Υγειονομικό δράμα στην εμπόλεμη Ουκρανία - Η μαρτυρία ενός Έλληνα γιατρού

Πάνω από 4.000 άμαχοι επιβεβαιωμένα νεκροί, σχεδόν 7 εκατομμύρια πρόσφυγες στην Ευρώπη και 8 εκατομμύρια εσωτερικά μετακινούμενοι, χιλιάδες άνθρωποι εγκλωβισμένοι κοντά ή μέσα σε εμπόλεμες ζώνες, ασθενείς με χρόνιες νόσους χωρίς πρόσβαση σε περίθαλψη και φάρμακα, έξαρση ψυχιατρικών περιστατικών, γυναίκες και παιδιά θύματα εκμετάλλευσης.

Τα παραπάνω συνθέτουν το σκηνικό μιας ανθρωπιστικής τραγωδίας, έπειτα από 100 και πλέον μέρες πολέμου στην Ουκρανία. Ο γιατρός - διευθυντής της ανθρωπιστικής οργάνωσης INTERSOS, Απόστολος Βεϊζης (φωτογραφία), με εμπειρία δεκαετιών σε εθελοντικές αποστολές σε εμπόλεμες περιοχές, βρέθηκε στην Ουκρανία και στα σύνορα με τις γειτονικές της χώρες και μοιράστηκε την εμπειρία του με φοιτητές του Τμήματος Ιατρικής του ΑΠΘ. Η ανοιχτή εκδήλωση, με τίτλο "Μετανάστευση και πολιτικές υγείας: η περίπτωση του πολέμου στην Ουκρανία", διοργανώθηκε στο πλαίσιο του επιλεγόμενου μαθήματος "Εισαγωγή στην Πολιτική Υγείας και την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας".

Υγειονομική τραγωδία

"Ο πόλεμος είναι ένα θέμα δημόσιας υγείας", είπε απευθυνόμενος στους φοιτητές και αναφέρθηκε σε στοιχεία, σύμφωνα με τα οποία από το 1990 ως το 2017 έχασαν τη ζωή τους 30 εκατομμύρια άνθρωποι σε εμπόλεμες ζώνες του πλανήτη. Στην Ουκρανία, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία του ΠΟΥ, οι νεκροί πολίτες ξεπερνούν τους 4.000 και εκτιμάται πως είναι περισσότεροι, καθώς δεν υπάρχει πρόσβαση σε ακριβή και αξιόπιστα στοιχεία μέσα στις πολεμικές εστίες.

Μέχρι τις 2 Ιουνίου είχαν καταγραφεί, μεταξύ άλλων, 269 επιθέσεις στις δομές υγείας στην Ουκρανία, στις οποίες 79 άτομα έχασαν τη ζωή τους και τουλάχιστον 59 τραυματίστηκαν. "Είναι ακόμα πιο δύσκολο για τους ανθρώπους να βρεθούν σε δομές υγείας, είτε για θεραπεία των τραυμάτων τους είτε για χρόνια νοσήματα –κυρίως το δεύτερο είναι πάρα πολύ μεγάλο ζήτημα", είπε ο κ. Βεϊζης, ο οποίος κατά την περιοδεία του σε διάφορες πόλεις διαπίστωσε πως οι υγειονομικές μονάδες είτε υπολειτουργούν είτε δεν λειτουργούν.

Με τον τρόπο που είχε δομηθεί η πρώην Σοβιετική Ένωση, όπως εξήγησε, άνθρωποι οι οποίοι ανήκουν σε ειδικές κατηγορίες ευαλωτότητας ζούσαν σε ειδικές δομές και με την εμπόλεμη κατάσταση δεν μπορούσαν να μετακινηθούν ολόκληρες,, γιατί δεν υπήρχαν αντίστοιχες δομές σε άλλες περιοχές. "Οπότε, παιδιά με ειδικές ανάγκες, άνθρωποι τρίτης και τέταρτης ηλικίας έχουν μείνει εγκλωβισμένοι χωρίς καμία υποστήριξη, περιλαμβάνοντας και ψυχιατρικά περιστατικά".

Οι περισσότεροι από τους 8 εκατομμύρια εσωτερικά μετακινούμενους πολίτες σήμερα είναι δίπλα στη γραμμή του πολέμου κι αυτό γιατί δεν έχουν την ικανότητα και την οικονομική δυνατότητα να μετακινηθούν δυτικά της Ουκρανίας και από εκεί να κοιτάξουν προς την Ευρώπη. Οι τιμές κοντά στις εμπόλεμες ζώνες είναι χαμηλές. "Άνθρωποι ζουν σε σχολεία και νηπιαγωγεία, σε συνθήκες ακατάλληλες για μακροχρόνια διαβίωση και από πάνω έχουν την πίεση από την ίδια την κυβέρνηση ότι τον Σεπτέμβριο θα ανοίξουν τα σχολεία και πρέπει να φύγουν. Και το ερώτημα είναι να πάνε πού;", διερωτήθηκε.

Την εικόνα επιδεινώνει και το πολύ χαμηλό ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης πριν από την έκρηξη του πολέμου, είτε αυτό αφορά ασθένειες όπως η ιλαρά και η πολιομυελίτιδα, είτε την COVID-19.

Ξεριζωμός, αβεβαιότητα και trafficking

"Ο πόλεμος στην Ουκρανία μου θύμισε άλλη μια φορά ότι η ζωή ενός ανθρώπου μπορεί να μετατραπεί σε μια τσάντα ή μπορεί να μετατραπεί και σε τίποτα, άρα είναι πάρα πολύ σημαντικό να μπορεί να εκτιμήσει κανείς τι σημαίνει να φεύγεις λόγω μιας εμπόλεμης κατάστασης", ανέφερε ο εθελοντής γιατρός. Σύμφωνα με την καταγραφή, 6,8 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν μετακινηθεί από την Ουκρανία και τη Μολδαβία προς χώρες της Ε.Ε., ενώ περίπου 2 εκατομμύρια έχουν επιστρέψει. Στην Ελλάδα, μέχρι τις 7 Ιουνίου 2022, είχαν φτάσει 35.424 πρόσφυγες από την Ουκρανία, ενώ είναι άγνωστος ο αριθμός όσων έχουν επιστρέψει.

Τις πρώτες μέρες μετακινήθηκαν άνθρωποι που δεν είχαν ιδιαίτερα προβλήματα υγείας και είχαν κάποια οικονομική άνεση. Αργότερα, όμως, άνθρωποι πιο ευάλωτοι που χρειάζονταν ειδική φροντίδα (χημειοθεραπείες, αιμοκάθαρση κλπ) είτε μετακινήθηκαν είτε έμειναν πίσω και δεν μπορούσαν να πάρουν τα φάρμακά τους.

Επιπλέον, πολλά παιδιά και γυναίκες έπεσαν θύματα εκμετάλλευσης και trafficking κατά τη μετακίνηση. "Υπήρχε μεγάλο ρίσκο σε μια κοινωνία ευρωπαϊκή που έλεγε ‘ανοίγω τα σπίτια μου’. Δεν ήταν όλοι αθώοι που άνοιγαν τα σπίτια τους. Δεν υπήρχε καταγραφή ποιοι είναι αυτοί οι άνθρωποι και πού πάνε", σημείωσε και μοιράστηκε δραματικές εμπειρίες από γυναίκες και παιδιά στα σύνορα. "Έβλεπες ανθρώπους που είχαν χάσει την ομιλία τους. Με το πρώτο ερώτημα ‘πώς σας λένε’ έβαζαν τα κλάματα", είπε και πρόσθεσε: "θυμίζω ότι είναι άνθρωποι που έμειναν επί μήνες σε καταφύγια, έχουν χάσει ανθρώπους ή έχουν χάσει επαφή μαζί τους, έκαναν επί μέρες ταξίδια για να φτάσουν στα σύνορα, έμειναν με τις ώρες στα σύνορα και έχουν αβεβαιότητα για την επόμενη μέρα. Το κομμάτι της ψυχικής υγείας είναι πολύ έντονο, ενώ υπάρχουν και ζητήματα υποσιτισμού, εμβολιασμού, πρόσβασης σε καθαρό νερό, trafficking".

Το 44,1% των Ουκρανών προσφύγων που ρωτήθηκαν στο πλαίσιο έρευνας δήλωσαν την πρόθεσή τους να επιστρέψουν στην πατρίδα και στα σπίτια τους, αλλά το ερώτημα είναι αν θα υπάρχει σπίτι για να επιστρέψουν. Το 15% απάντησε πως θα μετακινηθεί σε άλλη χώρα, το 4,7% ότι θα πάει σε χώρα όπου ζουν συγγενείς ή φίλοι, ενώ το 29,1% ότι δεν είναι σε θέση σήμερα να πάρει απόφαση για το μέλλον του.