Α. Γούλας: Εμβόλια, μονοκλωνικά, χάπια απέναντι στην παραλλαγή Όμικρον

Η ανησυχία είναι διάχυτη στην παγκόσμια επιστημονική κοινότητα πως η παραλλαγή Όμικρον, που αναμένεται να κυριαρχήσει τους επόμενους μήνες, θα έχει τη δυνατότητα να παρακάμπτει σε ένα βαθμό την ανοσολογική προστασία των εμβολίων κατά της COVID. Παρόλο που είναι νωρίς για ασφαλείς προβλέψεις, ο καθηγητής Φαρμακολογίας στο Τμήμα Ιατρικής του ΑΠΘ, Αντώνης Γούλας, συμφωνεί πως οι πρώτες ενδείξεις δεν είναι πολύ αισιόδοξες.

Μιλώντας στο iatronet.gr εξηγεί τους μηχανισμούς μέσα από τους οποίους δίνεται η "μάχη" των εμβολίων και των φαρμάκων κατά του ανεπιθύμητου εισβολέα και διατυπώνει την εκτίμηση πως η νέα απειλή της Όμικρον θα επηρεάσει περισσότερο την αποτελεσματικότητα των μονοκλωνικών αντισωμάτων. Προβλέπει πως θα χρειαστεί αρκετός χρόνος για την ανάπτυξη και μαζική παραγωγή νέων αποτελεσματικών εμβολίων, σε περίπτωση επιβεβαίωσης του αρνητικού σεναρίου, αλλά διευκρινίζει πως στο μεσοδιάστημα δεν θα είμαστε απροστάτευτοι. Εξηγεί τους μηχανισμούς δράσης των δύο αναμενόμενων χαπιών κατά της COVID, ενώ παίρνει θέση για το ενδεχόμενο λήψης νέων μέτρων για την ανακοπή της πανδημίας, ενόψει των εορτών. Όπως λέει χαρακτηριστικά, το ενδεχόμενο ενός lockdown είναι πάντα υπαρκτό και κακώς αποκλείστηκε, καθώς "ο ιός μας τρέχει, δεν τον τρέχουμε εμείς".

Τα εμβόλια και τα μονοκλωνικά

Ο καθηγητής διευκρινίζει πως το εύρος των δεδομένων που έχουμε στη διάθεσή μας σήμερα δεν επιτρέπει ασφαλείς εκτιμήσεις και εξηγεί γιατί είναι βάσιμη η ανησυχία για πιθανά αυξημένη ανοσιακή διαφυγή της νέας παραλλαγής. "Η Όμικρον έχει πολύ περισσότερες μεταλλάξεις και κάποιες από αυτές συγκεντρώνονται ακριβώς στην περιοχή εκείνη του γονιδίου που κωδικοποιεί την περιοχή πρόσδεσης της S πρωτείνης στον υποδοχέα της, ACE2. Η υψηλή συγκέντρωση μεταλλάξεων στη συγκεκριμένη περιοχή είναι αλήθεια πως δεν μας κάνει ιδιαίτερα αισιόδοξους", σημειώνει και προσθέτει: "τα εμβόλια επάγουν την σύνθεση των αντισωμάτων που αναγνωρίζουν διαφορετικούς επιτόπους, άρα διαφορετικές περιοχές. Υπάρχει ελπίδα ότι κάποια από αυτά τα αντισώματα θα είναι σε θέση να αδρανοποιήσουν και τη μορφή αυτή, δηλαδή την S πρωτεϊνη που παράγει το συγκεκριμένο στέλεχος".

Αν επιβεβαιωθεί το κακό σενάριο, ο εκτιμώμενος χρόνος ανάπτυξης νέου εμβολίου mRNA, στοχευμένου στην Όμικρον παραλλαγή, σύμφωνα με τους κατασκευαστές, θα μπορούσε να είναι πάνω από 3 μήνες, χρόνος περιορισμένος σε σχέση με τις παραδοσιακές πλατφόρμες εμβολίων. Από κει και πέρα, θα χρειαστεί κι ένα εύλογο χρονικό διάστημα για τη μαζική παραγωγή τους, ώστε να καλύψουν τον παγκόσμιο πληθυσμό. Θα είμαστε απροστάτευτοι στο μεσοδιάστημα;

"Σε αυτό το διάστημα τα όπλα που έχουμε στη διάθεσή μας είναι τα υπάρχοντα εμβόλια με επαναληπτικές δόσεις, με την ελπίδα ότι και τα κύτταρα μνήμης θα μπορούν να παράξουν καινούργια αντισώματα. Από ένα σημείο και μετά υπάρχει η διαδικασία της ανοσιακής ωρίμανσης, στην οποία μόνος του ο οργανισμός μας δοκιμάζει μεταλλάξεις στα γονίδια που κωδικοποιούν τα αντισώματα για να τα κάνει πιο αποτελεσματικά», απαντά ο κ. Γούλας και προσθέτει: "με δεδομένα ότι ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού είναι ήδη εμβολιασμένο, εκεί υπάρχει η ελπίδα ότι θα παράσχει ένα επίπεδο προστασίας, αν όχι απέναντι στη μετάδοση του ιού - που φαίνεται ότι εκεί είναι το βασικό του πλεονέκτημα - τουλάχιστον στην εκδήλωση σοβαρής νόσου και θανάτου".

Μονοκλωνικά αντισώματα και χάπια

Ο ίδιος εκτιμά πως τα πράγματα είναι πιο δυσοίωνα για την αποτελεσματικότητα των μονοκλωνικών αντισωμάτων. "Ακριβώς επειδή είναι μονοκλωνικά είναι σχεδιασμένα ώστε να αναγνωρίζουν μια συγκεκριμένη περιοχή. Τώρα αν το καινούργιο στέλεχος έχει μεταλλάξεις οι οποίες να αλλάζουν τη διαμόρφωση εκείνης της περιοχής, η αποτελεσματικότητα του αντισώματος μειώνεται σημαντικά. Αυτό το είδαμε ήδη με τα μονοκλωνικά συγκεκριμένης εταιρίας που αποσύρθηκαν, λόγω μειωμένης αποτελεσματικότητας απέναντι στη Δέλτα παραλλαγή".

Αυτό δεν ισχύει με τα αντιϊκά χάπια, τα οποία δρουν με διαφορετικούς μηχανισμούς. Όπως αναφέρει, το σκεύασμα της Merck μέσω μιας αλληλεπίδρασης με την πολυμεράση του ιού, εισάγει μεταλλάξεις στο RNA του ιού, τέτοιες που να μην μπορεί αυτός να ολοκληρώσει τον κύκλο ζωής του μέσα στο κύτταρο και έτσι να καταστρέφεται. "Εδώ έχουν ακουστεί και κάποιες επιφυλάξεις για θεωρητικούς κινδύνους που μπορεί να προκαλέσει αυτή η αλληλεπίδραση και στον ξενιστή, ανάλογα με τα δοσολογικά σχήματα και τον τρόπο χορήγησης", σημειώνει ο κ. Γούλας. Από την άλλη, το χάπι της Pfizer ακολουθεί μια λογική αναστολέα πρωτεάσης. Θυμίζει κάποια από τα φάρμακα τα οποία χορηγούνται για τον HIV, όπως και κάποια που χορηγούνται για την ηπατίτιδα C.

Σε κάθε περίπτωση, διευκρινίζει ο καθηγητής, τα μονοκλωνικά και τα χάπια είναι μέσα θεραπευτικής παρέμβασης, με συγκεκριμένες ενδείξεις, όπως άτομα που ανήκουν σε συγκεκριμένες ομάδες κινδύνου με ήπια νόσο, με στόχο την πρόληψη μετάπτωσης σε πιο βαριά κλινική εικόνα.

Ο ιός "μάς τρέχει" - Κακώς αποκλείστηκε το lockdown

Με την ελπίδα πως τα δεδομένα που θα προκύψουν το επόμενο διάστημα θα επιβεβαιώσουν το καλό σενάριο, που θέλει την Όμικρον να είναι λιγότερο νοσογόνος, ο καθηγητής Φαρμακολογίας εφιστά την προσοχή όλων, τουλάχιστον μέχρι την εορταστική περίοδο.

Θεωρεί πως ανεξάρτητα από τα όποια μέτρα λαμβάνονται σε πολιτικό επίπεδο, έπειτα από τις εισηγήσεις των ειδικών, ήταν λάθος ο απόλυτος και κατηγορηματικός τρόπος με τον οποίο έχει αποκλειστεί κάθε πιθανότητα επιβολής ενός lockdown. "Εμάς μάς τρέχει ο ιός, όχι εμείς αυτόν. Δεν μπορείς να είσαι τόσο απόλυτος, αν χρειαστεί θα πας σε lockdown. Ελπίζουμε να μη χρειαστεί. Η μορφή που θα πρέπει να έχει, αν θα είναι μερικό ή ολικό, αν θα στοχεύει σε συγκεκριμένες δραστηριότητες, εξαρτάται από τις συνθήκες. Ζούμε σε μια πρωτόγνωρη και ρευστή κατάσταση, δεν μπορούμε να λέμε ότι αποκλείονται", σημειώνει, προσθέτοντας πως η συγκεκριμένη τακτική δημιουργεί ένα αίσθημα χαλάρωσης.