Χρόνια νεφρική νόσος

Ορισμός

Η χρόνια νεφρική νόσος είναι η αργή απώλεια της νεφρικής λειτουργίας με το πέρασμα του χρόνου. Η κύρια λειτουργία των νεφρών είναι η απομάκρυνση αποβλήτων και περίσσιου νερού από το σώμα.

Εναλλακτικές ονομασίες

Νεφρική ανεπάρκεια - χρόνια, Ανεπάρκεια νεφρών - χρόνια, Χρόνια νεφροπάθεια, Χρόνια ανεπάρκεια νεφρών, Χρόνια νόσος νεφρών

Αίτια

Η χρόνια νεφρική νόσος επιδεινώνεται αργά με το πέρασμα του χρόνου. Στα πρώιμα στάδια μπορεί να μην εκδηλώνονται συμπτώματα. Η απώλεια λειτουργικότητας συνήθως χρειάζεται μήνες ή και χρόνια για να επέλθει. Μπορεί να εξελιχθεί τόσο αργά ώστε τα συμπτώματα να εμφανιστούν μόνο όταν πλέον η λειτουργία των νεφρών έχει πέσει στο ένα δέκατο της φυσιολογικής τους κατάστασης.

Το τελικό στάδιο της χρόνιας νεφρικής νόσου καλείται χρόνια νεφρική νόσος τελικού σταδίου (ESRD). Τα νεφρά δεν λειτουργούν πια και ο ασθενείς χρειάζεται αιμοκάθαρσή ή μόσχευμα.

Ο διαβήτης και η υψηλή αρτηριακή πίεση είναι οι δύο πιο συνηθισμένες αιτίες και εξηγούν τις περισσότερες περιπτώσεις νεφροπάθειας.

Πολλές άλλες ασθένειες, παθήσεις και συνθήκες μπορούν επίσης να βλάψουν τα νεφρά:

• Προβλήματα με τις αρτηρίες που οδηγούν ή υπάρχουν μέσα στα νεφρά
• Συγγενείς διαμαρτίες των νεφρών (όπως η πολυκυστική νεφρική νόσος)
• Ορισμένα παυσίπονα και άλλα φάρμακα
• Ορισμένα τοξικά χημικά
• Αυτοάνοσες διαταραχές (όπως είναι ο συστηματικός ερυθηματώδης λύκος και το σκληρόδεμα)
• Τραυματισμοί
• Σπειραματονεφρίτιδα
• Πέτρες και λοίμωξη στα νεφρά
• Νεφροπάθεια από παλινδρόμηση (όταν τα νεφρά παθαίνουν βλάβη από την ανάποδη ροή των ούρων)
• Άλλες νόσοι των νεφρών

Η χρόνια νεφρική νόσος οδηγεί σε συσσώρευση υγρών και απόβλητων προϊόντων μέσα στο σώμα. Αυτή η πάθηση προσβάλλει πολλά συστήματα και λειτουργίες του οργανισμού, όπως είναι η παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων, ο έλεγχος της αρτηριακής πίεσης, η βιταμίνη D και η υγεία των οστών.

Συμπτώματα

Τα πρώιμα συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής νόσου συχνά εκδηλώνονται μαζί με άλλες ασθένειες. Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να είναι και οι μόνες ενδείξεις νεφροπάθειας μέχρι η πάθηση να εξελιχθεί σε σοβαρότερη κατάσταση.

Στα συμπτώματα περιλαμβάνονται:

• Γενική αδιαθεσία και κόπωση
• Γενικευμένη φαγούρα (κνησμός) και ξηροδερμία
• Πονοκέφαλοι
• Απώλεια βάρους χωρίς προσπάθεια
• Απώλεια όρεξης
• Ναυτία

Άλλα συμπτώματα που μπορεί να εμφανιστούν, ιδίως όταν έχει επιδεινωθεί η νεφρική λειτουργία:

• Αφύσικα σκουρόχρωμο ή ανοιχτόχρωμο δέρμα
• Πόνος στα κόκκαλα
• Συμπτώματα στον εγκέφαλο και το νευρικό σύστημα
• Υπνηλία και διανοητική σύγχυση
• Προβλήματα συγκέντρωσης ή διανοητικής διεργασίας
• Μούδιασμα σε χέρια, πόδια ή άλλες περιοχές
• Μυϊκοί σπασμοί ή κράμπες
• Στοματική κακοσμία
• Μώλωπες που γίνονται εύκολα, αιμορραγίες ή αίμα στα κόπρανα
• Πολυδιψία
• Συχνός λόξιγκας
• Μειωμένο σεξουαλικό ενδιαφέρον και ανικανότητα
• Διακοπή εμμηνόρροιας (αμηνόρροια)
• Προβλήματα στον ύπνο όπως είναι η αϋπνία, το σύνδρομο ανήσυχων άκρων και η αποφρακτική άπνοια ύπνου
• Οίδημα στα πόδια και τα χέρια
• Έμετος, συνηθέστερα κάθε πρωί

Εξετάσεις

Η υψηλή αρτηριακή πίεση είναι σχεδόν πάντα παρούσα σε όλα τα στάδια της χρόνιας νεφρικής νόσου. Μια νευρολογική εξέταση μπορεί να δείξει σημάδια νευρικής βλάβης. Ο γιατρός μπορεί να ακροαστεί με το στηθοσκόπιο αφύσικούς ήχους σε καρδιά ή πνεύμονες.

Η ανάλυση ούρων μπορεί να δείξει πρωτεΐνη ή άλλες αλλαγές. Αυτές οι αλλαγές παρουσιάζονται ενίοτε 6 μήνες με 10 ή και παραπάνω χρόνια πριν από την εμφάνιση των συμπτωμάτων.

Εξετάσεις που ελέγχουν πόσο καλά λειτουργούν τα νεφρά σας:

• Επίπεδα κρεατινίνης
• Άζωτο ουρίας αίματος
• Κάθαρση κρεατινίνης

Η χρόνια νεφρική νόσος αλλοιώνει τα αποτελέσματα αρκετών άλλων εξετάσεων. Κάθε ασθενής πρέπει να ελέγχει τακτικά τα παρακάτω - κάθε 2 με 3 μήνες όταν επιδεινωθεί η νεφρική νόσος:

• Κάλιο
• Νάτριο
• Αλβουμίνη
• Φωσφόρος
• Ασβέστιο
• Χοληστερίνη
• Μαγνήσιο
• Γενική αίματος
• Ηλεκτρολύτες

Τα αίτια της χρόνιας νεφρικής νόσου μπορούν να διαπιστωθούν με:

• Αξονική τομογραφία κοιλίας
• Μαγνητική τομογραφία κοιλίας
• Υπέρηχο κοιλίας
• Στατικό σπινθηρογράφημα νεφρών

Η νόσος αυτή μπορεί να αλλοιώσει και τα αποτελέσματα των παρακάτω εξετάσεων:

• Ερυθροποιητίνη
• Παραθορμόνη
• Οστική πυκνότητα

Αντιμετώπιση

Ο έλεγχος της αρτηριακής πίεσης είναι βασικός για την επιβράδυνση περαιτέρω βλάβης στα νεφρά.

• Συχνότερα χρησιμοποιούνται αναστολείς μετατρεπτικού ενζύμου αγγειοτασίνης (ACE) ή ανταγωνιστές υποδοχέων αγγειοτασίνης (ARBs)
• Ο στόχος είναι να κρατηθεί η αρτηριακή πίεση σε επίπεδα 130/80 mmHg και κάτω

Άλλες συμβουλές για την προστασία των νεφρών και την πρόληψη καρδιοπάθειας και εγκεφαλικών επεισοδίων:

• Μην καπνίζετε
• Καταναλώνετε γεύματα χαμηλά σε λιπαρά και χοληστερίνη
• Να ασκήστε τακτικά (συζητήστε με το γιατρό σας ή κάποιο νοσηλευτή προτού ξεκινήσετε πρόγραμμα γυμναστικής)
• Λάβετε σκευάσματα με στόχο τη μείωση της χοληστερίνης, εφόσον κάτι τέτοιο κριθεί απαραίτητο
• Διατηρήστε υπό έλεγχο το σάκχαρο στο αίμα σας

Πάντα να συμβουλεύεστε το νεφρολόγο σας προτού λάβετε οποιοδήποτε μη συνταγογραφημένο φάρμακο, βιταμίνη ή φυτικό συμπλήρωμα. Βεβαιωθείτε επιπλέον πως όλοι οι γιατροί που επισκέπτεστε γνωρίζουν ότι έχετε χρόνια νεφρική νόσο.

Άλλες θεραπευτικές αγωγές μπορεί να περιλαμβάνουν τα παρακάτω:

• Ειδικά φάρμακα που λέγονται δεσμευτικά φωσφόρου και στόχο έχουν να προλάβουν την υπερβολική αύξηση των επιπέδων του φωσφόρου
• Θεραπεία για την αναιμία, όπως είναι επιπλέον σίδηρος στη διατροφή, χάπια σιδήρου, ειδικές ενέσεις ενός φαρμάκου που ονομάζεται ερυθροποιητίνη, καθώς και μεταγγίσεις αίματος
• Περισσότερο ασβέστιο και βιταμίνη D (πάντα να ενημερώνετε το γιατρό σας προτού προχωρήσετε στη λήψη τους)

Πιθανώς η διατροφή σας να χρειάζεται αλλαγές.

• Ίσως πρέπει να περιορίσετε τα υγρά
• Ο γιατρός σας μπορεί να σας συστήσει διατροφή χαμηλή σε πρωτεΐνες
• Ενδεχομένως να πρέπει να περιορίσετε το αλάτι, το κάλιο, το φωσφόρο και άλλους ηλεκτρολύτες
• Είναι σημαντικό να παίρνετε αρκετές θερμίδες όταν χάνετε κιλά

Διαφορετική θεραπευτική αγωγή ενδείκνυται για προβλήματα με τον ύπνο ή το σύνδρομο ανήσυχων άκρων.

Όλοι οι ασθενείς με χρόνια νεφρική νόσο θα πρέπει να ενημερώνονται συχνά για τους σημαντικότερους εμβολιασμούς:

• Μη συζευγμένο, πολυσακχαριδικό εμβόλιο κατά του πνευμονιόκοκκου (PPV)
• Αντιγριπικό εμβόλιο
• Εμβόλιο της γρίπης H1N1 (γρίπης των χοίρων)
• Εμβόλιο ηπατίτιδας B
• Εμβόλιο ηπατίτιδας A

Όταν καταγράφεται βαριά απώλεια της νεφρικής λειτουργίας, θα χρειαστεί να προετοιμαστείτε για αιμοκάθαρση ή μεταμόσχευση νεφρού.

• Η χρονική έναρξη της αιμοκάθαρσης εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως είναι τα αποτελέσματα των εργαστηριακών εξετάσεών σας, η οξύτητα των συμπτωμάτων και η ετοιμότητά σας.
• Θα πρέπει να αρχίσετε να προετοιμάζεστε για αιμοκάθαρση προτού αυτή κριθεί απολύτως απαραίτητη. Η προετοιμασία περιλαμβάνει την ενημέρωση σε σχέση με την αιμοκάθαρση και τους τύπους θεραπειών αιμοκάθαρσης, καθώς και την τοποθεσία όπου μπορεί να γίνει μια αιμοκάθαρση.
• Ακόμα και όσοι είναι υποψήφιοι για μεταμόσχευση νεφρού χρειάζονται αιμοκάθαρση όσο περιμένουν να υπάρξει διαθέσιμο μόσχευμα.

Πρόγνωση

Πολλοί ασθενείς καταλήγουν να χάσουν μεγάλο μέρος της νεφρικής λειτουργίας τους προτού διαγνωσθούν οριστικά με χρόνια νεφρική νόσο.

Η χρόνια νεφρική νόσος δεν γιατρεύεται. Αν μείνει χωρίς θεραπευτική αντιμετώπιση, συνήθως εξελίσσεται σε χρόνια νεφρική νόσο τελικού σταδίου. Η θεραπευτική αγωγή εφ’ όρου ζωής μπορεί να θέσει υπό έλεγχο τα συμπτώματα της χρόνιας νεφρικής νόσου.

Πιθανές επιπλοκές

• Αναιμία
• Γαστρορραγία ή αιμορραγία από τα έντερα
• Μυϊκός πόνος, πόνος στα οστά και αρθραλγία
• Αλλαγές στο σάκχαρο του αίματος
• Βλάβες στα νεύρα ποδιών και χεριών (περιφερική νευροπάθεια)
• Άνοια
• Συσσώρευση υγρού γύρω από τους πνεύμονες (πλευριτική συλλογή)
• Επιπλοκές σε καρδιά και αιμοφόρα αγγεία
• Συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια
• Στεφανιαία νόσος
• Υψηλή αρτηριακή πίεση
• Περικαρδίτιδα
• Εγκεφαλικό επεισόδιο
• Υψηλά επίπεδα φωσφόρου
• Υψηλά επίπεδα κάλιου
• Υπερπαραθυρεοειδισμός
• Αυξημένος κίνδυνος λοιμώξεων
• Ηπατική βλάβη ή ανεπάρκεια
• Δυσθρεψία
• Αποβολές και στειρότητα
• Κρίσεις επιληψίας
• Εξασθένιση των οστών και αυξημένος κίνδυνος καταγμάτων

Πρόληψη

Η αντιμετώπιση της πάθησης που προκαλεί το πρόβλημα ενδέχεται να προλάβει ή να καθυστερήσει τη χρόνια νεφρική νόσο. Άτομα με διαβήτη πρέπει να ελέγχουν το σάκχαρο στο αίμα τους και τα επίπεδα αρτηριακής πίεσης και να μην καπνίζουν.