Όσα πρέπει να γνωρίζετε για όλες τις μορφές καπνίσματος

Στην εποχή μας, το κάπνισμα αποτελεί τρόπο ζωής για ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ), πρόκειται για επιδημία, η οποία χρήζει άμεσης αντιμετώπισης. Τα επιδημιολογικά δεδομένα του Π.Ο.Υ αναφέρουν το κάπνισμα ως κύριο αίτιο θανάτου, ασθένειας και πτώχευσης και το χαρακτηρίζουν ως μεγάλο κίνδυνο για τη δημόσια υγεία.

Ενδεικτικά αναφέρεται ότι σημειώνονται πάνω από 8 εκατομμύρια θάνατοι ανά έτος οι οποίοι οφείλονται τόσο στο ενεργητικό όσο και στο παθητικό κάπνισμα. Παράλληλα αποτελεί τον αιτιολογικό παράγοντα για την εμφάνιση της χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας, του καρκίνου του πνεύμονα αλλά και πολλών καρδιαγγειακών παθήσεων.

«Με την εμφάνιση νέων καπνικών προϊόντων όπως τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού και τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, σήμερα περισσότερο από ποτέ υπάρχει ανάγκη για σωστή ενημέρωση των καπνιστών και των μη καπνιστών όλων των ηλικιών για τους κινδύνους που εγκυμονεί το κάπνισμα, για τις ουσίες που εμπεριέχονται στα καπνικά προϊόντα και για τους τρόπους διακοπής του.

Ο καπνός του τσιγάρου περιέχει πάνω από 4.000 χημικές ουσίες, εκ των οποίων πάνω από 50 είναι καρκινογόνες και μια πληθώρα άλλων είναι τοξικές για τον ανθρώπινο οργανισμό.

Ειδικότερα, ο καπνός του τσιγάρου περιέχει την εξαρτησιογόνο ουσία νικοτίνη, η οποία ανήκει στην ίδια κατηγορία με την κοκαΐνη και τα οπιοειδή», επισημαίνει η κ. Χριστίνα Γκόγκα, Πνευμονολόγος με εξειδίκευση στην επεμβατική πνευμονολογία, Διευθύντρια Δ’ Πνευμονολογικής Κλινικής Metropolitan General.

Πώς δρα η νικοτίνη στον οργανισμό;

Ο καπνός του τσιγάρου απορροφάται από τους πνεύμονες ταχέως. Σε κάθε εισπνοή διακινούνται μεγάλες ποσότητες νικοτίνης μέσω της πνευμονικής κυκλοφορίας, στο αρτηριακό αίμα με προορισμό τον εγκέφαλο. Με τη συστηματική χρήση της νικοτίνης αυξάνονται οι νικοτινικοί υποδοχείς στον εγκέφαλο. Έτσι, ο καπνιστής χρειάζεται προοδευτικά μεγαλύτερη ποσότητα της ουσίας για να διατηρούνται σταθερά τα επίπεδα ντοπαμίνης στον οργανισμό. Το καθημερινό κάπνισμα διατηρεί τα επίπεδα της νικοτίνης στο αίμα σε συγκεκριμένα επίπεδα. Οι διακυμάνσεις των επιπέδων αυτών δημιουργούν την ανάγκη για το επόμενο τσιγάρο (φαινόμενο ανοχής).

Εναλλακτικές καπνικές συσκευές

Πολλοί καπνιστές ή επίδοξοι καπνιστές, στην προσπάθεια τους να αποφύγουν το συμβατικό τσιγάρο, καταφεύγουν σε άλλες καπνικές συσκευές οι οποίες ψευδώς θεωρούνται ασφαλέστερες από τις κλασικές.

Σε αυτές τις μορφές συμπεριλαμβάνονται τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού (HTPs) και τα ηλεκτρονικά τσιγάρα (e–cigarettes).

Τα HTPs θερμαίνουν τον καπνό και απελευθερώνουν νικοτίνη και άλλες τοξικές ουσίες μέσω αερολύματος, μιμούνται δηλαδή το συμβατικό τσιγάρο. Τα θερμαινόμενα προϊόντα καπνού, ενημερώνει ο ΕΟΔΥ, ότι περιέχουν πάνω από 20 επιβλαβείς ουσίες όπως οι νιτροζαμίνες και η ακεταλδεΰδη, που είναι αποδεδειγμένα καρκινογόνες.

Τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, σε αντίθεση με τα HTPs δεν περιέχουν καπνό αλλά μόνο νικοτίνη. Οι επιδράσεις του ηλεκτρονικού τσιγάρου στον ανθρώπινο οργανισμό είναι ακόμα υπό διερεύνηση.

Σε κάθε περίπτωση επισημαίνεται ότι καμίας μορφής κάπνισμα δεν είναι ασφαλές, και η εισπνοή καπνού είναι επιβλαβής τόσο για τους καπνιστές όσο και για τους γύρω τους.

Νοσήματα σχετιζόμενα με το κάπνισμα

Δύο από τα βασικά νοσήματα που σχετίζονται με το κάπνισμα, ο καρκίνος του πνεύμονα και η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια είναι ιδιαίτερα θανατηφόρα σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ.

Ο καρκίνος του πνεύμονα αποτελεί μια από τις κύριες αιτίες θανάτου παγκοσμίως και μαστίζει τους καπνιστές. Περισσότερο από το 80% των περιπτώσεων καρκίνου του πνεύμονα οφείλονται στο κάπνισμα.

Η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια χαρακτηρίζεται από απόφραξη των βρόγχων ως απόρροια φλεγμονής τους από τον καπνό των τσιγάρων. Η νόσος εμφανίζεται συνήθως μετά τα 50 έτη, επηρεάζεται προοδευτικά η αναπνευστική λειτουργία, και οδηγεί σε χαμηλή ποιότητα ζωής λόγω των συμπτωμάτων (βήχας, παραγωγή πτυέλων, δύσπνοια, κόπωση), χρόνια αναπνευστική ανεπάρκεια ακόμη και θάνατο. Επί αυτού αποτελεί το τρίτο αίτιο θανάτου παγκοσμίως.
Σε παλαιότερη ελληνική μελέτη εκτιμήθηκε ότι το 8,4% των καπνιστών άνω των 30 ετών πάσχουν από ΧΑΠ. Το κάπνισμα συνδέεται και με μια πληθώρα άλλων νοσημάτων όπως διάφοροι τύποι καρκίνου (στόματος, φάρυγγα, λάρυγγα, στομάχου, τραχήλου της μήτρας, παγκρέατος), εγκεφαλικά επεισόδια, στεφανιαία νόσο, αρτηριακή υπέρταση, καταρράκτη, διαταραχές του ανοσοποιητικού κ.α.

«Είναι σημαντικό να αναφερθούμε στην επίπτωση του καπνίσματος στους παθητικούς καπνιστές, για τους οποίους το κάπνισμα δεν αποτελεί επιλογή αλλά επιβολή. Ο καπνός του τσιγάρου που απελευθερώνεται στον αέρα περιέχει πάνω από 50 καρκινογόνες ουσίες και τα παράγωγά τους. Έτσι οι παθητικοί καπνιστές διατρέχουν κίνδυνο εμφάνισης όλων των προαναφερθέντων νοσημάτων. Παράλληλα υποφέρουν από αλλεργικές αντιδράσεις, κρίσεις βρογχικού άσθματος, οφθαλμικές φλεγμονές, ρινικά συμπτώματα κλπ. Στα βρέφη, το παθητικό κάπνισμα έχει συνδεθεί με το σύνδρομο αιφνίδιου θανάτου», αναφέρει η ιατρός.

Τρόποι διακοπής καπνίσματος

Φαίνεται λοιπόν ότι το κάπνισμα είναι ένα χρόνιο νόσημα με ισχυρό αντίκτυπο στη δημόσια υγεία και χρήζει άμεσης αντιμετώπισης.

Το πρώτο βήμα είναι η επίσκεψη στο ιατρείο διακοπής καπνίσματος. Εκεί ο πνευμονολόγος θα διαμορφώσει το κατάλληλο εξατομικευμένο πρόγραμμα θεραπείας.

Η θεραπευτική προσέγγιση μπορεί να είναι συμβουλευτική, φαρμακευτική ή συνδυασμός των δύο.

«Το συμβουλευτικό σκέλος περιλαμβάνει ενημέρωση για την καπνιστική συνήθεια μέσω οπτικό-ακουστικού υλικού, συμπεριφοριολογική εκπαίδευση και ψυχολογική υποστήριξη. Πληροφορείστε για τον τρόπο με τον οποίο θα αποφύγετε συνήθειες που σας κάνουν επιρρεπείς στο κάπνισμα (καφές, κατανάλωση αλκοόλ, κ.α.) και σας παρέχονται συμβουλές για την αλλαγή του τρόπου σκέψης και την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων στέρησης, ελαττώνοντας έτσι την πιθανότητα υποτροπής.

Για να επιτύχει η διακοπή του καπνίσματος μέσω της συμβουλευτικής παρέμβασης, πρέπει να παρακολουθήστε τακτικά από τον πνευμονολόγο σας.

Ο συνδυασμός της συμβουλευτικής με τη φαρμακευτική θεραπεία προσφέρει καλύτερα αποτελέσματα στη διακοπή καπνίσματος. Σαν φαρμακευτική θεραπεία χρησιμοποιούνται τα εξής:

• Υποκατάστατα νικοτίνης σε διάφορες μορφές (ρινικά σπρέι, τσίχλες, αυτοκόλλητα, εισπνεόμενα) και βοηθούν στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων στέρησης, ενισχύοντας την επιτυχή μακροχρόνια αποχή από το κάπνισμα.
• Βουπροπριόνη, μια ουσία που έχει ντοπαμινεργικές και αδρενεργικές δράσεις.
• Βαρενικλίνη, η οποία δρα μερικώς στους νικοτινικούς υποδοχείς, μειώνοντας έτσι την αίσθηση ευχαρίστησης του καπνίσματος.

Υπάρχουν λοιπόν ποικίλοι τρόποι να βοηθηθείτε στη διακοπή του καπνίσματος, ακόμη και αν δεν νιώθετε έτοιμοι να το επιχειρήσετε.

Η επιτυχημένη διακοπή, θα βελτιώσει τον τρόπο ζωής και θα αυξήσει το προσδόκιμο ζωής σας έως και 10 έτη μειώνοντας την πιθανότητα εμφάνισης χρόνιων νοσημάτων και καρκίνου», καταλήγει η κ. Γκόγκα.