Πολυανθεκτικά μικρόβια: Πόσο αυξήθηκαν στην πανδημία

Παράλληλα με την πανδημία COVID-19, εξελίσσεται και η συνεχιζόμενη "σιωπηλή πανδημία" των λοιμώξεων από πολυανθεκτικά μικρόβια, το 75% των οποίων είναι ενδονοσοκομειακές. Ανέρχονται ετησίως σε 670.000 στην Ε.Ε. και 3 εκατομμύρια στην Αμερική, ενώ προκαλούν κάθε χρόνο 700.000 θανάτους παγκοσμίως και 33.000 στην Ε.Ε., όπως ανέφερε η πνευμονολόγος - εντατικολόγος, επιμελήτρια Α' της Α' ΜΕΘ του νοσοκομείου "Γ. Παπανικολάου" της Θεσσαλονίκης, Πασχαλίνα Κοντού. Μιλώντας στο υβριδικό συνέδριο για την διαχείριση των λοιμώξεων του αναπνευστικού συστήματος, που διοργάνωσε η Πνευμονολογική Κλινική του ΑΠΘ, ανέλυσε τον βαθμό επίδρασης της πανδημίας κορωνοϊού στην επιδημιολογία των πολυανθεκτικών στελεχών, με βάση την ελληνική και διεθνή βιβλιογραφία.

Τι δείχνουν οι μελέτες

Οι περισσότερες κλινικές μελέτες συνηγορούν υπέρ της αύξησης των πολυανθεκτικών στελεχών μετά την πανδημία.

Ενδεικτικά, ελληνικά δεδομένα από 9 νοσοκομεία αναφοράς για COVID έδειξε αύξηση στον αριθμό των βακτηριακών στελεχών από το αίμα και από το αναπνευστικό σύστημα των ασθενών που νοσηλεύονταν σε ΜΕΘ κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Συγκεκριμένα, το βακτήριο ασινετομπάκτερ είχε παρόμοια αντοχή στις καρβαπενέμες πολύ υψηλή σε όλη τη διάρκεια της μελέτης, μικρότερη στην κολιμυκίνη και μεγαλύτερη στην τιγεκυκλίνη. Η κλεμπσιέλα αύξησε την αντοχή στις καρβαπενέμες και στην κολιμυκίνη, ενώ η ψευδομονάδα δεν είχε ιδιαίτερη αλλαγή.

Ανάμικτα μικροβιολογικά χαρακτηριστικά των βακτηριαιμιών έδειξε μελέτη στη Θεσσαλονίκη κατά τη διάρκεια του δεύτερου κύματος. Υπήρξε αύξηση της αντοχής για το ασινετομπάκτερ και την κλεμπσιέλα σε όλα ουσιαστικά τα αντιβιοτικά, ενώ από την άλλη πλευρά υπήρξε αμετάβλητη ή και μειωμένη αντοχή για την ψευδομονάδα, τον εντερόκοκκο και τον σταφυλόκοκκο.

Από μεγάλη αμερικανική μελέτη προκύπτει συμπόρευση εισαγωγών COVID και αριθμού λοιμώξεων από ανθεκτικό ασινετομπάκτερ. Σε συγκεκριμένο νοσοκομείο της Νέας Υόρκης, οι λοιμώξεις αυξήθηκαν κατά πολύ ένα μήνα μετά την κορύφωση των εισαγωγών για να υποχωρήσουν όταν μειώθηκαν οι εισαγωγές και να επανέλθουν τελικά στα συνηθισμένα επίπεδα τέσσερις μήνες μετά.

Σε άλλη μελέτη, ο χρυσίζων σταφυλόκοκκος ήταν ανθεκτικός 100% στη μεθεκυλίνη στην ομάδα ασθενών με κορωνοϊό, έναντι περίπου 43% στην ομάδα των αρνητικών στον COVID, διαφορά στατιστικά σημαντική.

Η εξαίρεση

Στον αντίποδα, κάποιες κλινικές μελέτες συνηγορούν στη μείωση των πολυανθεκτικών στελεχών κατά τη διάρκεια της πανδημίας, σε ορισμένα κέντρα.

Σε μια χειρουργική ΜΕΘ, φάνηκε πως η εντατικοποίηση των μέτρων πρόληψης και ελέγχου των λοιμώξεων (υγιεινή χεριών, χρήση προσωπικού προστατευτικού εξοπλισμού, καθάρισμα και απολύμανση επιφανειών και χώρων, λειτουργία τμημάτων με το ίδιο και όχι εναλασσόμενο προσωπικό, απαγόρευση επισκεπτών και παραμονή της αυστηρής πολιτικής αντιβιοτικών) είχε προστατευτική επίδραση, αφού μειώθηκαν τα πολυανθεκτικά μικρόβια και οι λοιμώξεις

Σε παρόμοια συμπεράσματα κατέληξε μια μελέτη στο Οντάριο του Καναδά, ενώ στο Λος Άντζελες αποδείχθηκε η μεγάλη σημασία της εκπαίδευσης του προσωπικού. Η κατάλληλη ενημέρωση είχε ως αποτέλεσμα να αυξηθεί κατά 25% η χρήση αλκοολούχων διαλυμάτων και σαπουνιού στο δεύτερο τετράμηνο του 2020 σε σχέση με το πρώτο και να μειωθούν δραστικά τα πολυανθεκτικά μικρόβια.

Οι αιτίες της αύξησης

"Η επίδραση είναι σημαντική -δείχνει η ζυγαριά- ως προς την χειρότερη πλευρά, δηλαδή αυτήν της εξελισσόμενης και αναπτυσσόμενης αντιμικροβιακής αντοχής", παρατήρησε η κ. Κοντού, και αναφέρθηκε στις σημαντικότερες αιτίες:

• Πιθανός κίνδυνος συλλοιμώξεων και επιλοιμώξεων.
• Μεγάλος φόρτος εργασίας στους επαγγελματίες Υγείας.
• Πίεση των συστημάτων Υγείας.
• Ανειδίκευτο προσωπικό που ασχολείται με την φροντίδα των ασθενών με κορωνοϊό.
• Χαλάρωση των μέτρων πρόληψης για την διασπορά των πολυανθεκτικών μικροοργανισμών (εδώ συμπεριλαμβάνεται η μείωση των καλλιεργειών επιτήρησης, η αδυναμία απομόνωσης των ασθενών και η διακοπή της εφαρμογής της στρατηγικής ορθολογικής χρήσης αντιβιοτικών).
• Αυξημένη εμπειρική χρήση ευρέως φάσματος αντιβιοτικών.
• Απουσία ξεκάθαρων οδηγιών.
• Χρήση στην αρχή της πανδημίας κάποιων αντιβιοτικών όπως η αζιθρομυκίνη ως θεραπεία πρώτης γραμμής για τη νόσο COVID.
• Απουσία της γνώμης των ειδικών για την χρήση των αντιβιοτικών επειδή έστρεψαν όλοι την προσοχή τους στην αντιμετώπιση της πανδημίας.
• Μείωση των δυνατοτήτων του εργαστηρίου και απουσία ουσιαστικά δυνατότητας των διαγνωστικών τεστ για την ανίχνευση των πολυανθεκτικών μικροοργανισμών, γιατί κι εδώ όλη η προσοχή ήταν στραμμένη στη διάγνωση του κορωνοϊού.

Από την άλλη μεριά της ζυγαριάς, κάποιοι παράγοντες μπορεί να έχουν προστατευτική επίδραση ως προς την ανάπτυξη της αντιμικροβιακής αντοχής: Η υγιεινή των χεριών, η χρήση του προσωπικού προστατευτικού εξοπλισμού, η απολύμανση του αέρα και των επιφανειών, η κοινωνική αποστασιοποίηση, η πρώιμη και πολλές φορές σωστή χορήγηση αντιβιοτικής αγωγής στους νοσηλευόμενους ασθενείς και η πιθανή χαμηλότερη κατανάλωση αντιβιοτικών στους εξωνοσοκομειακούς ασθενείς - κάτι που βέβαια δεν συμβαίνει στη χώρα μας, όπως είπε.

Οι παράγοντες κινδύνου

Συμπερασματικά, η πνευμονολόγος - εντατικολόγος κατέληξε πως "οι ασθενείς με COVID-19 αντιμετωπίζουν μικρό, αλλά σημαντικό κίνδυνο ενδονοσοκομειακής λοίμωξης, ο οποίος αυξάνει σημαντικά με τη βαρύτητα της νόσου και τη διάρκεια της νοσηλείας".

Οι παράγοντες που σχετίζονται με την υψηλότερη επίπτωση των πολυανθεκτικών μικροβίων στους ασθενείς COVID σε σχέση με τους αρνητικούς, είναι η μεγάλη ηλικία, οι συνυπάρχουσες παθήσεις, η παρατεταμένη νοσηλεία και η ανάγκη μηχανικού αερισμού που χαρακτηρίζει αυτούς τους ασθενείς. Επίσης η πρώιμη χορήγηση ευρέως φάσματος αντιβιοτικών και η συγχορήγηση ανοσοτροποοποιητικών θεραπειών, η ιογενής λοίμωξη αυτή καθ’ αυτή, που ξέρουμε ότι σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο βακτηριακών λοιμώξεων, η επηρεασμένη πνευμονική και συστηματική ανοσιακή απάντηση και η αλλαγή της δυναμικής του πνευμονικού και εντερικού μικροβιώματος.