Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου

Ορισμός

Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου ονομάζεται μια δυσλειτουργία που προκαλεί κοιλιακό πόνο, κράμπες καθώς και αλλαγές στην αφόδευση.

Δεν είναι το ίδιο με τη φλεγμονώδη νόσο του εντέρου, κατηγορία στην οποία εντάσσονται η νόσος του Crohn και η ελκώδης κολίτιδα.

Εναλλακτικές ονομασίες

Σπαστικό κόλον, ευερέθιστο κόλον, βλεννώδης κολίτιδα, σπαστική κολίτιδα

Αίτια

Υπάρχουν πολλά πιθανά αίτια που προκαλούν το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου. Παραδείγματος χάριν, μπορεί να αντιμετωπίζουν πρόβλημα οι μύες του εντέρου ή το έντερο να παρουσιάζει ευαισθησία όταν διαστέλλεται ή κατά τις κενώσεις. Δεν υπάρχει πρόβλημα ωστόσο με τη δομή του εντέρου.

Παραμένει ασαφές γιατί οι ασθενείς παρουσιάζουν σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, σε ορισμένες περιπτώσεις όμως εμφανίζεται ύστερα από λοίμωξη του εντέρου. Τότε έχουμε μεταλοιμώδες σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου. Υπάρχουν και άλλες επιπλοκές που το προκαλούν.

Η συναισθηματική φόρτιση και το άγχος μπορούν να επιδεινώσουν το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου. Το κόλον συνδέεται με τον εγκέφαλο μέσα από νεύρα του αυτόνομου νευρικού συστήματος. Τα νεύρα αυτά παρουσιάζουν εντονότερη δραστηριότητα σε περιόδους στρες και μπορούν να κάνουν τα έντερα να πιέζονται ή να διαστέλλονται περισσότερο. Στους ασθενείς με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου το κόλον είναι υπερβολικά ευαίσθητο σε αυτά τα νεύρα.

Το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, συχνά όμως ξεκινάει στην εφηβεία ή στα πρώτα χρόνια της ενηλικίωσης.  Είναι πιο συχνό στις γυναίκες. Περίπου 1 στα 6 άτομα στις ΗΠΑ παρουσιάζει συμπτώματα συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου.

Συμπτώματα

Τα συμπτώματα κυμαίνονται από ήπια έως βαριά. Οι περισσότεροι ασθενείς εκδηλώνουν ήπια συμπτώματα. Τα συμπτώματα επίσης διαφέρουν από άτομο σε άτομο.

Το κοιλιακό άλγος, το αίσθημα κορεσμού, τα αέρια και το φούσκωμα, εφόσον επιμένουν για τουλάχιστον 6 μήνες, είναι τα κύρια συμπτώματα του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου. Ο πόνος και άλλα συμπτώματα συχνά:

• Εμφανίζονται μετά το γεύμα
• Υποχωρούν και επανεμφανίζονται
• Ελαττώνονται ή εξαφανίζονται ύστερα από κένωση

Οι ασθενείς με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου μπορεί να υποφέρουν άλλοτε από δυσκοιλιότητα και άλλοτε από διάρροια, ως επί το πλείστον όμως υποφέρουν από τη μια εκ των δύο διαταραχών.

• Όσοι υποφέρουν από διάρροια έχουν τακτικά, μαλακά και υδαρή κόπρανα. Η ανάγκη τους για κένωση είναι συχνή και επείγουσα, ενώ δυσκολεύονται να την ελέγξουν.
• Οι ασθενείς με δυσκοιλιότητα ενεργούνται με μεγάλη δυσκολία, και οι κενώσεις τους είναι λιγότερο τακτικές. Αναγκαστικά πιέζονται και αισθάνονται κράμπες κατά τη διάρκεια της κένωσης. Συχνά δεν παράγουν καθόλου κόπρανα ή μόνο μικρή ποσότητα.

Σε ορισμένους ασθενείς τα συμπτώματα ενδέχεται να επιδεινωθούν για λίγες εβδομάδες ή ένα μήνα και έπειτα να μειωθούν για μικρό διάστημα. Σε άλλους ασθενείς τα συμπτώματα επιμένουν τον περισσότερο καιρό, ίσως μάλιστα παρουσιάζοντας και μια αργή αύξηση.

Όσοι υποφέρουν από σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου μπορεί να απωλέσουν και την όρεξή τους.

Εξετάσεις

Τις περισσότερες φορές ο γιατρός σας μπορεί να διαγνώσει το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου με βάση τα συμπτώματά σας και λίγες αν όχι καθόλου εξετάσεις. Αν ακολουθήσετε διατροφή χωρίς καθόλου λακτόζη για δύο εβδομάδες, ο γιατρός σας θα εκτιμήσει την πιθανότητα δυσανεξίας στη λακτάση.

Δεν υπάρχουν εξετάσεις διάγνωσης του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου, υπάρχουν όμως εξετάσεις που γίνονται για να αποκλειστούν άλλα προβλήματα:

• Αιματολογικές εξετάσεις για να διαπιστωθεί αν είναι χαμηλά τα ερυθρά αιμοσφαίρια (αναιμία)
• Καλλιέργεια κοπράνων προκειμένου να αποκλεισθεί η λοίμωξη

Ορισμένοι ασθενείς θα υποβληθούν σε σιγμοειδοσκόπηση ή κολονοσκόπηση. Κατά τη διάρκεια αυτών των εξετάσεων, ένα κούφιο σωληνάκι θα εισχωρήσει μέσα στον πρωκτό του ασθενούς. Ο γιατρός θα μπορεί να δει μέσα από αυτό το σωληνάκι. Αυτές οι εξετάσεις μπορεί να είναι απαραίτητες αν:

• Τα συμπτώματα εκδηλώθηκαν σε μεταγενέστερη ηλικία (πάνω από τα 50)
• Αντιμετωπίζετε συμπτώματα όπως απώλεια βάρους ή αίμα στα κόπρανα
• Τα αποτελέσματα των αιματολογικών εξετάσεων δείχνουν ανωμαλίες (όπως είναι τα χαμηλά ερυθρά αιμοσφαίρια)

Άλλες διαταραχές που μπορεί να προκαλούν παρόμοια συμπτώματα:

• Κοιλιοκάκη
• Καρκίνος στο κόλον  (παρότι ο καρκίνος σπανίως προκαλεί τα γνωστά συμπτώματα του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου, εκτός αν πρόκειται για συμπτώματα όπως η απώλεια βάρους, το αίμα στα κόπρανα ή οι μη φυσιολογικές αιματολογικές)
• Νόσος του Crohn ή ελκώδης κολίτιδα

Αντιμετώπιση

Ο στόχος της θεραπείας είναι να ανακουφίσει τον ασθενή από τα συμπτώματα.

Οι αλλαγές του τρόπου ζωής μπορούν να βοηθήσουν σε ορισμένες περιπτώσεις συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου. Παραδείγματος χάριν, η τακτική άσκηση και η βελτίωση των συνθηκών ύπνου του ασθενούς μπορούν να μειώσουν το άγχος και να βοηθήσουν στην ανακούφιση των συμπτωμάτων που σχετίζονται με τις κενώσεις.

Εξίσου βοηθητικές μπορούν να αποβούν και οι διατροφικές αλλαγές. Ωστόσο δεν συστήνεται γενικώς κάποια ειδική διατροφή για το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, διότι η πάθηση διαφέρει από άτομο σε άτομο. Οι ακόλουθες αλλαγές όμως μπορούν να βοηθήσουν:

• Να αποφεύγετε τρόφιμα και ροφήματα που ερεθίζουν τα έντερα (όπως είναι η καφεΐνη, το τσάι ή αναψυκτικά τύπου “cola”)
• Να αποφεύγετε τα μεγάλα γεύματα
• Να αποφεύγετε το σιτάρι, τη σίκαλη, το κριθάρι, τη σοκολάτα, τα προϊόντα γάλακτος και τα οινοπνευματώδη
• Αυξήστε την κατανάλωση φυτικών ινών

Συμβουλευτείτε το γιατρό σας προτού πάρετε φάρμακα χωρίς συνταγή.

• Τα συμπληρώματα φυτικών ινών μπορεί να επιδεινώσουν τα συμπτώματα
• Η χρήση καθαρτικών για τη δυσκοιλιότητα εμπεριέχει κίνδυνο εθισμού

Καμία φαρμακευτική αγωγή δεν ενδείκνυται για όλους. Μερικά από  τα φάρμακα που μπορεί να δοκιμάσει να σας χορηγήσει ο γιατρός σας είναι:

• Αντιχολινεργικά σκευάσματα (δικυκλομίνη, προπανθελίνη, μπελαντόνα και υοσκυαμίνη), τα οποία λαμβάνετε μισή ώρα προτού φάτε για έλεγχο των μυϊκών σπασμών του κόλου
• Λοπεραμίδη για την αντιμετώπιση της διάρροιας
• Χαμηλή δοσολογία τρικυκλικών αντικαταθλιπτικών για την ανακούφιση του εντερικού πόνου
• Λιπιπροστόνη για τα συμπτώματα της δυσκοιλιότητας
• Σκευάσματα που χαλαρώνουν τους μυς στα έντερα

Η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει σε περιπτώσεις έντονου άγχους ή κατάθλιψης.

Πρόγνωση

Το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου μπορεί να κρατήσει για πάντα. Τα συμπτώματα του συνδρόμου καθιστούν ορισμένα άτομα ανίκανα να εργαστούν, να ταξιδέψουν και να παρευρεθούν σε κοινωνικές εκδηλώσεις.

Συχνά όμως η κατάσταση βελτιώνεται ή τα συμπτώματα υποχωρούν με τη θεραπεία.

Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου δεν προκαλεί μόνιμη βλάβη στα έντερα και δεν ευθύνεται για βαριές νόσους, όπως ο καρκίνος.

Πότε να επικοινωνήσετε με το γιατρό

Καλέστε το γιατρό σας αν αντιμετωπίζετε συμπτώματα συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου ή αν έχετε παρατηρήσει επίμονη αλλαγή και αναστάτωση στις κενώσεις σας.