Επιδημίες το 2023 και η σιωπηλή πανδημία της μικροβιακής αντοχής

Τα έτη ζωής προσαρμοσμένα στην αναπηρία που οφείλεται σε λοιμώξεις από ανθεκτικά μικρόβια δίνουν στην Ελλάδα άλλη μια ευρωπαϊκή αρνητική πρωτιά. Ο πρόεδρος του ΕΟΔΥ, καθηγητής Θεοκλής Ζαούτης, δεν μάσησε τα λόγια του, μιλώντας για την "σιωπηλή πανδημία" του 21^ου αιώνα, στο πλαίσιο του 37^ου Μετεκπαιδευτικού Σεμιναρίου Ιατρικής Βιοπαθολογίας Βορείου Ελλάδος. Αναφέρθηκε στα απογοητευτικά υψηλά ποσοστά ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων στα ελληνικά νοσοκομεία, αλλά και στη μη τήρηση των οδηγιών αντισηψίας χεριών από μεγάλο ποσοστό του υγειονομικού προσωπικού.

Στην ίδια συνεδρία, με θέμα τις επιδημίες - πανδημίες του 2023, ο αντιπρόεδρος του ΕΟΔΥ, αναπληρωτής καθηγητής Δημήτρης Παρασκευής, εμφανίστηκε αισιόδοξος ότι έχουμε εισέλθει στη μεταπανδημική εποχή κατά την οποία ο κορωνοϊός έχει γίνει περισσότερο προβλέψιμος. Παρόμοια αισιοδοξία εξέφρασε για την mpox ("ευλογιά των πιθήκων") ο επίκουρος καθηγητής Γκίκας Μαγιορκίνης, εξηγώντας γιατί δεν επιβεβαιώθηκαν οι φόβοι της περασμένης άνοιξης για μια νέα μεγάλη παγκόσμια απειλή Δημόσιας Υγείας.

Μικροβιακή αντοχή

Ο δείκτης DALY (Disability Adjusted Life Years) υπολογίζει τα έτη υγιούς ζωής που χάνονται, όχι μόνο λόγω πρόωρου θανάτου, αλλά και εξαιτίας κακής υγείας ή αναπηρίας. Η Ελλάδα βρίσκεται στην κορυφή της σχετικής λίστας στην Ε.Ε., σε ό,τι αφορά τα έτη ζωής προσαρμοσμένα στην αναπηρία που οφείλονται σε λοιμώξεις από βακτήρια ανθεκτικά στα αντιβιοτικά. Όπως ανέφερε ο πρόεδρος του ΕΟΔΥ, μελέτη του 2015 κατέτασσε την χώρα μας δεύτερη στην Ε.Ε. μετά την Ιταλία, αλλά με τα νέα δεδομένα του ECDC έχει περάσει ήδη στην πρώτη θέση.

Ο κ. Ζαούτης (φωτογραφία) χαρακτήρισε την πανδημία COVID-19 ως την "τέλεια καταιγίδα" που επιδείνωσε το πρόβλημα σε παγκόσμιο επίπεδο. Τόνισε την ανάγκη να προσεγγίσουμε το θέμα των δευτερογενών λοιμώξεων στα νοσοκομεία ως μια "πανδημία", προσθέτοντας πως έχουμε τα εργαλεία για να αποτρέψουμε ή να μειώσουμε αυτή την απειλή.

Παρατήρησε πως "ο υπουργός Υγείας μιλάει πολύ για αυτό τις τελευταίες εβδομάδες", υπενθυμίζοντας και την περιπέτεια που είχε περάσει ο ίδιος ο Θάνος Πλεύρης πριν από χρόνια, κινδυνεύοντας να χάσει τη ζωή του από ενδονοσοκομειακή λοίμωξη.

"Δεδομένα, δεδομένα, δεδομένα! χρειαζόμαστε καλύτερα και πιο ακριβή δεδομένα. Και πρέπει να εφαρμόσουμε βέλτιστες πρακτικές. Μιλάμε για αυτή τη βελτίωση εδώ και 20 χρόνια, και ακόμα δεν μπορούμε να το κάνουμε", τόνισε με έμφαση.

Τα ευρήματα του πρώτου χρόνου συλλογής δεδομένων από 10 μεγάλα νοσοκομεία στο πλαίσιο της δημιουργίας ενιαίου εθνικού δικτύου για την επιτήρηση των νοσοκομειακών λοιμώξεων είναι κάθε άλλο παρά ενθαρρυντικά. Έδειξαν εξαιρετικά μεγάλα ποσοστά λοιμώξεων σε νοσηλευόμενους ασθενείς, με τα κυριότερα παθογόνα να είναι η κλεμπσιέλλα και το ασινετομπάκτερ και λιγότερο o μύκητας Candida Auris.

Απογοητευτικά είναι τα στοιχεία της επιτήρησης που αφορούν τους κανόνες υγιεινής των χεριών από το υγειονομικό προσωπικό. Κατά μέσο όρο, η συμμόρφωση στα διάφορα στάδια (πριν την επαφή με τον ασθενή, κατά τη διάρκεια, μετά την αποχώρηση κλπ) ήταν μόλις 48%. "Μια στις δύο φορές που πρέπει να πλέουμε τα χέρια μας πριν αγγίξουμε τη γιαγιά μου, δεν το κάνουμε!", τόνισε χαρακτηριστικά. Το ποσοστό χρήσης γαντιών είναι μεγαλύτερο και αγγίζει το 70%. "Φοράμε λοιπόν γάντια, προστατεύουμε τον εαυτό μας και δεν πλένουμε τα χέρια μας…", σχολίασε ο κ. Ζαούτης και στηλίτευσε την αντίληψη ενός ποσοστού επαγγελματιών που ακόμη πιστεύουν πως το σαπούνι και το νερό είναι καλύτερο από το αλκοολούχο διάλειμμα, παρόλο που εδώ και 20 χρόνια έχει αποδειχτεί το αντίθετο.

Παρασκευής: Είμαστε στη μεταπανδημική εποχή

Αισιόδοξος για την πορεία της πανδημίας COVID-19 εμφανίστηκε ο αναπληρωτής καθηγητής επιδημιολογίας στο ΕΚΠΑ, Δημήτρης Παρασκευής (φωτογραφία).  Παρουσιάζοντας τις επιδημικές καμπύλες του τελευταίου διαστήματος, παρατήρησε πως η έξαρση των πρώτων εβδομάδων του 2023 είχε σύντομη διάρκεια και άφησε μικρό αποτύπωμα στις διασωληνώσεις και στους θανάτους.

"Άρα, πραγματικά είμαστε στη μεταπανδημική εποχή. Η επίδραση των όποιων εξάρσεων στους θανάτους είναι μικρότερη, αλλά και το μέγεθος των εξάρσεων που παρατηρούνται σε διάστημα έξι μηνών είναι πολύ μικρότερο από αυτό που είχαμε στο παρελθόν", είπε.

Αναφερόμενος στις επί μέρους υποπαραλλαγές του ιού, σημείωσε πως η αυξητική τάση των τελευταίων εβδομάδων στις ΧΒΒ.1.5 (κράκεν) και CH.1.1 (όρθρος), συμπίπτει με μια περίοδο αποκλιμάκωσης και δεν φαίνεται να μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της διασποράς στην κοινότητα.

Είναι δεδομένο ότι ο ιός θα συνεχίσει να μεταλλάσσεται, ξεκαθάρισε, κι όχι απαραίτητα με κριτήριο την λοιμοτοξικότητα. "Συνήθως, το χαρακτηριστικό της λοιμοτοξικότητας δεν αποτελεί - τουλάχιστον για την COVID - φίλτρο επιλογής", ανέφερε για να προσθέσει: "Τουλάχιστον, προς το παρόν και για πάνω από έναν χρόνο, δεν έχει γίνει κάποια μεγάλη αλλαγή σε ό,τι αφορά την εμφάνιση μιας νέας παραλλαγής. Ο ιός φαίνεται να έχει βρει το εξελικτικό του μονοπάτι και μέσα σε αυτό γίνεται όλο και πιο προβλέψιμος, με θετικές συνέπειες". 

Γ. Μαγιορκίνης: Ελέγχεται αλλά δεν εκριζώνεται η mpox

Αναφορικά με την mpox (μετονομασία της "ευλογιάς των πιθήκων"), ο επίκουρος καθηγητής επιδημιολογίας, Γκίκας Μαγιορκίνης (φωτογραφία), είπε πως ευτυχώς δεν επιβεβαιώθηκαν οι μεγάλες ανησυχίες του Μαίου του 2022, όταν η νόσος, που εμφάνιζε θνητότητα ως και 10% στην Αφρική, φαινόταν να έχει προσαρμοστεί και να μεταδίδεται παρατεταμένα μεταξύ των ανθρώπων. "Τότε, άρχισε να χτυπάει άσχημα το καμπανάκι. Δεν ξέραμε αν η προσαρμογή αυτή θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια τεράστια επιδημία. Στην αρχή πηγαίναμε στα τυφλά", σημείωσε.

Στη συνέχεια, όμως, φάνηκε πως η νόσος στον δυτικό κόσμο εμφάνιζε διαφορετικά χαρακτηριστικά από ό,τι στην Αφρική, ενώ περιοριζόταν κυρίως μια ειδική ομάδα ανδρών αυξημένου κινδύνου. Ο εμβολιασμός (με το εμβόλιο της εκριζωμένης ευλογιάς) και η αύξηση της προσοχής οδήγησε σε μεγάλη υποχώρηση των κρουσμάτων από τον περασμένο Σεπτέμβριο.

"Έχει περιοριστεί πολύ σημαντικά, αλλά δεν φαίνεται να εκριζώνεται. Είμαστε σε μια κατάσταση πολύ καλύτερη από αυτή που περιμέναμε", σημείωσε ο κ. Μαγιορκίνης και κατέληξε: "Περιορίστηκε σε πολύ συγκεκριμένο πληθυσμό. Η προσβασιμότητα στα εμβόλια είναι αυτή που θα οδηγήσει αυτό το μικρό ποσοστό να μηδενιστεί".