Διονύσιος Κόκκινος: Λόγια εμπειρίας και συμβουλές προς νέους ερευνητές

Συμβουλές προς νέους ερευνητές στον τομέα της Ιατρικής, παρέχει ο Διονύσιος Κόκκινος, ομότιμος καθηγητής Καρδιολογίας.

Οι ενδιαφέρουσες επισημάνσεις γίνονται στο European Heart Journal, περιοδικό της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας, της οποίας είναι ιδρυτικό μέλος.

Ο κ. Κόκκινος προσφέρει μία μοναδική, προσωπική προοπτική, με σκοπό να βοηθήσει τους νέους ερευνητές να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητές τους. Το κείμενο είναι παραπάνω από σημαντικό, καθώς αποτελεί προϊόν πολυετούς εμπειρίας, γεμάτης επιτυχίες και διακρίσεις. Στο κείμενο αναφέρονται αναλυτικά τα εξής:

"Οι συνεδρίες παρουσίασης της έρευνας στο ετήσιο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας και τα βραβεία των νέων ερευνητών, έχουν γίνει ένα πολύ σημαντικό χαρακτηριστικό της συνάντησης. Ως μακροχρόνιος αξιολογητής, θα ήθελα να προσφέρω μερικές σκέψεις για νέους ερευνητές. Πρώτον, θα πρέπει να τούς δίνουμε καθοδήγηση όχι μόνο να αναζητούν απαντήσεις, αλλά και να αναζητούν ερωτήσεις, όπως δήλωσε ο μεγάλος Αμερικανός χιουμορίστας Τζέιμς Θέρμπερ: 'Είναι καλύτερο να γνωρίζεις μερικές από τις ερωτήσεις, παρά όλες τις απαντήσεις'.

Οι περισσότεροι νέοι ερευνητές προέρχονται από ιδρύματα υψηλού κύρους που έχουν την τύχη να έχουν τεράστιες ποσότητες δεδομένων στη διάθεσή τους. Όταν πλησιάζουν μία συνεδρία, θα πρέπει να αναφέρουν συγκεκριμένα ποιος ήταν ο ρόλος τους στο έργο και αν ήταν μια νέα ιδέα δική τους ή μία εργασία που τούς πρότειναν πιο έμπειροι συνάδελφοι. Θα πρέπει να αναζητούν σημαντικά ζητήματα και όχι απλώς συμπτωματικούς συσχετισμούς. Για παράδειγμα, όταν προετοιμάζουν μια περίληψη, δεν θα πρέπει να κάνουν πολύ σύντομη την ενότητα 'Ιστορικό ή σκοπός'. Ο 'σκοπός' είναι ο κύριος στόχος της έρευνας και αντανακλά το σκεπτικό των ερευνητών.

Ήταν ο μεγάλος Λουί Παστέρ που δήλωσε ότι 'η τύχη ευνοεί το προετοιμασμένο μυαλό' και ως ανώτεροι ακαδημαϊκοί, θα πρέπει να διδάξουμε στους νέους συναδέλφους μας να είναι προετοιμασμένοι. Η Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρεία είναι σε θέση να προάγει ένα ήθος έρευνας και να υποστηρίξει την επιστημονική οξυδέρκεια. Με τις πρωτοβουλίες της, τα ακαδημαϊκά τμήματα θα μπορούσαν να αναπτύξουν περισσότερα προγράμματα καθοδήγησης στην έρευνα. Τα μικρότερα τμήματα θα πρέπει να ενθαρρύνονται να συνεργάζονται με μεγαλύτερα και με εξωτερικούς ερευνητικούς οργανισμούς. Στην επιστημονική έρευνα, όπως και στη βιολογία συστημάτων, οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι. Ο Αμερικανός κοινωνιολόγος Robert K Merton το ονόμασε αυτό το 'φαινόμενο Matthew' το 1968.

Υπάρχουν δύο τύποι έρευνας, και οι δύο είναι χρήσιμοι και απαραίτητοι: η εξελικτική ή παραδοσιακή και η 'επαναστατική' ή ανατρεπτική. Η πρώτη συνδέεται με τη σταθερή επιδίωξη εμπέδωσης της γνώσης, ενώ η δεύτερη εμφανίζεται κατά ριπάς, προκαλώντας απροσδόκητη ανακάλυψη. Ένα καλά ισορροπημένο ερευνητικό τμήμα θα πρέπει να ενθαρρύνει και τους δύο τύπους ερευνητών: τον μελετητή με τις μετα-αναλύσεις του και τον ερευνητή με τα όνειρά του. Τα περισσότερα βραβεία Νόμπελ προέρχονται από μεγάλα ιδρύματα: οι ερευνητές θα πρέπει να ενθαρρύνονται να αναζητούν νέες τεχνικές, ιδίως σε συνεργασία με άλλα ερευνητικά κέντρα. Το 2018, υπήρξε μια ερευνητική συνεργασία μεταξύ του πολύ ισχυρού Ωνάσειου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου και του Ιδρύματος Βιοϊατρικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών, ενός από τα κορυφαία ερευνητικά κέντρα στην Ελλάδα. Μετά από τρία χρόνια, προτάθηκαν 39 πρωτόκολλα, εκ των οποίων τα 17 χρηματοδοτούνται. Αυτό είναι ενθαρρυντικό αν σκεφτεί κανείς ότι προήλθε από δύο μόνο κέντρα.

Ένα άλλο στοιχείο που χαρακτηρίζει κάθε δραστηριότητα, συμπεριλαμβανομένης της Ιατρικής, είναι η επιμονή και η επιμονή. Οι νεότεροι συνάδελφοι που μπορεί να είναι επιρρεπείς στην απογοήτευση και στην αλλαγή κατεύθυνσης, θα πρέπει να έχουν κατά νου τα λόγια του Calvin Coolidge, προέδρου των ΗΠΑ που αναφέρθηκαν το 1923: 'Τίποτα σε αυτόν τον κόσμο δεν μπορεί να πάρει τη θέση της επιμονής. Ούτε το ταλέντο. Τίποτα δεν είναι πιο συνηθισμένο από τους αποτυχημένους άντρες με ταλέντο. Ούτε η εξυπνάδα. Η ιδιοφυΐα χωρίς ανταμοιβή είναι σχεδόν μια παροιμία. Ούτε η εκπαίδευση. Ο κόσμος είναι γεμάτος μορφωμένους - ερείπια'.

Τον Δεκέμβριο του 2021, ο μεγαλύτερος χρηματοδότης της βρετανικής έρευνας, το United Kingdom Research and Innovation (UKRI), ανακοίνωσε ότι θα εγκατέλειπε τη χρήση του συμβατικού βιογραφικού σημειώματος και θα έδινε μεγαλύτερη έμφαση στην καθοδήγηση, στις εργασίες επιτροπών και άλλες δραστηριότητες που δεν παράγουν χαρτιά. Δεν πιστεύω ότι η επίδειξη του συντελεστή αντίκτυπου και του δείκτη επιστημονικής ποιότητας "h" θα πρέπει να είναι καλό μοντέλο. Μια πιο γενικευμένη προσέγγιση, συμπεριλαμβανομένης της διδασκαλίας και της καθοδήγησης, θα πρέπει να προωθηθεί ως προτεραιότητα έναντι της επιδίωξης αριθμητικών ερευνητικών στόχων. Μια τελευταία προειδοποίηση: πολλά μεγάλα τμήματα εξακολουθούν να υποστηρίζουν την απαρχαιωμένη προσέγγιση της τοποθέτησης του 'μεγάλου καθηγητή' ως ανώτερου συγγραφέα σε κάθε άρθρο - αυτό δεν ισχύει σε περιπτώσεις που ο καθηγητής έχει προσφέρει πραγματική βοήθεια και υποστήριξη - αλλά δεν πρέπει να είναι μια προσέγγιση 'copy - paste'.

Τέλος, όλοι μιλάμε για τεχνητή νοημοσύνη και μηχανική μάθηση χωρίς να την εξασκούμε, αφήνοντας άλλες ηπείρους (κυρίως την Ασία) να ηγηθούν της πορείας. Αυτές οι νέες εξελίξεις παρέχουν την ευκαιρία στα κλινικά κέντρα να συλλέγουν μεγάλα δεδομένα που θα τροφοδοτούν τους υπερυπολογιστές για να παράγουν αποτελέσματα από ένα απλό δείγμα αίματος ή ένα ηλεκτροκαρδιογράφημα.

Η αποδοχή μιας περίληψης στο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας, η οποία έχει ποσοστό αποδοχής περίπου 30%, είναι σημαντικό επίτευγμα. Οι νέοι συνεργάτες θα πρέπει να ενθαρρύνονται και να υποστηρίζονται να δημοσιεύουν περιλήψεις σε έγκυρα περιοδικά με κριτές και να αποφεύγουν τις 'αρπαχτές' δημοσιεύσεις. Δεν πρέπει επίσης να ξεχνάμε ότι η Ιατρική είναι ταυτόχρονα τέχνη και επιστήμη. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, στρεφόμασταν στην τέχνη και στην επιστήμη για να αντιμετωπίσουμε τον θάνατο και την αναπηρία. Σε περιόδους ειρήνης, θα πρέπει να αξιοποιήσουμε την τέχνη και την επιστήμη για να παρατείνουμε και να βελτιώσουμε την υγεία και την ποιότητα ζωής, που κινδυνεύουν σε όλο τον κόσμο από τις συνεχείς συγκρούσεις.

Τέλος, όσοι ηλικιωμένοι ακαδημαϊκοί έχουν αναλάβει την υποστήριξη και την ανάπτυξη νέων κλινικών γιατρών και ερευνητών, θα πρέπει να γνωρίζουν ότι κατέχουν τη 'Φιλοσοφική Λίθο', η οποία μπορεί να μεταμορφώσει το βασικό μέταλλο της άγνοιας σε χρυσό της αλήθειας και της γνώσης. Αυτό είναι ένα προνόμιο που πρέπει να εκτιμήσουμε και να προσπαθήσουμε να αποδειχτούμε αντάξιοι".

Δημ.Κ.