Νέα θεραπεία για τη δρεπανοκυτταρική αναιμία και θαλασσαιμία

Ο Οργανισμός Ρύθμισης Φαρμάκων και Προϊόντων Υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου (MHRA) ενέκρινε την πρώτη θεραπεία που βασίζεται στο CRISPR-Cas9 ή αλλιώς "μοριακό ψαλίδι". Πρόκειται για μια παγκόσμια πρωτιά.

Οι αιματολογικές διαταραχές δρεπανοκυτταρική αναιμία και β-θαλασσαιμία προκαλούνται από σφάλματα στα γονίδια της χρωστικής αιμοσφαιρίνης του αίματος. Στη δρεπανοκυτταρική αναιμία, τα ερυθροκύτταρα παίρνουν το σχήμα δρεπάνου.

Αυτό συμβαίνει ως αποτέλεσμα μετάλλαξης στο γονίδιο της β-σφαιρίνης. Η "φυσιολογική" αιμοσφαιρίνη Α αντικαθίσταται από την ανώμαλη αιμοσφαιρίνη S. Το δρεπανοειδές σχήμα των αιμοσφαιρίων προκαλεί έντονο πόνο, αναιμία, απόφραξη των αιμοφόρων αγγείων και βλάβη των οργάνων. Η γενετική απουσία β-αλυσίδων προκαλεί θαλασσαιμία και μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρή αναιμία, πράγμα που σημαίνει ότι οι πάσχοντες συχνά χρειάζονται τακτικές μεταγγίσεις αίματος καθώς και δια βίου ενέσεις και φαρμακευτική αγωγή.

Ο άξονας της νέας θεραπείας, η οποία έχει πλέον εγκριθεί τουλάχιστον στο Ηνωμένο Βασίλειο, είναι η εμβρυϊκή αιμοσφαιρίνη. Αυτή παράγεται σχεδόν αποκλειστικά κατά την εμβρυϊκή περίοδο. Έχει μεγαλύτερη συγγένεια με το οξυγόνο από την αιμοσφαιρίνη των ενηλίκων, η οποία εξασφαλίζει τη μεταφορά οξυγόνου στο έμβρυο στη μήτρα. Η παραγωγή της παύει μετά τη γέννηση.

Η νέα θεραπεία CRISPR αποσκοπεί στην αδρανοποίηση ενός συγκεκριμένου γονιδίου που αναστέλλει τη συνεχιζόμενη παραγωγή εμβρυϊκής αιμοσφαιρίνης μετά τη γέννηση.

Έτσι, τα θεραπευόμενα άτομα με δρεπανοκυτταρική αναιμία συνεχίζουν να παράγουν σημαντικές ποσότητες εμβρυϊκής αιμοσφαιρίνης μετά τη γέννηση, η οποία μπορεί να βελτιώσει τα συμπτώματα της νόσου αραιώνοντας τη δρεπανοκυτταρική αιμοσφαιρίνη και η επιπλέον εμβρυϊκή αιμοσφαιρίνη εμποδίζει τα ερυθρά αιμοσφαίρια να αλλάξουν σχήμα.

Στους ασθενείς με θαλασσαιμία, η οξυγονοαφαιρετική εμβρυϊκή αιμοσφαιρίνη προορίζεται να αντικαταστήσει την αιμοσφαιρίνη που λείπει.

Στην αρχή της θεραπείας, λαμβάνονται βλαστικά κύτταρα αίματος από τους ασθενείς. Στο εργαστήριο, αυτά επεξεργάζονται με το μοριακό ψαλίδι CRISPR/Cas9.

Στόχος είναι να κοπεί συγκεκριμένα το γονίδιο που εμποδίζει τη συνεχή παραγωγή εμβρυϊκής αιμοσφαιρίνης. Πριν από την επανέγχυση των τροποποιημένων βλαστικών κυττάρων, διενεργείται χημειοθεραπεία για να σκοτωθούν τα εναπομείναντα "λάθος" αιμοποιητικά βλαστικά κύτταρα.

Μόνο στη συνέχεια ο ασθενής λαμβάνει τα τροποποιημένα αιμοποιητικά βλαστικά κύτταρα με έγχυση. Από τότε θα πρέπει να σχηματίζουν ερυθροκύτταρα με υψηλό ποσοστό εμβρυϊκής αιμοσφαιρίνης.

"Στις τρέχουσες μελέτες του παρασκευαστή, η πλειονότητα των ατόμων με β-θαλασσαιμία δεν χρειαζόταν πλέον μεταγγίσεις αίματος στο τέλος της περιόδου μελέτης και οι ασθενείς με δρεπανοκυτταρική αναιμία δεν είχαν πλέον κρίσεις πόνου.

Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι η περίοδος παρακολούθησης είναι σχετικά σύντομη", αναφέρει ο καθηγητής Dr. Selim Corbacioglu, επικεφαλής του Τμήματος Παιδιατρικής Αιματολογίας, Ογκολογίας και Μεταμόσχευσης Βλαστοκυττάρων στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Regensburg.

"Απλώς δεν γνωρίζουμε ακόμη αν οι ασθενείς μπορεί να χρειαστούν ξαφνικά μετά από μερικά χρόνια ξανά μεταγγίσεις ή να εμφανίσουν κρίσεις πόνου επειδή τα κύτταρα έχουν εξαφανιστεί".