Ηλιακή ακτινοβολία και αυτοάνοσα ρευματικά νοσήματα: Φίλοι ή εχθροί;

Το ηλιακό φως είναι μια βασική πηγή φωτός και θερμότητας για τη ζωή στη γη. Αποτελείται από υπεριώδη (UV), ορατή και υπέρυθρη ακτινοβολία.

Η εξάντληση του στρατοσφαιρικού όζοντος και οι αλλαγές στον τρόπο ζωής, οδηγούν σε αυξημένη έκθεση σε υπεριώδεις (UV) ζώνες κύματος, ειδικά στην περιοχή UVB (280-320 nm).

Εκτός από τα ευεργετικά αποτελέσματα της έκθεσης στην υπεριώδη ακτινοβολία, (όπως η παραγωγή βιταμίνης D, κ.ά.), μπορεί να υπάρξουν και αρνητικές συνέπειες στην ανθρώπινη υγεία.

Επιπτώσεις ηλιακού φωτός

«Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, οι επιστήμονες σε όλο τον κόσμο έχουν διερευνήσει πώς η υπεριώδης ακτινοβολία (UVR) επηρεάζει το ανοσοποιητικό σύστημα.

Αλλά σήμερα αυξάνονται τα στοιχεία υπέρ της πολλαπλής ανοσοενεργοποίησης και συστηματικής αντίδρασης του οργανισμού (NatRev Immunol. 2019 Nov).

Ένα από τα πιο σημαντικά ευρήματα, είναι η επαγόμενη από την υπεριώδη ακτινοβολία ανοσοκαταστολή, μια ελαττωματική ανοσοαπόκριση που προκαλείται από την υπεριώδη ακτινοβολία που επηρεάζει πρώτα το δέρμα και μετά ολόκληρο το σώμα.

Η υπεριώδης ακτινοβολία οδηγεί σε μια σύνθετη αλληλουχία γεγονότων στο δέρμα που δημιουργεί ποικίλες φλεγμονώδεις αλλαγές ανάλογα με τον στόχο.

Αυτές οι ανοσολογικές διεργασίες εκδηλώνονται ως: υπεραιμία, υπεραλγησία και φλεγμονή, τα οποία μπορεί να προκύψουν από την έκθεση σε διαφορετικά μήκη κύματος UV», αναφέρει η κ. Ελένη Κομνηνού, Ρευματολόγος Διευθύντρια Κλινικής Αυτοάνοσων Ρευματικών Παθήσεων στο Μetropolitan General.

Η υπεριώδης ακτινοβολία καταστέλλει το ανοσοποιητικό σύστημα με πολλούς τρόπους:

• Αναστέλλει την παρουσίαση αντιγόνου
• Διεγείρει την απελευθέρωση ανοσοκατασταλτικών κυτοκινών
• Διεγείρει τη δημιουργία T-λεμφοκυττάρων του ρυθμιστικού υποτύπου (T- reg).

Το μεγαλύτερο μέρος της προσοχής στρέφεται προς τα ρυθμιστικά Τ-λεμφοκύτταρα που είναι υπεύθυνα για την τοπική και συστηματική ανοσοκατασταλτική απόκριση υπό την επίδραση του ηλιακού φωτός.

Ο ρόλος των ρυθμιστικών Τ-κυττάρων σε αυτοάνοσα νοσήματα έχει μελετηθεί καλά σε ασθενείς με Συστηματικό Ερυθηματώδη Λύκο (ΣΕΛ).

Ο κύριος μοριακός στόχος για την επαγόμενη από την υπεριώδη ακτινοβολία ανοσοκαταστολή είναι η βλάβη του DNA που προκαλείται από την υπεριώδη ακτινοβολία.

Ποια υπεριώδης ακτινοβολία μπορεί να αποδυναμώσει το ανοσοποιητικό σύστημα;

Σε πειραματόζωα, η έκθεση σε ακτινοβολία UV-B προκαλεί επιλεκτικές αλλαγές στη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, οι οποίες είναι κυρίως με τη μορφή καταστολής των φυσιολογικών ανοσοαποκρίσεων.

Παρά την κλινική αναγνώριση της φωτοευαισθησίας, οι μηχανισμοί για την ευαισθησία στην έκθεση της υπεριώδους ακτινοβολίας παραμένουν ασαφείς.

Γενικά τα μεγαλύτερα μήκη κύματος, όπως η UVA, η οποία έχει αποδειχθεί ότι έχει θεραπευτική δυνατότητα σε ασθενείς με ΣΕΛ, διεισδύουν πιο βαθιά στο δέρμα, φτάνοντας στο χόριο, ενώ η UVB απορροφάται σχεδόν εξ ολοκλήρου από τα κερατινοκύτταρα της επιδερμίδας. Η UVC σπάνια φτάνει στο δέρμα καθώς απορροφάται κυρίως από το ατμοσφαιρικό όζον.

Αυτοάνοσα και υπεριώδης ακτινοβολία

Ειδικότερα, όσον αφορά τα αυτοάνοσα νοσήματα, τα οποία εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από περιβαλλοντικούς παράγοντες, η ευαισθησία στην υπεριώδη ακτινοβολία (φωτοευαισθησία) είναι ένα κοινό χαρακτηριστικό πολλών από αυτά, συμπεριλαμβανομένου του συστηματικού και δερματικού ερυθηματώδους λύκου (SLE και CLE, αντίστοιχα), της δερματομυοσίτιδας και περιστασιακά του συνδρόμου Sjögren.

Η αναφερόμενη συχνότητα φωτοευαισθησίας φτάνει έως και 93% σε ασθενείς με λύκο, ανάλογα με την υποκείμενη παθολογία της νόσου, προτείνεται να είναι περίπου 50% στη δερματομυοσίτιδα και είναι ελάχιστα τεκμηριωμένη, αλλά αναφέρεται στο σύνδρομο Sjögren.

«Οι ασθενείς με αυτά τα νοσήματα μπορεί να εκδηλώσουν ποικίλες δερματικές αντιδράσεις, όπως ερύθημα, φλεγμονώδεις βλάβες έως μέτριες εκθέσεις και σοβαρή φλεγμονή του δέρματος και εξάρσεις συστηματικής νόσου (ειδικά στον ΣΕΛ) σε μεγαλύτερες εκθέσεις.

Επιστημονικά δεδομένα και δεδομένα αναφοράς περιστατικών υποστηρίζουν μια σχέση μεταξύ της έκθεσης σε UVB και της πρόκλησης εξάρσεων συστηματικής νόσου σε ασθενείς με αυτοάνοσα νοσήματα.

Η επιδημιολογική έρευνα δείχνει μια αναλογική αλληλεξάρτηση γεωγραφικού πλάτους και επικράτηση αυτοάνοσων ασθενειών όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας (MS), ο ινσουλινοεξαρτώμενος σακχαρώδης διαβήτης (IDDM) και η ρευματοειδής αρθρίτιδα (RA). Σε αυτή τη βάση εδραιώνεται μια υπόθεση ότι η υπεριώδης ακτινοβολία είναι ένας παράγοντας κινδύνου για ΣΔ», επισημαίνει η ειδικός.

Μια κροατική επιδημιολογική μελέτη για τη συστημική σκλήρυνση (SSc) έδωσε αποτελέσματα σύμφωνα με την υπόθεση ότι υπάρχει υψηλότερος επιπολασμός της SSc στις μεσογειακές περιοχές της Κροατίας.

Τέτοιες ανακαλύψεις ενθάρρυναν περαιτέρω μελέτες που διαπίστωσαν ότι όχι μόνο τα ρυθμιστικά Τ-κύτταρα είναι υπεύθυνα για μια συστηματική ανοσοτροποποιητική απόκριση, αλλά ότι εμπλέκεται ένα πολύπλοκο διαδραστικό δίκτυο ανοσοκυττάρων και μεσολαβητών όπως κυτοκίνες, νευροπεπτίδια κ.ά.

Συμπερασματικά

«Τα σημερινά ευρήματα απαιτούν συνεχή έρευνα σχετικά με τη σημασία της UVR στον επιπολασμό αυτοάνοσων νοσημάτων και στην ανοσοπαθοφυσιολογία.

Τέλος, είναι απαραίτητο να γίνει διάκριση εάν η υπεριώδης ακτινοβολία είναι προστατευτικός παράγοντας για ορισμένα αυτοάνοσα νοσήματα ή παράγοντας κινδύνου για την επαγωγή τους», καταλήγει η κ. Κομνηνού.