Στη μνήμη του Βασίλη: Όταν η καρδιά προδίδει τον αθλούμενο

Τον περασμένο Φεβρουάριο, ο φοιτητής του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών του ΑΠΘ και αθλητής της ομάδας μπάσκετ Ιππότες Χαριλάου, Βασίλης Χριστοδούλου (φωτογραφία), υπέστη ανακοπή και άφησε την τελευταία του πνοή σε ηλικία μόλις 21 ετών, βυθίζοντας στο πένθος οικογένεια, φίλους, συμφοιτητές και συναθλητές του. Σχεδόν 4 μήνες μετά, όλοι μαζί τίμησαν τη μνήμη του δημιουργικά, στα γνώριμα για τον Βασίλη φοιτητικά έδρανα της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ.

Ειδικοί επιστήμονες επιχείρησαν να ρίξουν φως σε χαρτογραφημένα και ανεξερεύνητα μονοπάτια του αιφνίδιου καρδιακού θανάτου νέων αθλητών και αθλούμενων. Μίλησαν για τις σιωπηλές και ύπουλες παθήσεις της καρδιάς που συχνά δεν φαίνονται στις απεικονιστικές εξετάσεις και οδηγούν σε επεισόδια, ανέλυσαν τρόπους πρόληψης και προαγωνιστικού ελέγχου, ενώ επεσήμαναν την αξία της ύπαρξης αυτόματων απινιδωτών - αλλά και εκπαιδευμένων χρηστών τους - σε κάθε χώρο άθλησης.

Ένας στους 50.000

Η περίπτωση του θρύλου του ΝΒΑ, Πητ Μάραβιτς, που πέθανε από ανακοπή το 1988 σε ηλικία 39 ετών, μετά από μια τεράστια καριέρα στο υψηλότατο επίπεδο, είναι χαρακτηριστική: όπως ανέφερε ο καρδιολόγος, ακαδημαϊκός υπότροφος της Γ' Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής Κλινικής ΑΠΘ, Ευστράτιος Θεοφιλογιαννάκος, ο μπασκετμπολίστας είχε την περίεργη ανωμαλία να γεννηθεί με μόνο μία στεφανιαία αρτηρία, κάτι που δεν γνώριζε. Σε πολλές άλλες περιπτώσεις, όμως, το πρόβλημα δεν είναι δομικό, αλλά σιωπηλό.

"Υπάρχουν δυστυχώς κάποιες παθήσεις που ενώ υπάρχει γενετικό υπόβαθρο, δεν υπάρχει κανένα δομικό πρόβλημα στην καρδιά. Δηλαδή όσες εξετάσεις απεικονιστικές και να κάνει κανείς δυστυχώς δεν θα αποκαλύψει την πάθηση. Είναι τελείως σιωπηλές και να μη φαίνονται ούτε στο καρδιογράφημα, ούτε στον υπέρηχο ή σε κάποια άλλη εξέταση", τόνισε.

Ο ίδιος επικαλέστηκε διεθνείς μελέτες που έχουν δείξει πως ο αιφνίδιος καρδιακός θάνατος αφορά έναν στους 50.000 αθλητές, με πολύ μεγαλύτερη επίπτωση σε άνδρες (ως και 9 φορές παραπάνω από τις γυναίκες) και σε μαύρους αθλητές, ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις συμβαίνει σε ανταγωνιστικά αθλήματα επαφής (μπάσκετ, ποδόσφαιρο, αμερικάνικο football).

Πρόσφατη μελέτη δείχνει ότι στο 42% των ανθρώπων που υπέστησαν αιφνίδιο καρδιακό θάνατο κατά τη διάρκεια της άσκησης δεν βρέθηκε πρακτικά η αιτία (ανεξήγητος αιφνίδιος θάνατος).

Η λοίμωξη COVID μπορεί να ενεργοποιήσει μια σειρά από μηχανισμούς όπως μια οξεία μυοκαρδίτιδα ή κάποιες θρομβώσεις, ενώ αναφέρθηκαν και περιστατικά εμφράγματος που οφειλόταν στη λοίμωξη.

Τα ύποπτα συμπτώματα

Στους νέους με υψηλά επίπεδα άθλησης, η καρδιά μεταλλάσσεται για να γίνει καρδιά αθλητή, δηλαδή μεγαλώνει ώστε να μπορεί να δίνει περισσότερο αίμα σε όλα τα όργανα. Σύμφωνα, όμως, με τον καρδιολόγο, ακαδημαϊκό υπότροφο της Γ' Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής Κλινικής ΑΠΘ, Ευστάθιο Παγκουρέλια, όταν αυτή η αθλητική καρδιά αρχίζει να προσομοιάζει σε κάποια νοσήματα όπως η υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια, δημιουργείται το δίλημμα στους καρδιολόγους αν αυτό που έχουν μπροστά τους είναι ένα φυσιολογικό παράγωγο της άσκησης ή αν είναι αποτέλεσμα κάποιας παθολογίας. "Εδώ είναι η τεράστια σημασία του προαγωνιστικού ελέγχου: να μπορέσουμε δηλαδή να διακρίνουμε ποιοι από τους αθλητές μας μπορεί να κινδυνεύουν", ανέφερε, τονίζοντας την αξία της συνεργασίας των τεσσάρων πυλώνων του ελέγχου, που είναι ο ίδιος ο αθλητής, τα σωματεία, η πολιτεία και οι γιατροί.

Παράλληλα, επεσήμανε ότι ο κάθε αθλητής πρέπει να μάθει να ακούει το σώμα του. "Αν παρουσιάσει συγκοπή κατά την άσκηση (δηλαδή χάσει τις αισθήσεις του χωρίς λόγο), αν έχει αίσθημα παλμών (νιώθει την καρδιά του να φτερουγίζει ή να σταματά και να ξαναξεκινάει), αν νιώθει πόνο στο στήθος με την παραμικρή προσπάθεια ή αν σε σχέση με τους συναθλητές και συνομηλίκους του νιώθει ότι υπολείπεται, ότι κουράζεται πιο εύκολα χωρίς να υπάρχει ιδιαίτερος λόγος, αυτά είναι συμπτώματα που πρέπει να τον οδηγήσουν να ζητήσει ιατρική βοήθεια", σημείωσε.

Ο ίδιος τόνισε την σημασία της περιοδικότητας του ελέγχου, αναφέροντας ως παράδειγμα τους 8 αιφνίδιους θανάτους κολεγιακών αθλητών σε ένα σύνολο 11.000, παρά τον λεπτομερή τους έλεγχο με πλήρη κλινική εξέταση, λεπτομερές ιστορικό, καρδιογράφημα, υπέρηχο.

Για την COVID-19 υποστήριξε ότι ήρθε να περιπλέξει περισσότερο τα πράγματα. "Το πώς βιώσαμε την COVID έχει τεράστιες συνέπειες αν είμαστε αθλητές για το πότε και υπό ποιες προϋποθέσεις μπορούμε να επιστρέψουμε στον αγωνιστικό χώρο", τόνισε.

Ένας στους 100 αποκλείονται

Στο Ιατρείο Προαθλητικού Ελέγχου στο ΤΕΦΑΑ του ΑΠΘ, που δουλεύει καθημερινά τα τελευταία 30 χρόνια, έχουν εξεταστεί 22.205 αθλητές κάθε ηλικίας και κάθε αθλητικού επιπέδου.

Όπως ανέφερε η καρδιολόγος, καθηγήτρια Αθλητιατρικής ΤΕΦΑΑ ΑΠΘ και διευθύντρια του Εργαστηρίου Αθλητιατρικής, Ευαγγελία Κουϊδή, περίπου το 10% των αθλούμενων παρουσιάζουν κάποια διαταραχή ή κάποιο στοιχείο από το ιστορικό ή από το καρδιογράφημα που χρήζει προσοχής. Το 1% αποκλείονται, καθώς θεωρούνται ως αυξημένου κινδύνου.

Καθώς ο έλεγχος γίνεται σε συνθήκες ηρεμίας, στο ιατρείο, γεγονός που δεν δίνει την πλήρη εικόνα, οι επιστήμονες προχωρούν σε έλεγχο και παρακολούθηση στη διάρκεια της άσκησης, με έμφαση σε αυτό το 10% που παρουσιάζει ύποπτα συμπτώματα και διαταραχές. "Η ίδια η άσκηση αποτελεί ένα στρες, ιδιαίτερα για όσους δεν είναι μαθημένοι, και συνοδεύεται από άλλες διαφοροποιήσεις - αιμοδυναμικές, μεταβολικές, νευρορμονικές - οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν σε ένα επεισόδιο που δεν το περιμένουμε", τόνισε η κ. Κουϊδή.

Η ίδια επικαλέστηκε στατιστικά δεδομένα, που δείχνουν ότι στην πλειοψηφία των περιπτώσεων επεισοδίων ανακοπής που αφορούν αθλητές ο ρυθμός τους είναι απινιδώσιμος. Επίσης, τα περιστατικά αθλητών έχουν καλύτερη έκβαση σε σχέση με αυτά που συμβαίνουν στο δρόμο ή αλλού.