Προστατίτιδα

Εισαγωγή
Αποτελεί τη συνηθέστερη ουρολογική διάγνωση σε άνδρες νεώτερους των 50 ετών και την τρίτη κατά σειρά, σε άνδρες άνω των 50 ετών. Με απλά λόγια, η προστατίτιδα είναι μια φλεγμονή του προστάτη αδένα. Η προστατίτιδα δεν θεωρείται σήμερα μία ξεχωριστή νοσολογική οντότητα, αλλά ένα σύνδρομο που παρουσιάζεται με ένα φάσμα συμπτωμάτων που συμβαδίζουν με φλεγμονή ή λοίμωξη του προστατικού αδένα

Παθογένεια
Η κύρια οδός μόλυνσης των προστατικών αδενίων είναι η παλινδρόμηση μολυσμένων ούρων από την ουρήθρα στην περιφερική ζώνη του προστάτη, μέσω των προστατικών πόρων (ανιούσα μόλυνση). Περιγράφονται επίσης η λεμφογενής και η αιματογενής μόλυνση από το ορθό ή από απομακρυσμένες εστίες. Η Escherichia coli είναι μακράν το συνηθέστερο παθογόνο στην προστατίτιδα. Άλλοι παθογόνοι μικροοργανισμοί είναι τα Enterobacter, Proteus, Klebsiella και Pseudomonas spp.

Ταξινόμηση
Η νέα ταξινόμηση της προστατίτιδας (Drach, 1978) βασίζεται στην μικροσκοπική εξέταση και καλλιέργεια του προστατικού εκκρίματος. Ανάλογα με τα κλινικά ευρήματα, λοιπόν, διακρίνουμε τις εξής νοσολογικές οντότητες:

• Οξεία μικροβιακή προστατίτιδα
• Χρόνια μικροβιακή προστατίτιδα
• Χρόνια μη μικροβιακή προστατίτιδα
• Πυελοπερινεικό σύνδρομο (Προστατοδυνία)

Από τους ασθενείς που αναφέρουν συμπτώματα προστατίτιδας, ένα 5% πάσχει από μικροβιακή προστατίτιδα, 65% πάσχει από μη μικροβιακή προστατίτιδα, ενώ το υπόλοιπο 30% πάσχει από προστατοδυνία. Η μικροβιακή προστατίτιδα (οξεία ή χρόνια), αν και αφορά μόνο το 5% των περιπτώσεων, πρέπει να λαμβάνεται πάντα σοβαρά υπ' όψιν.

 1. ΟΞΕΙΑ ΜΙΚΡΟΒΙΑΚΗ ΠΡΟΣΤΑΤΙΤΙΔΑ

Είναι η οξεία φλεγμονή του προστάτη αδένα, αφορά κυρίως άνδρες νεαρής ηλικίας. Εκδηλώνεται με έντονα και θορυβώδη τοπικά και γενικά φαινόμενα, όπως:

• Ταχεία έναρξη συμπτωμάτων
• Υψηλός πυρετός με ρίγη
• Χαμηλή οσφυαλγία, υπερηβικό και περινεικό άλγος
• Δυσουρία, συχνουρία, επιτακτική ούρηση.

Η πρώιμη διάγνωση και θεραπεία είναι πολύ σημαντική, τόσο για τον έλεγχο των συμπτωμάτων, όσο και για την αποφυγή επιπλοκών (γενικευμένη σήψη, απόστημα προστάτη).

Διάγνωση: στην δακτυλική εξέταση (καλό είναι να αποφεύγεται γιατί υπάρχει ο κίνδυνος βακτηριαιμίας) ο προστάτης είναι αυξημένου μεγέθους, υπό τάση, επώδυνος, ζυμώδης και θερμός. Ο σχηματισμός μικροαποστημάτων είναι συχνός, αυτά δε συχνά συνενώνονται και σχηματίζουν μεγαλύτερα αποστήματα.
Οι εργαστηριακές παράμετροι περιλαμβάνουν λευκοκυττάρωση, έντονη πυουρία και βακτηριουρία. Η διάγνωση μπορεί να επιβεβαιωθεί με υπερηχογραφικό έλεγχο ή και αξονική τομογραφία.

Θεραπεία: στην οξεία προστατίτιδα, λόγω της διάσπασης του προστατικού φραγμού, όλα σχεδόν τα φάρμακα διαχέονται στον προστατικό ιστό. Οι ουροκαλλιέργειες θα κατευθύνουν την αντιβιοτική θεραπεία, συνήθως συνιστάται η χορήγηση αμινογλυκοσίδης παρεντερικά για 7-10 ημέρες και κατόπιν η από του στόματος χορήγηση ενός αντιβιοτικού (τριμεθοπρίμη-σουλφομεθοξασόλη, φλουοροκινιλόνη) διάρκειας 4 εβδομάδων, με στόχο την αποτροπή εμφάνισης χρόνιας βακτηριακής προστατίτιδας.

Επιπλοκές: Επίσχεση ούρων, η οξεία αύξηση των διαστάσεων του προστάτη αδένα που φλεγμαίνει, μπορεί να προκαλέσει κατακράτηση ούρων. Στην περίπτωση αυτή προτιμάται η υπερηβική παρακέντηση της κύστης.
Απόστημα προστάτη, συνήθης επιπλοκή (70%), κυρίως σε ασθενείς που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη ή χρόνια νεφρική ανεπάρκεια. Η θεραπεία περιλαμβάνει αντιβιοτική αγωγή σε συνδυασμό με χειρουργική παροχέτευση του αποστήματος.

 2. ΧΡΟΝΙΑ ΒΑΚΤΗΡΙΑΚΗ ΠΡΟΣΤΑΤΙΤΙΔΑ
Χαρακτηρίζεται από εμμένουσα βακτηριακή αποίκιση των προστατικών αδενίων, συνήθως ασυμπτωματική. Είναι η πιο συνηθισμένη αιτία υποτροπιάζουσας λοίμωξης των ουροφόρων οδών στον άνδρα. Ενοχοποιούνται συνήθως Gram αρνητικά βακτηρίδια.
Η συμπτωματολογία είναι παρούσα μόνο όταν υπάρχουν βακτήρια στα ούρα και εμφανίζεται με ένα ευρύ φάσμα κλινικών εκδηλώσεων, ήπιας κυρίως μορφής.

Ερεθιστικά συμπτώματα :

• δυσουρία
• συχνουρία
• έπειξη προς ούρηση
• ερεθισμός του έξω στομίου της ουρήθρας
• αίσθημα κνησμού κατά μήκος της ουρήθρας
• Αλγος περιγεννετικής χώρας, συνήθως αμβλύ, κάποτε υπερηβικό, σπάνια η χαμηλή οσφυαλγία

Σεξουαλικές διαταραχές:

• ελάττωση της libido
• επώδυνη πρώιμη εκσπερμάτιση
• επώδυνες νυκτερινές στύσεις

Διάγνωση: η δακτυλική εξέταση του προστάτη συνήθως είναι αρνητική, άλλες φορές δίνει ευρήματα όπως μια γενική ή τοπική τάση, περιοχές υπόσκληρες ή οζώδεις, ή τέλος περιοχές με ζυμώδη σύσταση που υποδηλώνουν πιθανή φλεγμονή του αδένα. Κριτήριο για τη διάγνωση αποτελεί η παρουσία παθογόνων μικροοργανισμών στις καλλιέργειες ούρων και προστατικού εκκρίματος.
Στην περίπτωση που οι καλλιέργειες ούρων είναι στείρες, προβαίνουμε στις τμηματικές ουροκαλλιέργειες, ποσοτικές καλλιέργειες δηλαδή, που στόχο έχουν να εντοπίσουν βακτήρια σε ένα συγκεκριμένο τμήμα της ουροφόρου οδού (Μέθοδος Stamey-Meares).
Συνήθως, στέλνονται για καλλιέργεια 4 δείγματα. Το πρώτο δείγμα (VB1) αποτελείται από τα πρώτα 10 ml ούρων και αντιστοιχεί στο περιεχόμενο της ουρήθρας. Ένα θετικό τέτοιο δείγμα είναι ένδειξη ουρηθρίτιδας ή/και προστατίτιδας. Το δεύτερο δείγμα (VB2) αντιστοιχεί στο περιεχόμενο της ουροδόχου κύστης και αποτελεί ένδειξη κυστίτιδας. Ακολουθεί μάλαξη του προστάτη και λαμβάνεται το τρίτο δείγμα προστατικού εκκρίματος (EPS) και τέλος ένα δείγμα ούρων (VB3) που αντιστοιχεί στο μετά μάλαξη δείγμα ούρων και περιέχει ούρα και προστατικό έκκριμα μαζί. Θετικό EPS ή VB3 αποτελούν ένδειξη προστατικής λοίμωξης.

Θεραπεία: απαιτείται παρατεταμένη χρήση αντιβιοτικών, με αμφίβολα αποτελέσματα. Θεραπεία εκλογής αποτελούν οι φλουοροκινολόνες που επιτυγχάνουν υψηλή συγκέντρωση στον προστατικό ιστό. Χρήσιμη είναι και η τριμεθοπρίμη-σουλφαμεθοξασόλη. Η διάρκεια της θεραπείας δεν πρέπει να είναι μικρότερη των 6 εβδομάδων. Σε ασθενείς μα λιθίαση προστάτου, η οποία είναι εστία μικροβίων και συντελεί στις συχνές υποτροπές, απαιτείται χρόνια χημειοπροφύλαξη.

3. ΧΡΟΝΙΑ ΜΗ ΒΑΚΤΗΡΙΑΚΗ ΠΡΟΣΤΑΤΙΤΙΔΑ
Πολλοί ασθενείς με ήπια δυσουρικά ενοχλήματα και άλγος στην περιγεννετική χώρα, δεν παρουσιάζουν παθογόνους μικροοργανισμούς στις καλλιέργειες του προστατικού υγρού και των ούρων.

Η διάγνωση της μη βακτηριακής προστατίτιδας βασίζεται στην ανεύρεση μεγάλου αριθμού πυοσφαιρίων στην μικροσκοπική εξέταση του προστατικού εκκρίματος. Επίσης, η ανεύρεση μεγάλου αριθμού λιποσωματίων (μεγάλα μακρόφαγα, πλούσια σε λίπος) είναι παθογνωμωνική προστατικής φλεγμονής.

Αιτιολογικοί παράγοντες της μη βακτηριακής προστατίτιδας, όπως χλαμύδια, τριχομονάδες, μυκοπλάσματα κ. ά. Δεν έχουν επαληθευθεί εργαστηριακά. Θεραπεία: λόγω της μη απομόνωσης του παθογόνου μικροοργανισμού, συνήθως χρησιμοποιείται κάποιο αντιβιοτικό ευρέως φάσματος : δοξυκυκλίνη, τετρακυκλίνη, ερυθρομυκίνη.

4. ΠΥΕΛΟΠΕΡΙΝΕΙΚΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ (ΠΡΟΣΤΑΤΟΔΥΝΙΑ)
Η οντότητα αυτή χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη συμπτωμάτων (δυσουρία, περιγεννετικό άλγος) χωρίς να εντοπίζεται φλεγμονώδης ή λοιμώδης διεργασία (απουσία πυοσφαιρίων και παθογόνων μικροοργανισμών στην μικροσκοπική εξέταση και στην καλλιέργεια του προστατικού υγρού.
Οι ασθενείς με πυελοπερινεικό σύνδρομο πρέπει να υποβάλλονται σε πλήρη ουροδυναμικό έλεγχο. Συχνά οι ασθενείς αυτοί παρουσιάζουν δυσυνέργεια του εξωστήρα μυός και του έξω σφιγκτήρα, ή σπαστική μυαλγία του πυελικού εδάφους, με αντίστοιχα ευρήματα αχαλασίας της ουροδόχου κύστης και σύγχρονη σύσπαση του έξω σφιγκτήρα ή υπερτονία του εξωστήρα με σύγχρονη σύσπαση του έξω σφιγκτήρα.

Θεραπεία: οι ασθενείς πρέπει να ενημερώνονται για την φύση του συνδρόμου. Η αγωγή με έναν α-αδρενεργικό αναστολέα και μυοχαλαρωτικά, ίσως έχει κάποια επιτυχία.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Η προστατίτιδα είναι μια φλεγμονή του προστάτη αδένα.
Τα συμπτώματα της προστατίτιδας περιλαμβάνουν ένα ευρύ φάσμα κλινικών εκδηλώσεων, συχνά ήπιας μορφής και πολλές φορές ακαθόριστης εντόπισης.
Η προστατίτιδα ταξινομείται σε βακτηριακή και μη βακτηριακή.
Η δακτυλική εξέταση και οι τμηματικές καλλιέργειες ούρων αποτελούν σημεία κλειδιά στην διάγνωση της προστατίτιδας.
Η θεραπεία είναι δύσκολη και μακροχρόνια, οι δε υποτροπές είναι πολύ συχνές.

Ειδήσεις υγείας σήμερα
Το ChatGPT βοηθά άτομα με οξεία ουρολογικά συμπτώματα
Παθογόνα εξαπλώνονται πιο πολύ και πιο γρήγορα λόγω κλιματικής αλλαγής
Ξεκινά ο πρώτος κύκλος του Εκπαιδευτικού Προγράμματος της Ακαδημίας Κλινικών Μελετών 2024