Ρευματοειδής αρθρίτιδα

Ορισμός

Η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι μια μακροχρόνια πάθηση που οδηγεί σε φλεγμονή των αρθρώσεων και των ιστών που τις περιβάλλουν. Μπορεί επίσης να επηρεάσει και άλλα όργανα.

Εναλλακτικές ονομασίες

RA, Αρθρίτιδα - ρευματοειδής

Αίτια

Η αιτία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας παραμένει άγνωστη. Θεωρείται αυτοάνοσο νόσημα. Το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού συνήθως επιτίθεται σε ξένες ουσίες, όπως είναι οι ιοί. Αλλά σε μια αυτοάνοση νόσο το ανοσοποιητικό σύστημα μπερδεύει τον υγιή ιστό με τα ξένα σώματα. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα ο οργανισμός να επιτίθεται στον εαυτό του.

Η ρευματοειδής αρθρίτιδα μπορεί να εμφανιστεί σε κάθε ηλικία. Οι γυναίκες νοσούν συχνότερα από τους άντρες.

Η νόσος αυτή συνήθως προσβάλλει τις αρθρώσεις εξίσου και στις δύο πλευρές του σώματος. Καρποί, δάχτυλα, γόνατα, πέλματα και αστράγαλοι είναι τα σημεία που συνήθως επηρεάζονται. Η πορεία και η σοβαρότητα της ρευματοειδούς αρθρίτιδας ποικίλλει εξαιρετικά. Οι λοιμώξεις, τα γονίδια και οι ορμόνες ενδέχεται να παίξουν ρόλο στην εξέλιξη της πάθησης.

Συμπτώματα

Η νόσος συχνά ξεκινάει αργά, με συμπτώματα που απαντούν σε πολλές άλλες ασθένειες:

• Κόπωση
• Απώλεια όρεξης
• Δέκατα
• Πρησμένοι αδένες
• Αίσθημα αδυναμίας

Στο τέλος κάνει την εμφάνισή της και η αρθραλγία.

• Η πρωινή ακαμψία, που κρατάει πάνω από 1 ώρα, είναι συνήθης. Οι αρθρώσεις μπορούν ακόμα να παρουσιάσουν αυξημένη θερμοκρασία, ευαισθησία και δυσκαμψία εφόσον δεν κινηθούν για τουλάχιστον μία ώρα
• Η αρθραλγία συχνά γίνεται αισθητή και στις δυο πλευρές του σώματος
• Τα δάκτυλα (όχι όμως οι άκρες των δακτύλων) χεριών και ποδιών, οι καρποί, οι αγκώνες, οι ωμοπλάτες, τα ισχία, τα γόνατα, οι αστράγαλοι, η κάτω γνάθος και ο λαιμός μπορούν επίσης να προσβληθούν.
• Οι αρθρώσεις είναι συχνά πρησμένες και ο ασθενής τις αισθάνεται πιο θερμές και υγροποιημένες (ή σπογγώδεις) στο άγγιγμα
• Με τα χρόνια οι αρθρώσεις χάνουν την ευρύτητα των κινήσεών τους και μπορεί να παραμορφωθούν.

Άλλα συμπτώματα:

• Θωρακικό άλγος όταν αναπνέει κάποιος (πλευρίτιδα)
• Τσούξιμο, φαγούρα και έκκριμα στους οφθαλμούς
• Όζοι κάτω από το δέρμα (συνήθως σημάδι πιο σοβαρής ασθένειας)
• Μούδιασμα, μυρμήγκιασμα ή τσούξιμο σε παλάμες και πέλματα

Η καταστροφή των αρθρώσεων μπορεί να επέλθει μέσα σε 1-2 χρόνια μετά την εμφάνιση της ασθένειας.

Εξετάσεις

Ειδικές αιματολογικές εξετάσεις κρίνονται απαραίτητες για τη διάγνωση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας και της διάκρισής της από άλλους τύπους αρθρίτιδας. Ονομάζονται εξετάσεις αντισωμάτων έναντι του κυκλικού κιτρουλλιωμένου πεπτιδίου (anti-CCP). Επιπλέον εξετάσεις που ενδέχεται να γίνουν:

• Γενική εξέταση αίματος
• C-αντιδρώσα πρωτεΐνη
• Ταχύτητα καθιζήσεως ερυθρών
• Υπέρηχος ή μαγνητική τομογραφία αρθρώσεων
• Ακτινογραφία αρθρώσεων
• Εξέταση ρευματοειδούς παράγοντα (θετική στο 75% περίπου των ατόμων με συμπτώματα)
• Ανάλυση αρθρικού υγρού

Πρέπει να διενεργούνται τακτικά αιματολογικές και ουρολογικές εξετάσεις προκειμένου να διαπιστώνεται πόσο καλά λειτουργεί η φαρμακευτική αγωγή και αν τα φάρμακα προκαλούν καθόλου παρενέργειες.

Αντιμετώπιση

Ο ασθενής με ρευματοειδή αρθρίτιδα συνήθως ακολουθεί θεραπεία για όλη την υπόλοιπη ζωή του, που περιλαμβάνει φάρμακα, φυσικοθεραπεία, ασκήσεις, εκπαίδευση και πιθανότατα χειρουργείο. Αν συμβεί εγκαίρως, η επιθετική αντιμετώπιση της ρευματοειδούς αρθρίτιδας μπορεί να καθυστερήσει την καταστροφή των αρθρώσεων.

ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ

Αντιρρευματικά φάρμακα τροποποιητικά της νόσου (DMARDs): Τα σκευάσματα αυτά σήμερα συνιστούν την καθιερωμένη φροντίδα της ρευματοειδούς αρθρίτιδας, μαζί με την ξεκούραση, τις ασκήσεις ενδυνάμωσης και τα αντιφλεγμονώδη.

• Η μεθοτρεξάτη είναι το αντιρρευματικό τροποποιητικό της νόσου που χορηγείται συχνότερα. H λεφλουνομίδη μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως υποκατάστατο της μεθοτρεξάτης
• Τα φάρμακα αυτά μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές παρενέργειες, επομένως θα χρειαστεί να προβαίνετε σε συχνές αιματολογικές εξετάσεις την περίοδο λήψης τους

Αντιφλεγμονώδη φάρμακα: Αυτά περιλαμβάνουν ασπιρίνη και μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (NSAIDs), όπως είναι η ιβουπροφαίνη.

• Παρότι τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη λειτουργούν θετικά, η μακροχρόνια χρήση μπορεί να προκαλέσει στομαχικά προβλήματα, όπως έλκη και αιμορραγίες, καθώς πιθανότατα και καρδιακά προβλήματα
• H σελεκοξίμπη είναι ένα ακόμα αντιφλεγμονώδες, το οποίο όμως έχει πολλάκις ενοχοποιηθεί για καρδιοπάθειες και εγκεφαλικά επεισόδια. Συζητείστε με το γιατρό σας αν οι αναστολείς κυκλοοξυγενάσης-2 ή αλλιώς COX-2 ενδείκνυνται για σας.

Ανθελονοσιακά φάρμακα: Η ομάδα αυτή περιλαμβάνει την υδροξυχλωροκίνη και τη σουλφασαλαζίνη και συνήθως χορηγείται μαζί με τη μεθοτρεξάτη. Μπορεί να περάσουν εβδομάδες ή μήνες προτού δείτε θετική εξέλιξη από αυτή τη φαρμακευτική αγωγή.

Κορτικοστεροειδή: Αυτά τα φάρμακα έχουν πολύ καλά αποτελέσματα όσον αφορά τη μείωση του αρθρικού οιδήματος και της φλεγμονής. Εξαιτίας μακροχρόνιων παρενεργειών, τα κορτικοστεροειδή πρέπει να λαμβάνονται για μικρό χρονικό διάστημα και σε χαμηλές δόσεις ει δυνατόν.

ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

Τα βιολογικά σκευάσματα είναι σχεδιασμένα για να επιδρούν σε μέρη του ανοσοποιητικού συστήματος που παίζουν ρόλο στην παθογόνο εξέλιξη της ρευματοειδούς αρθρίτιδας.

Τα συγκεκριμένα φάρμακα δίνονται συνήθως όταν δεν έχει λειτουργήσει θετικά καμία άλλη φαρμακευτική αγωγή για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα. Κατά καιρούς ο γιατρός σας μπορεί να σας χορηγήσει βιολογικά φάρμακα νωρίτερα μαζί με φάρμακα για τη ρευματοειδή αρθρίτιδα.

Τα περισσότερα χορηγούνται υποδόρια ή ενδοφλέβια. Υπάρχουν διάφορα είδη βιολογικών παραγόντων:

• Τροποποιητές των λευκών αιμοσφαιρίων: αμπατασέπτη και ριτουξιμάμπη
• Αναστολείς παράγοντα νέκρωσης όγκου (TNF): αδαλιμουμάμπη, ετανερσέπτη, ινφλιξιμάμπη, γκολιμουμάμπη και κερτολιζουµάµπη
• Αναστολείς ιντερλευκίνης-6 (IL-6): τοσιλιζουμάμπη

Οι βιολογικοί παράγοντες μπορούν να βοηθήσουν πολύ στη θεραπεία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας. Ωστόσο οι ασθενείς που παίρνουν αυτά τα φάρμακα πρέπει να παρακολουθούνται πολύ στενά εξαιτίας σοβαρών παραγόντων επικινδυνότητας:

• Λοιμώξεις από βακτήρια, ιούς και μύκητες
• Λευχαιμία
• Πιθανότατα ψωρίαση

ΕΓΧΕΙΡΗΣΗ

Το χειρουργείο απαιτείται ενίοτε για να επέμβει σε αρθρώσεις που έχουν προσβληθεί βαριά. Η εγχείρηση μπορεί να ανακουφίσει τον ασθενή από τον πόνο και τις παραμορφώσεις.

Η πρώτη χειρουργική επέμβαση μπορεί να είναι η υμενεκτομή, δηλαδή η αφαίρεση της αρθρικής μεμβράνης (αρθρικού υμένα).

Σε κάποια φάση είναι απαραίτητη η ολική αρθροπλαστική. Σε ακραίες περιπτώσεις μπορεί να γίνει ολική αρθροπλαστική γονάτου, ισχίου, αστράγαλου, ωμοπλάτης και άλλων σημείων. Οι εγχειρήσεις αυτές μπορεί να κάνουν τη διαφορά ανάμεσα στην πλήρη εξάρτηση από άλλους και στην ανεξάρτητη ζωή κατ’ οίκον.

ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Ασκήσεις εύρους κίνησης και προγράμματα γυμναστικής συστημένα από φυσικοθεραπευτή μπορούν να καθυστερήσουν την απώλεια της αρθρικής λειτουργίας.

Οι τεχνικές προστασίας των αρθρώσεων, οι θεραπείες θερμότητας και κρύου και οι νάρθηκες ή τα υποστηρίγματα όρθωσης που στηρίζουν και ευθυγραμμίζουν τις αρθρώσεις μπορούν να φανούν πολύ βοηθητικά.

Ορισμένες φορές οι φυσικοθεραπευτές χρησιμοποιούν ειδικά μηχανήματα εν τω βάθει θερμότητας ή ηλεκτρικών ερεθισμάτων προκειμένου να μειωθεί ο πόνος και να αυξηθεί η κινητικότητα των αρθρώσεων.

Οι εργοθεραπευτές μπορούν να κατασκευάσουν νάρθηκες για το χέρι και τον καρπό και να δείξουν στον ασθενή πώς να προστατεύει καλύτερα και πως να χρησιμοποιεί τις αρθρώσεις του όταν υποφέρουν από αρθρίτιδα. Μπορούν επίσης να δείξουν στο άτομο πώς να διεκπεραιώσει πιο αποτελεσματικά καθημερινές ασχολίες σε εργασία και σπίτι, παρά τα όρια που θέτει η ρευματοειδής αρθρίτιδα.

Συστήνονται συχνές περίοδοι ξεκούρασης ανάμεσα στις δραστηριότητες αλλά και 8 με 10 ώρες ύπνος κάθε βράδυ. 

Πρόγνωση

Η εξέλιξη της ρευματοειδούς αρθρίτιδας διαφέρει από άτομο σε άτομο. Σε ορισμένους ασθενείς η νόσος γίνεται λιγότερο επιθετική όσο περνάει ο καιρός και μπορεί να επιδείξει βελτίωση.

Άλλα άτομα πάλι παρουσιάζουν πιο βαριά μορφή της ασθένειας.

Τα άτομα με ρευματοειδή παράγοντα, αντίσωμα έναντι του κυκλικού κιτρουλλιωμένου πεπτιδίου ή υποδόριους όζους, φαίνεται να υποφέρουν από βαρύτερη μορφή της νόσου. Άτομα που εμφανίζουν ρευματοειδή αρθρίτιδα σε νεότερη ηλικία επίσης φαίνεται πως χειροτερεύουν γρηγορότερα.

Η θεραπευτική αγωγή της ρευματοειδούς αρθρίτιδας έχει βελτιωθεί. Πολλοί ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα εργάζονται κανονικά. Ωστόσο πολλά χρόνια μετά ένα ποσοστό γύρω στο 10% όσων υποφέρουν από ρευματοειδή αρθρίτιδα υφίσταται βαριές αναπηρίες και δεν μπορεί να πραγματοποιήσει ακόμα και απλούστατες καθημερινές δουλειές όπως είναι το λουτρό, το ντύσιμο ή το γεύμα.

Πιθανές επιπλοκές

Η ρευματοειδής αρθρίτιδα δεν είναι μόνο μια νόσος που καταστρέφει τις αρθρώσεις. Μπορεί να προσβάλει σχεδόν όλα τα όργανα.

Μερικά από τα προβλήματα που μπορούν να εμφανιστούν:

• Αναιμία εξαιτίας της αδυναμίας του μυελού των οστών να παραγάγει αρκετά νέα ερυθρά αιμοσφαίρια
• Καταστροφή του ιστού του πνεύμονα (ρευματοειδής πνεύμονας)
• Τραυματισμός του νωτιαίου μυελού όταν η αυχενική μοίρα (σπόνδυλοι του λαιμού) γίνεται ασταθής ως συνέπεια της ρευματοειδούς αρθρίτιδας
• Ρευματοειδής αγγειίτιδα (φλεγμονή των αιμοφόρων αγγείων), η οποία μπορεί να οδηγήσει σε δερματικά έλκη και μολύνσεις, σε αιμορραγικά στομαχικά έλκη και σε νευρολογικά προβλήματα που προκαλούν πόνο, μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα. Η αγγειίτιδα μπορεί επίσης να προσβάλει τον εγκέφαλο, τα νεύρα και την καρδιά, που σημαίνει ότι μπορεί να προξενήσει εγκεφαλικό, έμφραγμα ή καρδιακή ανεπάρκεια
• Οίδημα και φλεγμονή του εξωτερικού υμένα της καρδιάς (περικαρδίτιδα) και του μυοκαρδίου (μυοκαρδίτιδα). Και οι δύο αυτές παθήσεις μπορεί να οδηγήσουν σε συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια
• Σύνδρομο Sjogren

Η θεραπευτική αγωγή της ρευματοειδούς αρθρίτιδας μπορεί επίσης να προκαλέσει βαριές παρενέργειες. Αν διαπιστώσετε κάποια παρενέργεια, αμέσως πρέπει να ενημερώσετε το γιατρό σας.

Πότε να επικοινωνήσετε με το γιατρό

Τηλεφωνήστε στο γιατρό σας αν πιστεύετε πως υποφέρετε από συμπτώματα ρευματοειδούς αρθρίτιδας.

Πρόληψη

Η ρευματοειδής αρθρίτιδα δεν έχει γνωστό τρόπο πρόληψης. Ωστόσο συχνά είναι δυνατό να προλάβετε περαιτέρω καταστροφή των αρθρώσεων με την έγκαιρη και σωστή φροντίδα.