Κ. Κυριάκης, ιολόγος στις ΗΠΑ: Γιατί δεν βλέπω πανδημία με την ευλογιά των πιθήκων

Ο Κωνσταντίνος Κυριάκης (φωτογραφία) είναι καθηγητής ιολογίας και λοιμωδών νοσημάτων, με πλούσια ερευνητική δραστηριότητα στους μηχανισμούς μετάδοσης ιών από ένα ζωικό είδος σε άλλο, από τα ζώα στον άνθρωπο. Διδάσκει στην Κτηνιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Auburn της Αλαμπάμα, είναι επισκέπτης καθηγητής στο Κέντρο Ανοσολογίας και Εμβολίων του Πανεπιστημίου της Τζόρτζια, ενώ συμμετέχει σε διάφορα ερευνητικά κέντρα για τη γρίπη και τις ιογενείς λοιμώξεις στις ΗΠΑ. Μιλώντας στο iatronet.gr, ο επιστήμονας από τη Θεσσαλονίκη ανακαλεί στη μνήμη το δέος με το οποίο ο ίδιος και οι συνεργάτες του έβλεπαν την πανδημία που ερχόταν ήδη από τον Ιανουάριο του 2020. Κάνοντας τις συγκρίσεις με τη νέα υγειονομική απειλή που ακούει στο όνομα ευλογιά των πιθήκων, εξηγεί τους λόγους για τους οποίους εκτιμά πως η κατάσταση δεν είναι σήμερα το ίδιο ανησυχητική.

"Τέλος Ιανουαρίου του 2020, όταν ξεκινούσαν τα πρώτα κρούσματα κορωνοϊού, το βλέπαμε να έρχεται και λέγαμε δεν την γλιτώνουμε, θα ζήσουμε πανδημία. Στις αρχές Φεβρουαρίου, σε μια επιστημονική εκδήλωση στην Ατλάντα, όπου συμμετείχα ως μέλος ερευνητικών κέντρων για τη γρίπη, ανταλλάσσαμε πληροφορίες και δεδομένα με τους συναδέλφους και λέγαμε ο Θεός μαζί μας", λέει και συμπληρώνει: "Τώρα, δεν είμαστε σε αυτή τη φάση. Με την ευλογιά του πιθήκου δεν υπάρχει αυτή η ανησυχία στην επιστημονική κοινότητα".

Ο ιολόγος περιγράφει τα χαρακτηριστικά των ιών της ευλογιάς (pox viruses) τις διαφορές τους με τους κορωνοϊούς, ενώ παραθέτει τα καλά νέα και τα μεγάλα ερωτηματικά που προκύπτουν από τα μέχρι σήμερα γνωστά δεδομένα.

Τα "καλά νέα"

Πρώτο θετικό στοιχείο που έχει επισημανθεί από την επιστημονική κοινότητα είναι πως πρόκειται για DNA ιό και όχι RNA όπως ο κορωνοϊός. "Οι DNA ιοί δεν έχουν τους ρυθμούς μετάλλαξης των ιών RNA, ενώ είναι πιο δύσκολο να «πηδήξουν» από το ένα ζωικό είδος στο άλλο ή να προσαρμοστούν από το ένα ζωικό είδος στο άλλο, κάτι που η γρίπη και ο κορωνοϊός έχουν αποδείξει ότι κάνουν πολύ πιο εύκολα", σημειώνει.

Δεύτερο θετικό είναι η δυσκολία μετάδοσης. Ο δείκτης αναπαραγωγής (Ro) της ευλογιάς των πιθήκων δεν έχει προσδιοριστεί ακόμη, καθώς βρισκόμαστε στην αρχή και τα κρούσματα είναι λίγα, αλλά είναι πολύ μικρότερος από αυτόν του κορωνοϊού και από την κλασική ευλογιά που εκριζώθηκε το 1980, η οποία είχε Ro από 3,5 ως 6.

Επίσης, πρόκειται για νόσο "φανερή" από την αρχή της. "Η διαφορά εδώ είναι ότι τα πρώτα κρούσματα εμφανίζονται σε μεγάλες χώρες, δυτικές, ανεπτυγμένες, που δεν κρύβουν. Ένα κακό που έκαναν οι Κινέζοι ήταν πως τουλάχιστον ένα μήνα είχαν κρούσματα και δεν μιλούσαν", λέει ο καθηγητής.

Τέλος, υπάρχουν ήδη διαθέσιμες θεραπείες, με συνδυασμούς αντιιικών φαρμάκων, αλλά και αδειοδοτημένα εμβόλια για την ευλογιά, που αν κριθεί αναγκαίο μπορούν να μπουν γρήγορα σε μαζική παραγωγή.

Ανησυχίες και ερωτηματικά

Η ευλογιά των πιθήκων απομονώθηκε για πρώτη φορά το 1958 σε αποικίες πιθήκων, όμως θεωρείται ότι η κύρια δεξαμενή του είναι κάποια τρωκτικά. Σε χώρες της Αφρικής όπου ενδημεί, όπως στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και στη Νιγηρία, η μεγάλη πλειοψηφία των κρουσμάτων προέρχονται από απευθείας επαφή ανθρώπου με ζώο ή με ιστό ζώου, όπως συμβαίνει και με τον Έμπολα.

"Το ανησυχητικό σε αυτή την περίπτωση είναι ότι για πρώτη φορά όλα αυτά τα χρόνια που καταγράφουμε έχουμε τόσο μεγάλο αριθμό κρουσμάτων εκτός Αφρικής, όπου η μεγάλη τους πλειοψηφία είναι από μετάδοση στην κοινότητα", παρατηρεί ο κ. Κυριάκης και προσθέτει: "Δηλαδή, δεν είναι ότι έχεις έναν Αφρικανό που πήγε στη Μεγάλη Βρετανία και μετά αρρώστησε, όπως νομίζω ότι συνέβη με ένα από τα πρώτα κρούσματα. Το θέμα είναι ότι έχεις μετάδοση εντός Καναδά, Πορτογαλίας, Μεγάλης Βρετανίας. Φαίνεται ότι έχεις σιωπηλή μετάδοση και τα νέα κρούσματα δεν έχουν κατ΄ ανάγκη επαφή με τα προηγούμενα κρούσματα. Έχει μεσολαβήσει κάτι που διερευνάται".

Δεύτερο ανησυχητικό είναι πως δεν γνωρίζουμε ακριβώς τους μηχανισμούς μετάδοσης. "Θεωρώ ότι κακώς υπερτονίζεται η μετάδοση μέσω σεξουαλικής επαφής, γιατί εκτός των άλλων είναι μια παγίδα, με την έννοια ότι μπορεί κάποιος να επαναπαυθεί", λέει ο ιολόγος.

Εξίσου ανησυχητική είναι η προσυμπτωματική μετάδοση: "Αυτά τα ιογενή νοσήματα έχουν μεγάλη περίοδο επώασης, από 5 μέρες μέχρι 3 εβδομάδες. Αυτό μπορεί να συμβάλλει στη σιωπηλή μετάδοση και σήμερα που έχουμε 150 - 200 κρούσματα, σε μια εβδομάδα μπορεί να έχουμε 1.000, γιατί δεν ξέρουμε πόσες επαφές έγιναν», επισημαίνει στo iatronet.gr για να προσθέσει: "Έχεις προσυμπτωματική μετάδοση, δηλαδή κάποιος παράγει ιό και τον μεταδίδει στο περιβάλλον του πριν τα συμπτώματα γίνουν αρκετά εξειδικευμένα για να πεις έχω ευλογιά. Μερικές μέρες πριν την εμφάνιση των εξανθημάτων, τα συμπτώματα ξεκινάνε με πονοκέφαλο, πυρετό, βήχα, τα κλασικά συμπτώματα ιογενών".

Τέλος, φαίνεται πως στην ευλογιά των πιθήκων είναι πολύ πιο σημαντική η μετάδοση μέσω επιφανειών, κλινοσκεπασμάτων, ρούχων κλπ σε σχέση με τον κορωνοϊό, ενώ ο ιός δεν διαθέτει περίβλημα, γεγονός που τον καθιστά πιο ανθεκτικό σε απολυμαντικά, σε ηλιακή ακτινοβολία και τον διατηρεί περισσότερο χρόνο στις επιφάνειες.

Έχουμε τα όπλα αντιμετώπισης

Ο επίκουρος καθηγητής ιολογίας υπογραμμίζει πως η επιστημονική κοινότητα έχει σήμερα τα απαιτούμενα όπλα και εργαλεία για την αντιμετώπιση της συγκεκριμένης υγειονομικής απειλής. Τα βασικά μέτρα, που θα εφαρμοστούν από τις υγειονομικές Αρχές είναι η καραντίνα, η θεραπευτική αντιμετώπιση και ο στοχευμένος εμβολιασμός όταν κρίνεται απαραίτητος. "Δεν βλέπω μαζικό εμβολιασμό. Η ιδέα για την ανάπτυξη των εμβολίων είναι το λεγόμενο ring vaccination στην Αφρική, δηλαδή εμβολιασμός κατά γεωγραφικούς δακτυλίους όταν έχεις κρούσματα για να αποφύγεις την ευρεία μετάδοση που μπορεί να οδηγήσει σε επιδημία, όπως συνέβη με τον Έμπολα το 2014 - 2015 στη Δυτική Αφρική. Υπάρχουν εμβόλια και είναι εύκολο τεχνικά να γίνει μαζική παραγωγή αν χρειαστεί. Ας ελπίσουμε να μην τα χρειαστούμε", αναφέρει και καταλήγει συνοψίζοντας: "Δεν ανησυχώ ιδιαίτερα, αυτή τη στιγμή δεν θεωρώ ότι είναι πολύ μεγάλος ο κίνδυνος. Φυσικά, χρειάζεται να προσέχουμε, όπως προσέχαμε για τον κορωνοϊό και σχεδόν εξαφανίσαμε τη γρίπη. Αν συνεχίσουμε, θα μειώσουμε πάρα πολύ τον κίνδυνο".