποιον γιατρό, ο οποίος θα σας κάνει μια ψυχιατρική αξιολόγηση, προκειμένου να καθοριστεί αν υπάρχουν αιτίες όπως το αυξημένο άγχος ή μια κατάσταση που έχει προκαλέσει στρες στον οργανισμό.

Θεραπεία

Υπάρχει η λανθασμένη αντίληψη ότι δεν πρέπει κάποιος να ξυπνάει το άτομο που υπνοβατεί. Ωστόσο αυτό δεν είναι όντως επικίνδυνο, παρόλο που το άτομο μπορεί, μόλις ξυπνήσει, να βρίσκεται σε κατάσταση σύγχυσης ή αποπροσανατολισμού για ένα μικρό χρονικό διάστημα.

Η άποψη ότι ένα άτομο που υπνοβατεί δεν μπορεί να τραυματιστεί είναι επίσης λανθασμένη. Οι υπνοβάτες συνήθως τραυματίζονται από πτώσεις οι οποίες προκαλούνται όταν σκοντάφτουν και χάνουν την ισορροπία τους.

Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν υπάρχει κάποια θεραπεία για την παραϋπνία.

Ενδέχεται να χρειαστεί ή λήψη ορισμένων μέτρων ώστε να αποφεύγονται οι τραυματισμοί, όπως είναι η μετακίνηση αντικειμένων, καλωδίων ή επίπλων, για να μειωθεί η πιθανότητα τραυματισμού από πτώση. Επίσης καλό θα είναι να τοποθετείται κάποιο προστατευτικό πόρτας μπροστά από σκάλες.

Σε ορισμένες περιπτώσεις χορηγούνται ελαφριά ηρεμιστικά ώστε να μειωθούν τα επεισόδια υπνοβασίας.

Πρόγνωση

Η υπνοβασία συνήθως βελτιώνεται καθώς το παιδί μεγαλώνει. Επίσης στις περισσότερες περιπτώσεις δεν είναι ένδειξη ότι υπάρχει μια σοβαρότερη διαταραχή, παρόλο που μπορεί να αποτελεί σύμπτωμα μιας υπάρχουσας διαταραχής.

Συνήθως τα άτομα που υπνοβατούν δεν προβαίνουν σε επικίνδυνες δραστηριότητες. Ωστόσο, θα πρέπει να φροντίσετε ώστε να μην υπάρχουν τραυματισμοί όπως η πτώση από κάποια σκάλα ή κάποιο παράθυρο.

Πιθανές επιπλοκές

Η κυριότερη επιπλοκή είναι οι τραυματισμοί εξαιτίας των πτώσεων.

Πότε να επικοινωνήσετε με τον γιατρό σας

Είναι πιθανό να μη χρειαστεί να επισκεφθείτε κάποιον γιατρό, παρόλο που είχατε κάποιο επεισόδιο υπνοβασίας. Ωστόσο, θα πρέπει να μιλήσετε στον γιατρό σας αν:

• Έχετε και κάποια άλλα συμπτώματα
• Η υπνοβασία είναι συχνή ή επίμονη
• Οι δραστηριότητές σας κατά τη διάρκεια της υπνοβασίας μπορούν να αποδειχθούν επικίνδυνες

Πρόληψη

• Αν υποφέρετε από την πάθηση, αποφύγετε το αλκοόλ ή τα ηρεμιστικά που επιδρούν στο νευρικό σύστημα
• Αποφύγετε την υπερβολική κόπωση και προσπαθήστε να αποκλείσετε την αϋπνία, καθώς και οι δύο αυτές συνθήκες ενδέχεται να οδηγήσουν σε επεισόδιο υπνοβασίας.
• Αποφύγετε ή ελαχιστοποιήστε το άγχος, τις εντάσεις και τους διαπληκτισμούς, προκειμένου να μην επιδεινωθεί η κατάστασή σας