Στρεπτόκοκκος: Τι προκαλεί, πότε γίνεται επικίνδυνος, τι να προσέχουμε

Η έξαρση σοβαρών λοιμώξεων στο Ηνωμένο Βασίλειο, που συνδέονται με τον στρεπτόκοκκο της Ομάδας Α και έχουν προκαλέσει 9 θανάτους παιδιών τις τελευταίες εβδομάδες, έχει θέσει σε εγρήγορση και τον ΕΟΔΥ για την πιθανή ανίχνευση ανάλογων περιστατικών και στην Ελλάδα.

Η καθηγήτρια Βιοπαθολογίας - Μικροβιολογίας στο Τμήμα Ιατρικής του ΑΠΘ και διευθύντρια του Εργαστηρίου Μικροβιολογίας του πανεπιστημιακού νοσοκομείου ΑΧΕΠΑ της Θεσσαλονίκης, Λεμονιά Σκούρα (φωτογραφία), μιλά στο iatronet.gr για τις ιδιότητες του βακτηρίου, που συνήθως προκαλεί ελαφρές λοιμώξεις σε παιδιά και ενήλικες. Σπανίως, κάποια στελέχη του μπορούν να διεισδύσουν στο αίμα και να προκαλέσουν το σύνδρομο της τοξικής καταπληξίας, οδηγώντας σε απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις. Η ίδια επισημαίνει πως δεν υπάρχει λόγος πανικού, και δίνει πρακτικές συμβουλές τόσο για την πρόληψη όσο και για την "ανάγνωση" των συμπτωμάτων που πρέπει να χτυπήσουν καμπανάκι, οδηγώντας στο γιατρό.

Φαρυγγοαμυγδαλίτιδα

"Ο στρεπτόκοκκος είναι ένα κοινό βακτήριο, που αποικίζει το δέρμα και τον στοματοφάρυγγα σε ορισμένους ανθρώπους και προκαλεί συχνά την φαρυγγοαμυγδαλιτιδα. Σε ένα 15% - 30% των παιδιών που έχουν φαρυγγοαμυγδαλίτιδα, ο λόγος είναι ο στρεπτόκοκκος, ενώ μπορεί να την προκαλέσει και σε ενήλικες", αναφέρει η κ. Σκούρα και προσθέτει: "Προκαλεί επίσης κάτι που δεν το βλέπουμε συχνά, την οστρακιά: έχεις πάλι αμυγδαλίτιδα και ένα εξάνθημα στο δέρμα, ενώ η γλώσσα έχει την υφή της φράουλας. Επίσης, μπορεί να προκαλέσει λοιμώξεις στο δέρμα, όπως το μολυσματικό κηρίο ή το ερυσίπελας".

Ορισμένα στελέχη, όπως αυτά που φαίνεται ότι κυκλοφορούν στο Ηνωμένο Βασίλειο περισσότερο από όσο στο παρελθόν, μπορεί να προκαλέσουν πιο σοβαρές καταστάσεις, όπως το σύνδρομο της τοξικής καταπληξίας. "Είναι αυτά τα στελέχη του λεγόμενου διεισδυτικού στρεπτόκοκκου, που φαίνεται ότι ξεφεύγουν, μπαίνουν στην κυκλοφορία του αίματος και παράγουν μια τοξίνη. Λόγω αυτής της τοξίνης μπορούν να προκαλέσουν αυτό το σύνδρομο: σοκάρεται ο άνθρωπος, μπορεί να εμφανίσει υπόταση, ταχυκαρδία και ταχύπνοια. Και επειδή μπορεί να υπάρχει διασπορά σε πολλά όργανα, μπορεί να έχουμε πολυοργανική ανεπάρκεια και να καταλήξει", επισημαίνει. Όπως διευκρινίζει, δεν είναι κάτι συνηθισμένο.

"Δεν υπάρχει λόγος πανικού. Σύμφωνα με την δήλωση του Colin Brown (σ.σ. του Οργανισμού Υγειονομικής Ασφάλειας του Ηνωμένου Βασιλείου - UKHSA), δεν πρόκειται για ένα καινούργιο στέλεχος, αλλά για γνωστά στελέχη που μπορούν να παράγουν αυτή την τοξίνη και βρίσκονται υπό διερεύνηση", σημειώνει η καθηγήτρια.

Η ίδια θεωρεί πως είναι νωρίς για να υπάρξει ακριβής ερμηνεία της αυξημένης κυκλοφορίας αυτών των στελεχών στην κοινότητα. "Συνήθως, είναι πολυπαραγοντικές οι συνθήκες που ευνοούν κάτι τέτοιο. Μπορεί να συνδέονται με τον αυξημένο συγχρωτισμό, που οδηγεί σε αυξημένη διασπορά, σε σύγκριση με τα περασμένα χρόνια που υπήρχαν περιορισμοί στην κυκλοφορία".

Στην Ελλάδα

Από την έως τώρα εμπειρία της στο Εργαστήριο Μικροβιολογίας του ΑΧΕΠΑ η κ. Σκούρα δεν έχει ανιχνεύσει τέτοιου είδους στελέχη του στρεπτόκοκκου. Για την γενικότερη εικόνα πανελλαδικά παραπέμπει στον ΕΟΔΥ, όπου θα δηλώνονται τα πιθανά κρούσματα από τα κατά τόπους εργαστήρια, μέσα από τη φόρμα για τα υποχρεωτικώς δηλούμενα νοσήματα.

"Έχουμε φαρυγγοαμυγδαλίτιδες, όπως και στο παρελθόν, αλλά αυτά τα περιστατικά δεν πηγαίνουν στο νοσοκομείο. Είναι ήπιες καταστάσεις που αντιμετωπίζονται από τον οικογενειακό γιατρό, τον παιδίατρο ή και δεν πηγαίνουν καν στον γιατρό αν είναι πολύ ελαφριά", αναφέρει, προσθέτοντας πως είναι αυξημένες γενικά οι λοιμώξεις του αναπνευστικού, κυρίως αυτή την εποχή από τον ιό του αναπνευστικού συγκυτίου.

Τι θα χτυπήσει καμπανάκι

Τα συμπτώματα της φαρυγγοαμυγδαλίτιδας είναι πονόλαιμος, πυρετός, ρίγη, μυαλγίες και δύσπνοια και συνήθως είναι πιο ελαφριά από αυτά που προκαλούν άλλες λοιμώξεις. Αυτό που θα χτυπήσει το καμπανάκι και θα οδηγήσει στο γιατρό είναι η μη ύφεση των συμπτωμάτων.

"Όταν δεν βλέπουμε βελτίωση, όταν έχουμε ανορεξία στο παιδί ή σημεία αφυδάτωσης ή υψηλό πυρετό, ευερεθιστότητα και μεγάλη αδιαθεσία, όλα αυτά είναι οι λόγοι για να επικοινωνήσει άμεσα ο γονιός με τον παιδίατρο και τον κλινικό γιατρό», τονίζει η καθηγήτρια. Επισημαίνει πως είναι πολύ κρίσιμης σημασίας να μην υπάρχει πύλη εισόδου του βακτηρίου, όπως μια ανοιχτή πληγή, ενώ υπενθυμίζει την αξία της τήρησης των μέτρων υγιεινής και ατομικής προστασίας. «Είναι πολύ σημαντικό ο γονιός να διδάξει στο παιδί του να πλένει σωστά τα χέρια του για τουλάχιστον 20 δευτερόλεπτα, δηλαδή όσο διαρκεί το ‘Happy birthday’. Βήχουμε ή φταρνιζόμαστε βάζοντας τον αγκώνα, ή ένα χαρτομάντηλο που το πετάμε μετά. Όταν αισθανόμαστε αδιαθεσία απομονωνόμαστε. Πολύ αυτονόητα, αλλά δυστυχώς μετά από δύο χρόνια πανδημίας, βλέπουμε ακόμα πώς φοράει ο κόσμος τη μάσκα κάτω από τη μύτη, όταν τη φοράει", σχολιάζει.

Βιοπαθολόγος: μια άγονη ειδικότητα

Η καθηγήτρια ζητά να δοθούν κίνητρα σε νέους γιατρούς να ακολουθήσουν την ειδικότητα της βιοπαθολογίας - εργαστηριακής ιατρικής, η οποία σήμερα δεν είναι ελκυστική. "Έχω αρκετά χρόνια ακόμα στον ενεργό ρόλο, δεν θέλω να κλείσω αυτή την διαδρομή σε μια νεκρή ειδικότητα. Γιατί η ειδικότητα που δεν έχει ειδικευόμενους, δεν έχει νέους ανθρώπους, είναι νεκρή ειδικότητα. Σήμερα, είμαστε άγονη ειδικότητα, αλλά όχι νεκρή", σημειώνει.

Αναφέρει ως ανασταλτικούς παράγοντες τις ρυθμίσεις όπως το clawback στα ιδιωτικά εργαστήρια που παραμένουν, τη στέρηση της δυνατότητας συνταγογράφησης αντιβιοτικών στους εργαστηριακούς γιατρούς.

"Μαζί με τα υπόλοιπα κομμάτια της ειδικότητάς μας, που αφορούν την εργαστηριακή αιματολογία, την εργαστηριακή ανοσολογία και τη βιοχημεία, είμαστε καθημερινά στα εργαστήρια, τόσο τα δημόσια όσο και τα ιδιωτικά, για να δώσουμε αυτόν τον υποστηρικτικό ρόλο, τη σφραγίδα για το είδος του μικροβίου, την δυνατότητα του ελέγχου στις κακοήθειες του αίματος ή στον εργαστηριακό έλεγχο για τα νοσήματα και τα αυτοάνοσα", καταλήγει.