Για το άσθμα δεν υπάρχει γενικά αποδεκτός ορισμός αλλά θα μπορούσε να ορισθεί ως η λειτουργική εκείνη ανωμαλία, η οποία χαρακτηρίζεται από μερική απόφραξη των αεροφόρων οδών, με κυμαινόμενη βαρύτητα.
Είναι αναστρέψιμη αυτόματα ή μετά από θεραπεία και δεν οφείλεται σε καρδιοαγγειακή αιτία (Ciba Guest Symposium Report 1959).
Το άσθμα διαιρείται σε δύο υποομάδες το εξωγενές άσθμα, που οφείλεται σε ειδικά εξωτερικά αλλεργιογόνα, και το κρυπτογενές ή ενδογενές άσθμα, το οποίο δεν οφείλεται σε εξωγενείς παράγοντες.
Δεν είναι εύκολο να καθοριστεί ο επιπολασμός του επαγγελματικού άσθματος, εξαρτάται από τον τόπο, το είδος της απασχόλησης και τον αριθμό των εκτεθειμένων ατόμων. Εκτιμάται χονδρικά ότι περίπου το 2% του βρογχικού άσθματος είναι επαγγελματικό.
Στην Ιαπωνία το 15% του άσθματος μεταξύ αρρένων ενηλίκων θεωρείται ότι οφείλεται σε επαγγελματικούς λόγους (Kobayashi 1974). Πάντως μεταξύ των εργαζόμενων, οι οποίοι είναι εκτεθειμένοι σε επιβλαβείς παράγοντες μόνο ένα ποσοστό αναπτύσσει άσθμα.
Τα ατοπικά άτομα αναπτύσσουν αλλεργία ευκολότερα από τα μη ατοπικά μετά από μικρές περιόδους έκθεσης και σε χαμηλές συγκεντρώσεις επιβλαβών παραγόντων.

Ως ατοπία ορίζεται η ικανότητα παραγωγής lgE αντισωμάτων μετά από επαφή με κοινά αλλεργιογόνα του περιβάλλοντος, τα οποία απαντώνται στην καθημερινή ζωή.
Η ατοπία ταυτοποιείται με δερματικές δοκιμασίες (Skin prick tests) και υπολογίζεται ότι αφορά το 25-35% μη επιλεγμένου πληθυσμού. Σε μερικές βιομηχανίες υπάρχει αυξημένος κίνδυνος ευαισθητοποίησης σε ατοπικούς εργαζόμενους π.χ. σ' αυτούς που είναι εκτεθειμένοι στη σκόνη του σιταριού, στα βιολογικά απορρυπαντικά, στα άλατα της πλατίνας, κ.α., αλλά επαγγελματικό άσθμα μπορεί να εμφανισθεί και σε μη ατοπικά άτομα, η εμφάνισή του δε εξαρτάται από το αν η έκθεση είναι συνεχής ή διακεκομμένη.
Η αλλεργική αντίδραση δεν εμφανίζεται με την πρώτη έκθεση ενός ατόμου σε επιβλαβείς παράγοντες, ο λανθάνων χρόνος μέχρι την εμφάνιση ευαισθητοποίησης κυμαίνεται από λίγες εβδομάδες μέχρι και πολλά χρόνια.
Σε μερικές απασχολήσεις η ευαισθητοποίηση εμφανίζεται μεταξύ 1-3 χρόνια π.χ. στη βιομηχανία πλατίνας. Όταν υπάρχει εργασιακή εναλλαγή (turnover), πιο συχνά τότε έχει παρατηρηθεί ότι μειώνεται η συχνότητα ευαισθητοποίησης.

Μορφές άσθματος

1) Άμεσο:
Τυπικά εμφανίζεται μετά από μερικά λεπτά έκθεσης ή μετά από κάποια δοκιμασία πρόκλησης, φθάνει το μέγιστο των εκδηλώσεών του σε 10-20 λεπτά και αποδράμει μετά από 1,30 έως 2 ώρες.

2) Επιβραδυνόμενο (μη άμεσο):
Εμφανίζεται με διαφορετικούς τρόπους. Συχνότερα αρχίζει μερικές ώρες μετά την έκθεση, φθάνει το μέγιστο μετά 4-8 ώρες και αποδράμει μέσα σε 24 ώρες.
Είναι δυνατόν όμως να αρχίζει και μέσα σε μία ώρα και να αποδράμει σε 3-4 ώρες (ενδιάμεσο). Επίσης ένας άλλος τρόπος είναι να εκδηλώνεται τις πρώτες ώρες του πρωινού με τάση σε μερικές περιπτώσεις να επανεμφανίζεται περίπου κατά τον ίδιο χρόνο σε διαδοχικές νύχτες μετά από μία έκθεση σε επιβλαβείς παράγοντες (επαναλαμβανόμενο - επιβραδυνόμενο άσθμα) (Newman Taylor et al. 1979).
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η συρίττουσα αναπνοή παρουσιάζεται σε ελαφρά μορφή ή και απουσιάζει τελείως , έτσι σε πολλές περιπτώσεις τα συμπτώματα είναι βήχας ολίγη κιτρινωπή απόχρεμψη και ελαφρά δύσπνοια. Σε άλλες περιπτώσεις τα συμπτώματα μοιάζουν με εκείνα της γρίπης με πυρετό.

3) Διπλό (ή μικτό) άσθμα.
Χαρακτηρίζεται από την παρουσία και των δύο μορφών, άμεσου και επιβραδυνόμενου άσθματος. Δεν είναι όμως βέβαιο σε ποιά έκταση εμφανίζεται η διπλή μορφή σε κανονικές συνθήκες εργασίας.
Όλες αυτές οι μορφές του άσθματος παρουσιάζονται με διάφορες παραλλαγές σε ένα ή σε πολλά άτομα, τα οποία είναι εκτεθειμένα στο ίδιο αλλεργιογόνο.
Η εμφάνιση μιας άμεσης αντίδρασης μέσα σε λίγα λεπτά κατά τη χρησιμοποίηση κάποιας ουσίας στην εργασία και η ταχεία αποδρομή των συμπτωμάτων, όταν διακοπεί η έκθεση είναι ισχυρές αποδείξεις για να χαρακτηρισθεί ένα άσθμα ως επαγγελματικό.
Όταν όμως ένα επιβραδυνόμενο άσθμα αρχίζει κατά τη νύκτα, ειδικά δε όταν είναι επαναλαμβανόμενο ή συνεχίζεται μέσα στα Σαββατοκύριακα, τότε θα πρέπει να θεωρηθεί ως μη επαγγελματικό. Επίσης, όταν παρατηρείται δύσπνοια χωρίς συρίττουσα αναπνοή αρκετές μέρες μετά την απομάκρυνση από την εργασία ή κατά τις διακοπές, τότε δεν θα πρέπει να σχετίζεται με τις συνθήκες εργασίας.
Ακόμη είναι γνωστό ότι οι ασθματικές κρίσεις σε άτομα με επαγγελματικό άσθμα εκδηλώνονται συχνά από άλλες αιτίες, όπως είναι η σωματική άσκηση και οι φλεγμονές των ανωτέρων αειφόρων οδών.

Τύποι ασθματικών αντιδράσεων
Ανάλόγα με τα αθροιστικά αποτελέσματα επαναλαμβανόμενων εκθέσεων και τον χρόνο που απαιτείται για την αποδρομή των συμπτωμάτων ,διακρίνονται τέσσερις τύποι ασθματικών αντιδράσεων.

  • Προοδευτικά επιδεινούμενος κατά την εβδομάδα εργασίας. Τα συμπτώματα είναι πιο σοβαρά κατά το τέλος της εβδομάδας παρά στην αρχή της και για την ανάρρωση απαιτούνται 3 μέρες.
  • Επιδεινούμενος με τον ίδιο τρόπο κάθε εργάσιμη ημέρα. Τα συμπτώματα παρουσιάζονται σε κάθε βάρδια, αλλά παρουσιάζεται βελτίωση γρήγορα μετά την απομάκρυνση από την εργασία, έτσι ώστε τα συμπτώματα να μην υπάρχουν μέχρι την επόμενη ημέρα.
  • Προοδευτικά επιδεινούμενος κάθε εβδομάδα. Ο τύπος αυτός παρουσιάζεται όταν για την αποδρομή των συμπτωμάτων απαιτούνται περισσότερες από 3 ημέρες και το άτομα επιστρέφει στην εργασία του στην αρχή κάθε εβδομάδας, ενώ η αναπνευστική του λειτουργία είναι μειωμένη.
  • Επιδεινούμενος σε μεγάλο βαθμό την πρώτη ημέρα της εβδομάδας. Ο τύπος αυτός κατά τον οποίο τα συμπτώματα αποδράμουν κατά το υπόλοιπο μέρος της εβδομάδας συναντάται σπάνια στο επαγγελματικό άσθμα.

Παρατηρείται στον «πυρετό εκ χόρτου» (humifier fever), στον πυρετό από καπνούς πολυμερισμένων ουσιών και στη βυσσίνωση η οποία δεν συνοδεύεται από πυρετό.

Παθογένεση
Ο σπασμός των βρόγχων είναι το αποτέλεσμα της αντίδρασης του εξωγενούς αντιγόνου μετά των αντισωμάτων τα οποία βρίσκονται στα κύτταρα του βλεννογόνου των βρόγχων (τύπος Ι υπερευαισθησίας κατά Gell και Goombs).
Τα αντισώματα είναι ανοσοσφαιρίνες IgE, οι οποίες παράγονται από πλασματοκύτταρα. Οι IgE μετά την παραγωγή τους προσλαμβάνονται από τα σιτευικά κύτταρα του αναπνευστικού συστήματος και τα βασεόφιλα του αίματος. Το εισερχόμενο αλλεργιογόνο μετά των αντιδραστινών, δηλαδή των IgE ανασοσφαιρινών, προκαλεί ανοσολογική αντίδραση κατά την οποίαν παράγονται ουσίες που προκαλούν βρογχόσπασμο (π.χ. ισταμίνη).
Τα αλλεργιογόνα, τα οποία προκαλούν άσθμα εισέρχονται κυρίως με την αναπνοή και είναι κόνεις, μύκητες, τρίχες κ.α. Αν και ο αλλεργικός μηχανισμός του άσθματος είναι τύπου Ι, σε μερικές περιπτώσεις είναι τύπου ΙΙ ή IV ή μεικτού τύπου (τύπου ΙΙΙ σε συνδυασμό με τύπο ΙΙ ή τύπο IV).

Δερματικές αντιδράσεις
Για τη διάγνωση του άσθματος χρησιμοποιούνται οι δερματικές αντιδράσεις. Μια άμεση θετική δερματική αντίδραση σε κάποια ουσία σημαίνει αλλεργία τύπου Ι, αλλά δεν αποδεικνύει ότι η ουσία αυτή είναι και η γενεσιουργός αιτία του άσθματος.
Η συσχέτιση μεταξύ θετικών δερματικών δοκιμασιών και του άσθματος γενικά είναι φτωχή. Έτσι ενώ π.χ. η θετική αντίδραση στο τετραχλωροπλατινούχο αμμώνιο συσχετίζεται πολύ καλά με επαγγελματικό άσθμα, σε άλλες περιπτώσεις δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο.
Σε μερικές μορφές επαγγελματικού άσθματος, οι δερματικές δοκιμασίες είναι αρνητικές, ενώ οι δοκιμασίες πρόκλησης (Provocation tests)) είναι θετικές, θα πρέπει λοιπόν σε κάθε δερματική δοκιμασία να ελέγχεται με σχολαστικότητα η ευαισθησία και η ειδικότητά της.

Ορολογιακές αντιδράσεις
Έχουν βρεθεί ειδικά IgE αντισώματα εναντίον των ενζύμων Bacillus subtilis, τα οποία χρησιμοποιούνται στα απορρυπαντικά, τα άλατα του λευκόχρυσου, το DTI και MDI, το τριμελιτικό και φθαλικό ανυδρίτη.
Τα αντισώματα αυτά είναι πιθανώς μια απόδειξη για την έκθεση στους παραπάνω παράγοντες και όχι απαραίτητα μια αλλεργική απάντηση. Γενικά ο έλεγχος για την ανεύρεση ειδικών αντισωμάτων δεν προσφέρει σημαντική βοήθεια.
Μία ευαίσθητη μέθοδος για την ανακάλυψη IgE αντισωμάτων είναι η ραδιοισοτοπική μέθοδος (RAST).

Δοκιμασίες πρόκλησης δι' εισπνοής
Οι δοκιμασίες πρόκλησης προσφέρουν σημαντική βοήθεια για την ταυτοποίηση ενός άσθματος ως επαγγελματικού ή όχι. Δεν είναι δυνατόν όμως να γίνει διαφορική διάγνωση μεταξύ άσθματος, το οποίο προκαλείται από μη ειδικό ερεθισμό και άσθματος το οποίο προκαλείται από ανοσολογική αντίδραση.
Οι δοκιμασίες πρόκλησης είναι επικίνδυνες και πρέπει να γίνονται από εξειδικευμένο προσωπικό και καλύτερα σε νοσοκομείο. Οι δοκιμασίες με ισταμίνη ή μεθυλχολίνη χρησιμοποιούνται για τη διάγνωση της μη ειδικής βροχικής αντίδρασης, είναι όμως χρονοβόρες και τα αποτελέσματα έχουν διαφορετικές διακυμάνσεις όσον αφορά τη βρογχική απάντηση.
Μετρήσεις κορυφαίας ταχύτητας εκπνευστικής ροής (REFR). Οι μετρήσεις της αναπνευστικής λειτουργίας πριν και μετά την εργασία είναι ένας απλός τρόπος, ο οποίος προσφέρει αντικειμενική εκτίμηση του επαγγελματικού άσθματος.
Οι μετρήσεις γίνονται πριν, κατά και μετά την εργασία καθώς και στο περιβάλλον του σπιτιού και πρέπει να επαναληφθούν πολλές φορές.
Η πιο απλή μέτρηση είναι εκείνη της κορυφαίας ταχύτητας εκπνευστικής ροής (Peak Expiratory Flow Rate), η οποία μπορεί να εκτελείται από τον ίδιο τον εργαζόμενο με ένα απλό φορητό σπιρόμετρο.
Στην περίπτωση που οι σπιρομετρικές τιμές δύο εβδομάδων συνεχώς είναι φυσιολογικές, για να αποκλειστεί η απουσία επαγγελματικού άσθματος, πρέπει να υπάρχει μια ημερήσια διακύμανση λιγότερη από 20%.
Αν οι τιμές είναι μειωμένες πρέπει οι μετρήσεις να συνεχιστούν τουλάχιστον για 10 ημέρες ακόμη μακριά από την εργασία και στη συνέχεια για 2 εβδομάδες ακόμη κατά την εργασία, ώστε να αποφευχθούν τυχόν σφάλματα.

Η διάγνωση του επαγγελματικού άσθματος
Η διάγνωση αυτή εξαρτάται από τη λήψη καλού επαγγελματικού ιστορικού, χωρίς όμως να παραλείπεται να λαμβάνεται υπόψη και η έκθεση του ατόμου κατά τη διάρκεια άλλων ασχολιών εκτός της εργασίας του, όπως και οι συνθήκες του σπιτιού, τα διάφορα hobbies κ.α.
Η εργασία πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ακόμη και στα αλλεργικά άτομα με άσθμα, όπου δεν διαπιστώνεται κάποιος εξωγενής παράγων, και να αποκλείεται κάθε πιθανή επαγγελματική αιτία στις περιπτώσεις του ενδογενούς άσθματος.
Θα πρέπει επίσης να λαμβάνονται υπόψη οι διαφορές που υπάρχουν στα διάφορα άτομα που υποφέρουν από άσθμα. Όπως π.χ. ότι η άμεση αντίδραση μπορεί να ακολουθείται σε μερικά άτομα, αλλά όχι σε όλα από περιόδους ύφεσης των συμπτωμάτων και στη συνέχεια, μετά από λίγες ώρες από πιο επίμονα ενοχλήματα.
Επίσης το επιβραδυνόμενο άσθμα μπορεί να εμφανίζεται για μερικές ημέρες και το μικτό για άλλες. Η συνέχιση των συμπτωμάτων ,ειδικά η δύσπνοια χωρίς συρίττουσα αναπνοή κατά την περίοδο του Σαββατοκύριακου ή κατά τις διακοπές δεν αποκλείει το επαγγελματικό άσθμα.
Η διάγνωση του περιοδικού νυκτερινού άσθματος είναι δύσκολη και αναγνωρίζεται επειδή τα συμπτώματα εξαφανίζονται, όταν το άτομο βρίσκεται μακρυά από την εργασία ή σε διακοπές.
Σε μερικές περιπτώσεις είναι δύσκολη η διαφορική διάγνωση μεταξύ του επιβραδυνόμενου άσθματος και της εξωγενούς αλλεργικής κυψελιδίτιδας, επειδή τα συμπτώματα και ο χρόνος εκδήλωσής τους μοιάζουν

Πρόληψη

  • Μείωση των επιπέδων έκθεσης σε επιβλαβείς παράγοντες αν και ο εγκλεισμός δεν είναι πάντοτε δυνατός
  • Αντικατάσταση ορισμένων ουσιών με άλλες λιγότερο επιβλαβείς
  • Χρησιμοποίηση ατομικών μέσων προστασίας
  • Εντοπισμός των ευαίσθητων εργαζομένων π.χ. με δερματικές δοκιμασίες κ.α.
  • Περιοδικές ιατρικές εξετάσεις
  • Κύριες αιτίες που προκαλούν επαγγελματικό άσθμα

Βιολογικοί παράγοντες

  • Ένζυμα του Bacillus Subtilis
  • Ρητίνες κολοφωνείου
  • Πρωτεΐνες ούρων μικρών θηλαστικών
  • Σιτάρι και άλευρα
  • Σκόνη ξύλων
  • Έντομα
  • Χημικοί παράγοντες
  • Δι-ισοκυανικοί συμπεριλαμβανομένου του τολουενίου (TDI), διφενύλμεθανίου (MDI), εξαμεθυλενίου (HDI) και ναφθαλενίου (NDI)
  • Άλατα του λευκόχρυσου
  • Φορμαλδεΰδη
  • Εποξεικές ρητίνες, φθαλικό τριμελλιτικό οξύ και ανυδρίτες του τετραχλωροφθαλικού οξέος

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Περιεμμηνόπαυση: Ερωτήσεις που πρέπει να κάνετε στον γυναικολόγο σας
ECDC: Σημαντική αύξηση κρουσμάτων συγκυτιακού ιού - Ποιους απειλεί ο RSV
Διοικητές νοσοκομείων: Παράδοξα και αντιφάσεις ενός διαγωνισμού