Εμβόλια: Απαντήσεις σε συνήθη ερωτήματα

Στο παρόν  άρθρο εκτίθενται ορισμένα από τα πιο κοινά ερωτήματα του κοινού για τα εμβόλια.

• Με ποιο μηχανισμό τα εμβόλια με κάνουν να μην αρρωσταίνω από τον ιό που καταπολεμά το εμβόλιο;

Παραδοσιακά, με το εμβόλιο χορηγείται ο ιός σε εξασθενημένη μορφή και σε μικρή ποσότητα ικανή να προκαλέσει παραγωγή αντισωμάτων χωρίς ωστόσο να προκαλείται νόσος. Όταν το εμβόλιο είναι πλήρως αποτελεσματικό και  ο  εμβολιασμένος  εκτεθεί σε αρρώστους,  τα αντισώματα αυτά επιτίθενται αποτελεσματικά στον ιό, ώστε ο εμβολιασμένος να μην κινδυνεύει να νοσήσει.

Σήμερα εκτός  από τα εμβόλια παραδοσιακής τεχνολογίας, υπάρχουν νέοι τύποι γενετικών εμβολίων RNA και DNA, τα οποία περιέχουν DNA ή RNA του ιού και  εισέρχονται στο κύτταρο.

Στη συνέχεια το ανθρώπινο κύτταρο κατασκευάζει το  αντιγόνο του ιού χρησιμοποιώντας  αυτές τις γενετικές πληροφορίες. Το  αντιγόνο προκαλεί την παραγωγή αντισωμάτων. Τα νέα αυτά γενετικά εμβόλια εγκρίθηκαν  για ανθρώπινη προληπτική χρήση για πρώτη φορά λόγω του κορωνοϊού.

• Γιατί ενώ έκανα το εμβόλιο γρίπης πέρσι το Φθινόπωρο κόλλησα γρίπη τον Χειμώνα;

Το εμβόλιο έναντι της γρίπης διαθέτει μερική αποτελεσματικότητα, λόγω των συχνών μεταλλάξεων του ιού. Ωστόσο συνιστάται σε ορισμένες ομάδες για να προφυλαχτούν από σοβαρές επιπλοκές της γρίπης, όπως είναι η νοσοκομειακή νοσηλεία και ο θάνατος. Επίσης λόγω πλημμελούς αποτελεσματικότητας επικαιροποιείται ανά έτος.

• Ποιο είναι το εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμού για τη γρίπη που καταρτίστηκε από τον ΕΟΔΥ;

Για την περίοδο 2022-2023 η σύνθεση του αντιγριπικού εμβολίου περιέχει τα εγκεκριμένα στελέχη του ιού, σύμφωνα με τις συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ). Σύμφωνα με απόφαση της κυβέρνησης (Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών Γενική δ/νση δημόσιας υγείας & ποιότητας ζωής δ/νση δημόσιας υγείας & υγιεινής περιβάλλοντος, 16 /12/2022,Αριθ. Πρωτ. Δ1α/Γ.Π.οικ.72561) ο αντιγριπικός εμβολιασμός πρέπει να εφαρμόζεται συστηματικά και κατά προτεραιότητα ανά έτος σε άτομα (ενήλικες και παιδιά) που ανήκουν στις παρακάτω ομάδες αυξημένου κινδύνου:

1. Άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω
2. Παιδιά (6 μηνών και άνω) και ενήλικες με έναν ή περισσότερους από τους παρακάτω επιβαρυντικούς παράγοντες ή χρόνια νοσήματα:

• Χρόνια νοσήματα αναπνευστικού, όπως άσθμα, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια.

 Καρδιακή νόσο με σοβαρή αιμοδυναμική διαταραχή

 Ανοσοκαταστολή (κληρονομική ή επίκτητη)

 Μεταμόσχευση οργάνων και μεταμόσχευση μυελού των οστών

 Δρεπανοκυτταρική αναιμία (και άλλες αιμοσφαιρινοπάθειες)

 Σακχαρώδη διαβήτη ή άλλο χρόνιο μεταβολικό νόσημα

 Χρόνια νεφροπάθεια

 Χρόνιες παθήσεις ήπατος

 Νευρολογικά-νευρομυϊκά νοσήματα

 Σύνδρομο Down

3. Έγκυες γυναίκες ανεξαρτήτως ηλικίας κύησης, λεχωΐδες και θηλάζουσες.
4. Άτομα με νοσογόνο παχυσαρκία (Δείκτη Μάζας Σώματος >40Kg/m2) και παιδιά με ΔΜΣ >95ηΕΘ.
5. Παιδιά που παίρνουν ασπιρίνη μακροχρόνια (π.χ. για νόσο Kawasaki, ρευματοειδή αρθρίτιδα και άλλα).
6. Άτομα που βρίσκονται σε στενή επαφή με παιδιά μικρότερα των 6 μηνών ή φροντίζουν ή διαβιούν με άτομα με υποκείμενο νόσημα, που αυξάνει τον κίνδυνο επιπλοκών της γρίπης.
7. Κλειστοί πληθυσμοί, όπως προσωπικό και εσωτερικοί σπουδαστές (σχολείων, στρατιωτικών και αστυνομικών σχολών, ειδικών σχολείων κλπ.), νεοσύλλεκτοι, ιδρύματα χρονίως πασχόντων και μονάδες φιλοξενίας ηλικιωμένων, καταστήματα κράτησης.
8. Εργαζόμενοι σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας (ιατρονοσηλευτικό προσωπικό, λοιποί εργαζόμενοι, φοιτητές επαγγελμάτων υγείας σε κλινική άσκηση) και σε κέντρα διαμονής προσφύγων-μεταναστών.
9. Άστεγοι.
10. Κτηνίατροι, πτηνοτρόφοι, χοιροτρόφοι, εκτροφείς, σφαγείς και γενικά άτομα που έρχονται σε συστηματική επαφή με πτηνά ή χοίρους.

Οι ομάδες αυξημένου κινδύνου δύνανται να εμβολιάζονται κατά της γρίπης από φαρμακοποιό χωρίς ιατρική συνταγή.

Κατά προτίμηση ο εμβολιασμός θα πρέπει να ολοκληρώνεται τουλάχιστον 4-6 εβδομάδες προ της ενάρξεως του ετήσιου επιδημικού κύματος της γρίπης στην Ελλάδα (δηλαδή στα μέσα-μέχρι τέλος Νοεμβρίου). Επιπρόσθετα, ο εμβολιασμός συνεχίζεται καθ’ όλη τη διάρκεια της εποχικής γρίπης για άτομα για τα οποία ενδείκνυται ο εμβολιασμός και δεν πρόλαβαν να εμβολιαστούν εγκαίρως.

Ο αντιγριπικός εμβολιασμός γενικά περιλαμβάνει 1 μόνο δόση του εμβολίου ετησίως.

 Βρέφη και παιδιά ηλικίας <9 ετών που εμβολιάζονται για πρώτη φορά, ή εκείνα <9 ετών που στο παρελθόν είχαν λάβει μόνο 1 δόση εμβολίου γρίπης χρειάζονται 2 δόσεις αντιγριπικού εμβολίου με μεσοδιάστημα τουλάχιστον 28 ημερών.

 Σε βρέφη ηλικίας >=6 μηνών χορηγείται 0,5 ml (ολόκληρη η δόση), σύμφωνα με τις οδηγίες από επίσημους Ευρωπαϊκούς ή άλλους φορείς φαρμάκων (FDA, ΕΜΑ κ.α.).

Σύμφωνα με την ίδια απόφαση κάθε αντιγριπικός εμβολιασμός πρέπει να καταχωρείται ψηφιακά υποχρεωτικά από τον επαγγελματία υγείας που τον διενεργεί στο Εθνικό Μητρώο Εμβολιασμών.

• Το εμβόλιο της γρίπης είναι παραδοσιακής ή γενετικής τεχνολογίας;

Επί του παρόντος παραδοσιακής τεχνολογίας.

• Είναι γεγονός ότι ο ιός της πολιομυελίτιδας εκριζώθηκε στην Ευρώπη πολλά χρόνια τώρα. Γιατί δεν υπάρχουν αποτελεσματικά εμβόλια για την εκρίζωση όλων των ιών;

Η ταχύτητα με την οποία αρκετοί ιοί αναπτύσσουν μεταλλάξεις (παραλλαγές) και διαλάθουν των εμβολίων αποτελεί μία από τις βασικές αιτίες.

• Τι είναι ανοσία αγέλης;

Είναι το φαινόμενο διακοπής της διασποράς μιας συγκεκριμένης παραλλαγής ενός ιού που κυκλοφορεί στην κοινότητα όταν  ο πληθυσμός αποκτήσει αντισώματα σε επίπεδα άνω του 65%   (ανοσία τύπου αγέλης) για τη συγκεκριμένη παραλλαγή.