Παιδική παχυσαρκία και διαβήτης τύπου 2 μέσα από πέντε ερωτήματα

Ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 σε παιδιά και εφήβους δεν είναι κάτι "εξωτικό" και σπάνιο, αλλά μια κατάσταση που θα αντιμετωπίζουμε όλο και πιο συχνά τα επόμενα χρόνια. Τα αμερικανικά Κέντρα Ελέγχου Νοσημάτων (CDC) προβλέπουν εκθετική αύξηση, της τάξης του 700% ως το 2060.

Παρόλο που η νόσος εμφανίζεται με δυσανάλογη συχνότητα σε ορισμένες φυλές, όπως ιθαγενών Αυστραλών, Καναδών, ισπανόφωνων και αφροαμερικανών των ΗΠΑ, η αύξηση αναμένεται να είναι σημαντική και στη λευκή φυλή. Αρκεί να ληφθεί υπόψη ότι 4,5 εκατομμύρια έφηβοι και παιδιά νοσούν σήμερα από παχυσαρκία στην Ευρώπη, με την Ελλάδα να κατέχει θλιβερή πρωτιά, με ποσοστά μεταξύ 20% και 22%.

Το θέμα απασχόλησε επιστημονική εκδήλωση της Παιδιατρικής Εταιρείας Βορείου Ελλάδος. Μέσα από 5 ερωτήσεις - απαντήσεις, η Ελένη Κοτανίδου (φωτογραφία), παιδίατρος στη Β' Πανεπιστημιακή Παιδιατρική Κλινική του ΑΧΕΠΑ, και reader στο αγγλόφωνο τμήμα της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ (AUSoM) παρουσίασε την "ακτινογραφία" ενός προβλήματος που οι παιδίατροι θα βρίσκουν όλο και συχνότερα μπροστά τους.

Ερώτημα 1: Πόσο συχνός είναι ο ΣΔ2 στα παιδιά και τους εφήβους;

Παρά την δυσανάλογα υψηλή συχνότητα σε κάποιες φυλές, είναι παρών σε όλες τις φυλετικές ομάδες.

Η έρευνα βρίσκεται ακόμη σε εμβρυικό στάδιο, καθώς η διεθνής πρωτοβουλία για τον διαβήτη Sweet που βρίσκεται σε εξέλιξη από το 2021 αναμένεται να δώσει τον επόμενο χρόνο τα πρώτα αποτελέσματα.

Για την Ελλάδα δεν υπάρχουν επίσημα καταγεγραμμένα στοιχεία αναφορικά με την συχνότητα. Όπως παρατήρησε η κ. Κοτανίδου, η γεωγραφική κατανομή για τον ΣΔ2 των ενηλίκων εκτιμάται πως θα έχει αντανάκλαση τα επόμενα χρόνια και στις μικρότερες ηλικίες.

Ερώτημα 2: Είναι ίδια η παθοφυσιολογία σε παιδιά και ενήλικες;

Η απάντηση από τη βιβλιογραφία είναι δυστυχώς όχι. Ο ΣΔ2 είναι μια εξαιρετικά σοβαρότερη και πιο ταχέως εξελισσόμενη κατάσταση όταν επιπολάζει ένα παιδί ή έναν έφηβο.

Η σύγκριση των μελετών απέδειξε ότι αν ένας ενήλικας με διαβήτη τύπου 2 κάθε χρόνο χάνει το 7% - 11% της λειτουργικότητας των Β κυττάρων του παγκρέατός του, αντίστοιχα ένας έφηβος ή ένα παιδί με Διαβήτη τύπου 2 χάνει το 20% - 35% κάθε χρόνο. Με την αντιδιαβητική αγωγή, ενώ στους ενήλικες βελτιώνει τη λειτουργία των Β κυττάρων, στους εφήβους επιδεινώνεται έτι περαιτέρω (προφανώς επιδεινώνεται περισσότερο χωρίς την αγωγή).

Επίσης, τα ποσοστά γλυκαιμικής επιδείνωσης είναι πολλαπλάσια στον έφηβο (17,8% έναντι 7% στους ενήλικες, 12 μήνες μετά την πρωτοδιάγνωση).

"Άρα, αυτός ο διαβήτης που φαίνεται ότι θα μας απασχολήσει τα επόμενα χρόνια είναι διαφορετικός, πιο επιθετικός και πιο ταχέως εξελισσόμενος από τον διαβήτη του ενήλικα στον οποίο έχουμε εξοικείωση", τόνισε η παιδίατρος

Ερώτημα 3: Ποια παιδιά και ποιοι έφηβοι κινδυνεύουν;

Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, τέσσερις παράγοντες είναι πολλαπλασιαστές κινδύνου:

1. Παχυσαρκία. Μεταξύ των παιδιών και εφήβων που διαγιγνώσκονται με ΣΔ2, σχεδόν το 80% είναι παχύσαρκα. (διευκρινίζεται ότι αυτό αφορά κυρίως τη λευκή φυλή).
2. Οικογενειακό αναμνηστικό, κυρίως όταν ο συγγενής με ΣΔ είναι πρώτου βαθμού.
3. Γενετική προδιάθεση. Σε μελέτη του 2021 ανιχνεύτηκαν 7 διαφορετικοί γενετικοί τόποι οι οποίοι πολλαπλασίαζαν τον κίνδυνο. Ωστόσο, είναι τόσο μικρή η αύξηση του κινδύνου για να μπορεί να αποδοθεί η εμφάνιση του νοσήματος μόνο στη γενετική καθοδήγηση.
4. Ο έφηβος και η περιγεννητική του περίοδος. Βρέθηκε ότι σχεδόν το 30% των εφήβων που είχαν ΣΔ2 είχαν είτε μητέρα με διαβήτη κυήσεως είτε μητέρα με διαβήτη γενικώς στο ιστορικό της.

Ερώτημα 4: Ποια παιδιά πρέπει να ελεγχθούν για ΣΔ2;

Οι κατευθυντήριες οδηγίες εστιάζουν στο ηλικιακό όριο των 10 ετών - ή αν έχει νωρίτερα έναρξη της ήβης- και στους παράγοντες της παχυσαρκίας και της υπερβαρίας, σε συνδυασμό με 5 πολλαπλασιαστές κινδύνου.

Σε αυτή τη βάση, όπως είπε η παιδίατρος, συνιστάται να ελεγχθεί για ΣΔ2 ένα παιδί μετά τα 10 έτη ή μετά την έναρξη της ήβης, που είναι υπέρβαρο ή παχύσαρκο και που επιπλέον πληροί ένα από τα 5 επιπλέον κριτήρια:

• οικογενειακό ιστορικό διαβήτη
• ιστορικό διαβήτη κυήσεως
• υψηλού ρίσκου εθνικότητα
• σημεία αντίστασης στην ινσουλίνη
• χρήση αντιψυχωσικών

Ερώτημα 5: Ποιες είναι οι θεραπευτικές επιλογές;

Όπως επεσήμανε η κ. Κοτανίδου, είναι ιδιαίτερα κρίσιμος ο ρόλος του παιδιάτρου στην πρόληψη και παρακολούθηση, καθώς εκπαιδεύει παιδιά και γονείς στους στόχους:

• Της ποσότητας και ποιότητας διατροφής.
• Στην άσκηση (60 λεπτά μέτριας προς έντονη δραστηριότητα τουλάχιστον 3 φορές την εβδομάδα).
• Στον περιορισμό του χρόνου μπροστά στην οθόνη στις 2 ώρες.
• Στη διάρκεια ύπνου (9 - 11 ώρες μέχρι την ηλικία των 13 ετών και 8 - 10 ώρες από τα 14 ως τα 17 έτη).

Η στρατηγική της Αμερικανικής Ακαδημίας Παιδιατρικής για την πρόληψη, περιλαμβάνει τον κανόνα υγιεινών συνηθειών 5-2-1-0 (5 μερίδες φρούτων, 2 ώρες στην οθόνη, 1 ώρα φυσικής δραστηριότητας, 0 ζαχαρούχα ροφήματα).

Η φαρμακοθεραπεία περιλαμβάνει τρεις κατηγορίες φαρμάκων, με τη μετφορμίνη να παραμένει επιλογή πρώτης γραμμής, ενώ ακολουθούν οι GLP1 αγωνιστές και οι SGLT2 αναστολείς

Τελευταίος πυλώνας αντιμετώπισης του ΣΔ2 είναι βαριατρική χειρουργική, ένα αμφιλεγόμενο θέμα, σε μεγάλη συζήτηση. "Όταν είναι μη ελεγχόμενη η γλυκαιμική ρύθμιση, έχουμε clustering από πάρα πολλές συννοσηρότητες και παρά την αλλαγή του τρόπου ζωής και την φαρμακοθεραπεία δεν μπορούμε να πετύχουμε αποτελέσματα, οι οδηγίες λένε ότι μπορούμε να απευθυνθούμε σε κέντρα αριστείας που έχουν πάρα πολλά περιστατικά", ανέφερε, προσθέτοντας πως ελλείπουν στοιχεία για αποτελέσματα σε βάθος 15ετίας.