Φάρμακο: Από το πάρτι, στον...πάτο του βαρελιού

Έχουν περάσει 12 χρόνια από το πρώτο μνημόνιο και οι μνήμες είναι νωπές. Ο τομέας του Φαρμάκου είχε βρεθεί στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, με την τρόικα να επιβάλει τότε σειρά περικοπών, οι οποίες άλλαξαν κυριολεκτικά τον χάρτη στην Ελλάδα.

Από την εποχή του "πάρτι", με τις εντυπωσιακές ετήσιες αυξήσεις των φαρμακευτικών δαπανών, φτάσαμε πλέον στο άλλο άκρο: η κατά κεφαλή δαπάνη είναι η χαμηλότερη στην Ευρώπη. Την περίοδο 2013 - 2019, η Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα που μείωσε τη δημόσια φαρμακευτική δαπάνη και μάλιστα κατά 18,8%.

Η αυστηρή πολιτική συνεχίζεται και σήμερα. Με την ετήσια δημόσια εξωνοσοκομειακή δαπάνη για φάρμακα να ξεπερνά μόλις τα 2 δισ. ευρώ, οι εκπρόσωποι της Φαρμακοβιομηχανίας εκτιμούν πως το κενό στη χρηματοδότηση ανέρχεται ετησίως στα 800 εκατομμύρια.

Σε ένα περιβάλλον υποχρηματοδότησης, οι ασθενείς καλούνται να πληρώνουν όλο και περισσότερα από την τσέπη τους. Η συμμετοχή τους ανήλθε στα 639 εκατομμύρια το 2020, ποσό που ισοδυναμεί με το 16,18% της συνολικής δαπάνης (3,949 δισ. ευρώ). Από τα υπόλοιπα, τα 1,309 δισ. πλήρωσε η Φαρμακοβιομηχανία (33,14%) και τα 2,001 δισ. το Κράτος (50,67%).

Ενδεικτικό είναι πως το 2021 οι Έλληνες ασθενείς κατέβαλαν 560 εκατομμύρια ευρώ για φάρμακα που επέλεξαν οι ίδιοι, απορρίπτοντας την επιλογή του συστήματος ηλεκτρονικής συνταγογράφησης. Εκτιμάται, πάντως, πως ένα μεγάλο μέρος του ποσού αυτού αφορά "παράλληλες" εξαγωγές φαρμάκων που φτάνουν στη χώρα μας και εξάγονται λόγω μεγάλης διαφοράς τιμής με το εξωτερικό.

Άλλα 308 εκατομμύρια ευρώ έδωσαν οι πολίτες για μη συνταγογραφούμενα και 129 εκατομμύρια για φάρμακα που ανήκουν στην "αρνητική" λίστα (συνταγογραφούνται, αλλά δεν αποζημιώνονται). 

Μειώσεις προσωπικού

Αύξηση καταγράφεται και στις υποχρεωτικές επιστροφές της Φαρμακοβιομηχανίας (rebate, clawback). Μόνο για clawback, οι εταιρείες θα πληρώσουν το 2021 το ποσό των 828 εκατομμυρίων ευρώ. Σύμφωνα με πηγές από την αγορά, η πίεση έχει οδηγήσει τις πολυεθνικές επιχειρήσεις σε μείωση του προσωπικού που απασχολεί στην Ελλάδα και τις εγχώριες σε μειώσεις μισθών.

Όπως λέει η παροιμία "η φτώχεια φέρνει γκρίνια" και αυτή δεν λείπει στην αγορά. Οι εκπρόσωποι των φαρμακευτικών επιχειρήσεων θεωρούν άδικο το ύψος των ποσών, τα οποία καλούνται να επιστρέψουν στον ΕΟΠΥΥ. Επισημαίνουν πως clawback υπάρχει και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, αλλά όχι στα ελληνικά επίπεδα. Σημειώνουν χαρακτηριστικά πως η Ρουμανία έχει θεσπίσει όριο 20% στο clawback από το 2020.

Εκφράζουν διαφωνίες και με την κυβερνητική παρέμβαση για το "αναπτυξιακό clawback", το οποίο παρέχει κίνητρα στις επιχειρήσεις για έρευνα. Θεωρούν θετικό το ότι το κονδύλι παραμένει στα 250 εκατομμύρια ευρώ για την περίοδο 2022 - 2023. Διαφωνούν, ωστόσο, με μία σειρά από τεχνικά θέματα, όπως ο διαχωρισμός των κονδυλίων σε επενδύσεις και έρευνα, ο τρόπος καταβολής των επιλέξιμων δαπανών από τις αλλοδαπές μητρικές εταιρείες και μία σειρά θεμάτων που σχετίζονται με τις κλινικές μελέτες.   

Σύγκριση

Το πώς έχει διαμορφωθεί η εικόνα προκύπτει από τη σύγκριση της μέσης κατά κεφαλή δαπάνης για φάρμακα σε Ελλάδα και Ευρώπη:

• Σε νοσοκομειακά φάρμακα, αναλογούν 56 ευρώ ανά Έλληνα, όταν ο μέσος ευρωπαϊκός όρος είναι 117 ευρώ και ο μέσος όρος στη Δυτική Ευρώπη είναι 151 ευρώ.
• Στα εξωνοσοκομειακά φάρμακα, αναλογούν 181 ευρώ ανά Έλληνα, όταν αναλογία είναι 206 ευρώ στην Ευρώπη συνολικά και 293 στη Δυτική Ευρώπη.

Σε έναν βαθμό, η στρέβλωση οφείλεται και στις μειωμένες δαπάνες πρόληψης. Η Ελλάδα είναι στην προτελευταία θέση σε κατά κεφαλή δαπάνες πρόληψης, με μόλις 17 ευρώ, έναντι 165 ευρώ της Σουηδίας, 148 ευρώ της Γερμανίας, 49 ευρώ της Ισπανίας και 32 της Πορτογαλίας. Δεν είναι τυχαίο το ότι η χώρα μας κατέχει μία από τις χειρότερες θέσεις σε αριθμό καπνιστών και παχύσαρκων.

Έπειτα από σειρά παρεμβάσεων, η Ελλάδα έχει πλέον τις χαμηλότερες τιμές φαρμάκων στην Ευρώπη. Με το νέο δελτίο τιμών, που δημοσιεύτηκε τον περασμένο Ιανουάριο, από τα 6.110 φάρμακα που κυκλοφορούν στη χώρα μας, τα 1.298 (21%) έχουν χαμηλότερη τιμή από τη χαμηλότερη τιμή της Ευρωζώνης και 338 φάρμακα έχουν χαμηλότερη τιμή από τον μέσο όρο των δύο χαμηλότερων τιμών της Ευρωζώνης.