Με burnout 3 στους 4 Έλληνες γιατρούς - Μεγάλη αύξηση στην πανδημία

Εκτόξευση των συμπτωμάτων που παραπέμπουν σε επαγγελματική εξουθένωση επέφερε, όπως ήταν αναμενόμενο, η πανδημία COVID-19 στους γιατρούς και στους επαγγελματίες Υγείας. Στην Ελλάδα, τα ποσοστά των γιατρών που πληρούν τα κριτήρια της διάγνωσης για burnout αυξήθηκαν από 55% πριν από την πανδημία σε 75% μετά από την εμφάνισή της, σύμφωνα με τα πρώτα αποτελέσματα της συνεχιζόμενης μελέτης που συντονίζει σε διεθνές επίπεδο το Τμήμα Ιατρικής του ΑΠΘ.

Όπως ανέφερε η ψυχολόγος Υγείας, αναπληρώτρια καθηγήτρια του ΑΠΘ, Εύχαρις Παναγοπούλου (φωτογραφία), στο πλαίσιο του 11ου Επιστημονικού Συνεδρίου του Τμήματος Ιατρικής του πανεπιστημίου, οι γυναίκες γιατροί έχουν αυξημένα ποσοστά burnout (81% έναντι 70% των ανδρών), ενώ ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι ότι το 90% των ειδικευόμενων γιατρών παρουσιάζουν συμπτώματα επαγγελματικής εξουθένωσης, έναντι 59% προ πανδημίας. "Αν δούμε τους ειδικευόμενους από την πλευρά του human resource management, βλέπουμε ανθρώπους οι οποίοι έχουν 'καεί' όπως λέμε, στην αρχή της καριέρας τους. Ένας ειδικευόμενος έχει μπροστά του 30 χρόνια καριέρας. Αν είναι καμένος ήδη από την αρχή, μπορεί κανείς να φανταστεί πώς αυτό θα συνεχίσει στην υπόλοιπη καριέρα του", τόνισε χαρακτηριστικά.

Ένα μη αναμενόμενο εύρημα, που παρατηρείται τόσο στην Ελλάδα όσο και σε διεθνές επίπεδο, είναι πως τα ποσοστά επαγγελματικής εξουθένωσης των υγειονομικών δεν διαφοροποιούνται ανάλογα με το αν κάποιος εργάζεται σε κλινική COVID-19 ή όχι. Μια ερμηνεία του συγκεκριμένου στοιχείου είναι πως το burnout διαχέεται, είτε λόγω της συνεργασίας μεταξύ των επαγγελματιών υγείας ή λόγω της οργανωσιακής κουλτούρας ενός νοσοκομείου, και σύμφωνα με την καθηγήτρια παραπέμπει στην ανάγκη παρεμβάσεων σε νοσοκομεία από τα επίπεδα της διοίκησης.

Εξίσου ενδιαφέρον εύρημα είναι πως δεν υπάρχει διαφοροποίηση μεταξύ γιατρών που απασχολούνται στον ιδιωτικό και στον δημόσιο τομέα.

Οι αιτίες του burnout, που αναφέρονται στην Ελλάδα, στη μετά COVID εποχή είναι κατά σειρά απαντήσεων:

• Ανικανότητα να βοηθήσω, αδυναμία, ανημποριά 82%.
• Εξευτελισμός της ανθρώπινης ζωής 70%.
• Εγκατάλειψη από το σύστημα 68%.
• Σύγκρουση με την προσωπική και οικογενειακή ζωή 65%.

"Πέρα από το burnout, μιλάμε για ένα τεράστιο πρόβλημα ψυχικής υγείας που θα αντιμετωπίσουν την επόμενη πενταετία ή και δεκαετία οι υγειονομικοί μας λειτουργοί, το οποίο εμείς επισημαίνουμε την ανάγκη να το αντιμετωπίσουμε άμεσα", τόνισε η κ. Παναγοπούλου.

Η απαίτηση για γιατρό - "υπερήρωα"

Το αυτονόητο της άσκησης του ιατρικού επαγγέλματος έχει ένα τεράστιο κόστος, επεσήμανε η κ. Παναγοπούλου και αναφέρθηκε σε διεθνείς μελέτες, από τις οποίες προκύπτει ενδεικτικά ότι:

• 1 στους 10 γιατρούς καταναλώνει περισσότερα από 60 ποτά την εβδομάδα.
• Οι γιατροί είναι πιο πιθανό να πεθάνουν από καρδιαγγειακά νοσήματα, τροχαία ατυχήματα ή αυτοκτονία από ό,τι άλλοι εργαζόμενοι με πτυχίο Πανεπιστημίου.
• Κατά μέσο όρο ένας στους τρεις γάμους χειρουργών καταλήγει σε διαζύγιο.

Το μότο που κυκλοφορεί πλέον διεθνώς είναι ότι "δεν μπορούμε να μιλάμε για ασφαλείς ασθενείς, εάν δεν έχουμε ικανοποιημένους και υγιείς γιατρούς και υγειονομικούς υπαλλήλους".

Η απαίτηση, όμως, του κοινού, αλλά και του ίδιου του ιατρικού επαγγέλματος θέλει τον γιατρό να λειτουργεί ως υπερήρωας. Αυτή η απαίτηση έχει ενταθεί στα δύο χρόνια της πανδημίας και αυτό αρχίζει να φαίνεται στις μελέτες, που δείχνουν αύξηση των ποσοστών επαγγελματικής εξουθένωσης. Σημειώνεται πως οι ερευνητές έχουν πλέον στα χέρια τους αξιόπιστα εργαλεία που μπορούν να διαγνώσουν τη το burnout, κάτι που αναγνωρίζεται πλέον τόσο από ασφαλιστικές εταιρείες, όσο και από τα υπουργεία Υγείας διεθνώς ως αιτία ακόμα και για αναπηρική σύνταξη.

Σε μελέτη πολύ πριν την πανδημία, εργαζόμενοι διάφορων επαγγελματικών κλάδων κλήθηκαν να προσδιορίσουν το ποσοστό αποτελεσματικότητά τους στην εργασία όταν είναι κουρασμένοι. Οι χειρουργοί απάντησαν ότι είναι αποτελεσματικοί σε ποσοστό 80% και οι πιλότοι μόλις 20%. Οι ίδιοι οι γιατροί εκπαιδεύονται με μια κουλτούρα που δεν τους επιτρέπει να αναγνωρίζουν την αδυναμία και την πιθανότητα να κάνουν λάθος. "Αυτό όμως είναι μια υπέρβαση ορίων και αυτή η υπέρβαση ορίων, ξέρουμε ερευνητικά ότι συνδέεται άμεσα με το ανθρώπινο λάθος", σχολίασε.

Εκτοετείς φοιτητές Ιατρικής του ΑΠΘ, στο πλαίσιο μιας προοπτικής μελέτης που γίνεται εδώ και δέκα χρόνια, καλούνται να συμπληρώσουν την πρόταση "ο καλός γιατρός…". Οι πιο συχνές απαντήσεις είναι ότι ο καλός γιατρός: α) δεν εμπλέκεται συναισθηματικά, β) δεν είναι αδύναμος, γ) δεν φοβάται, δ) δεν δείχνει άγνοια, ε) αντέχει.

Ανησυχητικές στάσεις φοιτητών ιατρικής

Η κ. Παναγοπούλου διατύπωσε την ανησυχία της για τις στάσεις μιας μεγάλης μερίδας φοιτητών ιατρικής απέναντι σε βασικές ανθρωπιστικές αξίες. Σε μελέτη που έγινε πριν από το καλοκαίρι σε φοιτητές του ΑΠΘ,

• Το 78% απάντησε πως συμφωνεί με το ότι η πρόκληση πόνου ή δυσφορίας σε ασθενή προκειμένου να μάθουν οι φοιτητές είναι αποδεκτή.
• Το 81% συμφώνησε στο ότι ο ασθενής σε πανεπιστημιακή κλινική δεν έχει δικαίωμα να αρνηθεί να τον εξετάσουν και οι φοιτητές προκειμένου να μάθουν.
• Το 71% συμφώνησε στο ότι οι ασθενείς νεαρότερης ηλικίας πρέπει να έχουν προτεραιότητα από τους ασθενείς μεγαλύτερης ηλικίας.
• Το 79% στο ότι όταν γίνεται ένα λάθος, καλό είναι ο ασθενής να μην το μαθαίνει.

"Είναι αρκετά ανησυχητικές οι στάσεις των φοιτητών της ιατρικής, αν ξεκινάνε έτσι στην ηλικία που είναι. Αυτό αναδεικνύει για μια ακόμη φορά την ανάγκη της ανθρωπιστικής εκπαίδευσης στους φοιτητές Ιατρικής", ανέφερε.

Η Ιατρική Σχολή του ΑΠΘ συντόνισε από το 2009 και για 8 χρόνια ένα μεγάλο ευρωπαϊκό πρόγραμμα με συμμετοχή 11 χωρών, που είχε σκοπό να συνδέσει την οργάνωση και οργανωσιακή κουλτούρα των νοσοκομείων με το burnout. Όταν τελείωσε το πρόγραμμα έδωσε τη σκυτάλη σε ένα παγκόσμιο δίκτυο 120 επιστημόνων οι οποίοι συναντιούνται κάθε δύο χρόνια στην Ιατρική Θεσσαλονίκης και σκοπό έχουν να συνδέσουν την ασφάλεια των ασθενών με το burnout των γιατρών. Μετά την αναβολή της συνάντησης του 2020, λόγω lockdown, υπάρχει η προσδοκία αυτή να γίνει φέτος τον Αύγουστο.