ALS: Πιλοτική μελέτη σε βλαστικά κύτταρα δείχνει τα πρώτα αποτελέσματα

Αμερικανοί ερευνητές θέλουν να σταματήσουν την αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση (ALS) με την έγχυση βλαστικών κυττάρων στον νωτιαίο μυελό. Τα γονιδιακά τροποποιημένα κύτταρα φέρεται ότι παράγουν εκεί έναν αυξητικό παράγοντα που εμποδίζει την καταστροφή του κινητικού νευρώνα που ευθύνεται για την ασθένεια.

Η νέα θεραπευτική προσέγγιση αποδείχθηκε ασφαλής σε μια πρώτη κλινική δοκιμή. Ωστόσο, σύμφωνα με τα αποτελέσματα που δημοσιεύονται στο "Nature Medicine" δεν μπορεί ακόμη να αποδειχθεί ένα πλεονέκτημα για τους ασθενείς.

Στα άτομα με ALS παρατηρείται απώλεια των κινητικών νευρώνων, τους οποίους χρησιμοποιεί ο εγκέφαλος για να ελέγχει τη δραστηριότητα των μυών.

Η απώλεια του ελέγχου από το κεντρικό νευρικό σύστημα οδηγεί σε μυϊκή αδυναμία και ατροφία, αλλά και σε μυϊκές συσπάσεις ("περιδίνηση") και σπαστικότητα. Η νόσος δεν θεραπεύεται, αν και φάρμακα όπως το Riluzol ή το Edaravon έχουν κάποια επιβραδυντική δράση στην εξέλιξη της ασθένειας.

Η γονιδιακή θεραπεία που αναπτύχθηκε από μια ομάδα με επικεφαλής τον Clive Svendsen από το Ιατρικό Κέντρο Cedars-Sinai στο Λος Άντζελες στοχεύει στην πρόληψη της καταστροφής των κινητικών νευρώνων. Αυτό θα επιτευχθεί με πρόδρομα νευρωνικά κύτταρα που αναπτύχθηκαν στο εργαστήριο από εμβρυϊκά βλαστικά κύτταρα.

Τα κύτταρα τροποποιήθηκαν γενετικά έτσι ώστε να παράγουν περισσότερο από τον αυξητικό παράγοντα GDNF ("glial cell line-derived neurotrophic factor"). Ο GDNF παράγεται κανονικά από τα αστροκύτταρα, τα οποία έχουν υποστηρικτική και θρεπτική λειτουργία στο κεντρικό νευρικό σύστημα.

Ο GDNF δεν μπορεί να χορηγηθεί ως έγχυση επειδή δεν διασχίζει τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό. Για τα βλαστικά κύτταρα που εγχέονται απευθείας στον νωτιαίο μυελό, δεν υπάρχει τέτοιο εμπόδιο.

Αφού ολοκληρώθηκαν επιτυχώς οι μελέτες σε ζώα, οι πρώτοι 18 ασθενείς υποβλήθηκαν σε θεραπεία σε μια δοκιμή φάσης 1 στο Ιατρικό Κέντρο Cedars-Sinai στο Λος Άντζελες από τον Απρίλιο του 2017. Ο νωτιαίος μυελός αποκαλύφθηκε κατά τη διάρκεια μιας λαμινεκτομής

Τα βλαστικά κύτταρα εγχύθηκαν στον νωτιαίο μυελό σε 10 σημεία σε μήκος 6,2 cm πάνω από τον νωτιαίο μυελό. Οι πρώτοι 9 ασθενείς έλαβαν συνολικά 2 εκατομμύρια κύτταρα, ενώ στους επόμενους 9 ασθενείς η συνολική δόση αυξήθηκε σε 5 εκατομμύρια. Οι ενέσεις έγιναν μόνο στη μία πλευρά του νωτιαίου μυελού, ώστε να είναι δυνατή η σύγκριση μεταξύ δεξιάς και αριστερής πλευράς.

Το πρωταρχικό καταληκτικό σημείο της μελέτης ήταν η ασφάλεια της θεραπείας, κατά την οποία, τελικά, παραβιάστηκε η ακεραιότητα του νωτιαίου μυελού. Κάτι που δεν έμεινε χωρίς συνέπειες. Όπως αναφέρει ο Svendsen, 8 από τους 9 ασθενείς στην 1η σειρά θεραπείας και 6 από τους 9 ασθενείς στη 2η σειρά εμφάνισαν δυσαισθησία και παραισθησία στην πλευρά που υποβλήθηκε σε θεραπεία στην περιοχή των δερματοσωμάτων L2-L4.

Ορισμένοι ασθενείς παρουσίασαν επίσης νευροπαθητικό πόνο που διήρκεσε περισσότερο από 6 μήνες και έλαβαν θεραπεία με Gabapentin. Δεδομένου ότι τα βλαστικά κύτταρα προέρχονταν από ένα μόνο αλλογενές έμβρυο και, ως εκ τούτου, υπήρχαν φόβοι για αντιδράσεις απόρριψης, οι ασθενείς έλαβαν ανοσοκατασταλτικά για 1 έτος, τα οποία έπρεπε να διακοπούν σε 2 ασθενείς λόγω των πολύ ισχυρών παρενεργειών.

Μια 1η ματιά στην αποτελεσματικότητα δείχνει ότι η μυϊκή δύναμη στην πλευρά που υποβλήθηκε σε θεραπεία μειώθηκε λιγότερο από ό,τι στην πλευρά που δεν υποβλήθηκε σε θεραπεία. Ωστόσο, η διαφορά στη βαθμολογία ATLIS ("ακριβές τεστ ισομετρικής δύναμης των άκρων") δεν ήταν σημαντική, οπότε η αποτελεσματικότητα δεν έχει ακόμη αποδειχθεί.

Εν τω μεταξύ, 8 ασθενείς της πρώτης και 6 ασθενείς της δεύτερης σειράς θεραπείας έχουν πεθάνει.

Σύμφωνα με τον Svendsen, η ανάλυση των ιστών 13 ασθενών δείχνει ότι τα βλαστικά κύτταρα στο νωτιαίο μυελό επιβίωσαν και παρήγαγαν επίσης GDNF. Ως εκ τούτου, οι ερευνητές επιθυμούν να συνεχίσουν το έργο και ελπίζουν να είναι σε θέση να θεραπεύσουν σύντομα περισσότερους ασθενείς. 

Πηγές:
Nature Medicine