Βελτίωση του ψηφιακού αλφαβητισμού υγείας σε ευάλωτες κοινωνικά ομάδες

Tο Ινστιτούτο Prolepsis συμμετέχει στο διετές ευρωπαϊκό πρόγραμμα (1/11/2021 - 30/10/2022) iHERE – Digital Health LiteRacy Education For Vulnerable Groups, το οποίο στοχεύει στη βελτίωση του ψηφιακού αλφαβητισμού υγείας ευάλωτων κοινωνικά ομάδων. 

Στο iHERE, το οποίο χρηματοδοτείται από το Πρόγραμμα ERASMUS+ της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμμετέχουν επίσης οι οργανισμοί: Erasmus Brussels University of Applied Sciences and Arts (συντονιστής έργου, Βέλγιο), Akademie Klausenhof (Γερμανία), Xenios Polis (Ελλάδα), Tiber Umbria Comett Education Programme (Ιταλία), Universitat de València (Ισπανία), Centre for Social Innovation – CSI (Κύπρος), και Research and Education in Social Empowerment and Transformation- RESET (Κύπρος).

Ο βασικός σκοπός του προγράμματος iHERE είναι η προαγωγή της υγείας των κοινωνικά ευάλωτων ομάδων και η άμεση πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας μέσω της εξοικείωσής τους με ψηφιακές πηγές και εργαλεία, καθώς και μέσω της παροχής ειδικά διαμορφωμένων εκπαιδευτικών εργαλείων, βασισμένων σε καινοτόμες εκπαιδευτικές προσεγγίσεις (λ.χ. δημιουργία ψηφιακής εργαλειοθήκης). Τα εργαλεία αυτά στοχεύουν στη βελτίωση της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, στην πρόληψη ασθενειών και στη βελτίωση του ψηφιακού αλφαβητισμού υγείας. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στην υποστήριξη των μεταναστών, των ηλικιωμένων και των ατόμων από χαμηλά κοινωνικοοικονομικά στρώματα.

Οι πιέσεις που δέχεται το σύστημα υγείας λόγω της πανδημίας, σε συνδυασμό με τις οικονομικές δυσκολίες που βιώνουν οι ευάλωτες κοινωνικά ομάδες (λ.χ. πρόσφυγες, μετανάστες, ομάδες που κινδυνεύουν από κοινωνικό αποκλεισμό ή ζουν σε συνθήκες φτώχειας) καθιστούν περισσότερο αναγκαία την υλοποίηση του προγράμματος.

Το πρόγραμμα iHERE απευθύνεται κατά κύριο λόγο σε εκπαιδευτές ενηλίκων, επαγγελματίες υγείας, άτομα που εργάζονται στον τομέα της υγείας, εκπροσώπους της τοπικής αυτοδιοίκησης, μέλη ΜΚΟ, καθώς και σε ευπαθείς οικονομικά και κοινωνικά ευάλωτες ομάδες.
 

Οι στόχοι του iHERE είναι:

• να προωθήσει εκπαιδευτικές δράσεις χωρίς αποκλεισμούς μέσα από μία καινοτόμο ολοκληρωμένη προσέγγιση,
• να στηρίξει όσους/ες βρίσκονται σε ευάλωτη θέση λόγω οικονομικών, πολιτισμικών και κοινωνικών παραγόντων,
• να ενδυναμώσει τους εκπαιδευτές ενηλίκων και συγκεκριμένα τους εκπαιδευτές σε τομείς υγείας μέσω καινοτόμων εκπαιδευτικών εργαλείων (π.χ. πρόγραμμα μαθημάτων, ψηφιακά εργαλεία, μεθοδολογικός οδηγός),
• να διαμορφώσει και να καθιερώσει ένα πλαίσιο για την κατάλληλη εκπαίδευση των ευάλωτων κοινωνικά ομάδων σε θέματα ψηφιακής υγείας.

Αποτελέσματα βιβλιογραφικής ανασκόπησης

Στο πρώτο στάδιο του προγράμματος, οι εταίροι πραγματοποίησαν βιβλιογραφική ανασκόπηση και ανέπτυξαν το θεωρητικό πλαίσιο για τη δημιουργία του σχετικού εκπαιδευτικού υλικού. Ειδικότερα, η βιβλιογραφική ανασκόπηση αφορούσε στην περιγραφή των ευάλωτων κοινωνικά ομάδων σε κάθε χώρα, τα ζητήματα υγείας που αντιμετωπίζουν οι συγκεκριμένες ομάδες, το επίπεδο του ψηφιακού αλφαβητισμού υγείας και τα ήδη διαθέσιμα εκπαιδευτικά προγράμματα.

Όσον αφορά στους μετανάστες, τα δημογραφικά τους χαρακτηριστικά φαίνεται να διαφέρουν ανά χώρα. Τα κυριότερα ζητήματα υγείας που αντιμετωπίζουν είναι τα μη μεταδιδόμενα νοσήματα (κυρίως διαβήτης και καρδιαγγειακά), ζητήματα υγιεινής (ιδιαίτερα για τις χώρες που οι μετανάστες μένουν σε κέντρα υποδοχής και υπάρχει υπερπληθυσμός), τα λοιμώδη νοσήματα, η ελλιπής σίτιση, ζητήματα σεξουαλικής και αναπαραγωγικής υγείας (αφορά κυρίως σε θύματα σεξουαλικής και έμφυλης βίας και θύματα trafficking), καθώς και ζητήματα ψυχικής υγείας, με την κατάθλιψη και τη διαταραχή μετατραυματικού στρες να είναι τα πιο συχνά. Τα κυριότερα εμπόδια για τη βελτίωση του ψηφιακού αλφαβητισμού υγείας στους μετανάστες είναι ζητήματα γλώσσας, πολιτισμικές διαφορές, καθώς και οικονομικά προβλήματα που δυσχεραίνουν την πρόσβαση στο διαδίκτυο. Οι μετανάστες χρησιμοποιούν ωστόσο το διαδίκτυο, κυρίως για την επικοινωνία με την οικογένειά τους, το οποίο μπορεί να λειτουργήσει ως παράγοντας για την καλλιέργεια του ψηφιακού αλφαβητισμού. 

Σχετικά με τους ηλικιωμένους, το 14-25% του πληθυσμού σε όλες τις χώρες-εταίρους είναι ηλικίας άνω των 60 ετών. Τα πιο συχνά προβλήματα υγείας που αντιμετωπίζουν οι ηλικιωμένοι σχετίζονται με την ηλικία και αφορούν κατά βάση σε σωματική, γνωστική και ψυχική έκπτωση, σε ζητήματα στοματικής υγείας, ζητήματα ψυχικής υγείας (κυρίως κατάθλιψη και μοναξιά), χρόνιες παθήσεις και αρθρίτιδα. Οι ηλικιωμένοι φαίνεται να έχουν καλύτερα επίπεδα αλφαβητισμού υγείας, ωστόσο αντιμετωπίζουν αρκετά εμπόδια σε ό,τι αφορά τον ψηφιακό αλφαβητισμό υγείας. Μεταξύ αυτών είναι η γνωστική έκπτωση, η έλλειψη γνώσεων σχετικά με τα ψηφιακά εργαλεία, φοβίες απέναντι σε αυτά, καθώς και η έλλειψη τεχνολογικού εξοπλισμού και πρόσβασης στο διαδίκτυο. Σχετικές έρευνες δείχνουν ότι τα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας και κυρίως όσοι βιώνουν μοναξιά, έχουν τη θέληση να εκπαιδευτούν στη χρήση ηλεκτρονικών συσκευών και διαδικτύου, ιδιαίτερα αν πρόκειται για δια ζώσης εκπαίδευση που περιλαμβάνει και τη χρήση οπτικοακουστικών μεθόδων.

Τέλος, οι ευπαθείς κοινωνικοοικονομικά ομάδες αναφέρονται σε άτομα με χαμηλό εισόδημα, άνεργους ή ανεπαρκώς αμειβόμενους, πρώην φυλακισμένους και μονογονεϊκές οικογένειες. Τα κυριότερα ζητήματα υγείας που αντιμετωπίζουν είναι ο διαβήτης, η παχυσαρκία, οι καρδιαγγειακές παθήσεις, ο καρκίνος και οι μυοσκελετικοί πόνοι. Tα επίπεδα αλφαβητισμού υγείας στη συγκεκριμένη ομάδα είναι σχετικά υψηλά. Ωστόσο, αυτό μπορεί να λειτουργήσει ως εμπόδιο για τη βελτίωση του ψηφιακού αλφαβητισμού υγείας, δεδομένου ότι μπορεί να τους αποτρέψει από τη χρήση του διαδικτύου για θέματα υγείας. Επίσης, οι οικονομικές δυσκολίες αποτελούν ένα ακόμα εμπόδιο. Σύμφωνα με έρευνες, άτομα που ανήκουν σε ευπαθείς κοινωνικοοικονομικά ομάδες θα συμμετείχαν σε κάποιο εκπαιδευτικό πρόγραμμα για τη βελτίωση του ψηφιακού αλφαβητισμού υγείας, αν αυτό ήταν διαθέσιμο με χαμηλό αντίτιμο ή δωρεάν και ανταποκρινόταν στα ενδιαφέροντά τους.
 
Όλα τα παραπάνω ευρήματα θα αποτελέσουν τη βάση για τη δημιουργία του εκπαιδευτικού υλικού του iHERE, το οποίο θα είναι διαθέσιμο μέσω διαδικτυακής πλατφόρμας.