"Πυρηνικό ριφιφί" στο ΑΠΘ - Τι συνέβη στα υπόγεια του Τμήματος Φυσικής

Οι πρυτανικές αρχές του ΑΠΘ, η διοίκηση του Τμήματος Φυσικής, αλλά και ο υπουργός Παιδείας, Κυριάκος Πιερρακάκης, διέψευσαν πρωτοσέλιδο δημοσίευμα της Τρίτης στην εφημερίδα "Τα Νέα", σύμφωνα με το οποίο έγινε απόπειρα "πυρηνικού ριφιφί" από κουκουλοφόρους, που διέρρηξαν με αλυσοπρίονο το Εργαστήριο της Σχολής Θετικών Επιστημών, όπου φιλοξενείται πυρηνικός αντιδραστήρας, καταστρέφοντας, μάλιστα, το ένα από τα δύο συστήματα θωράκισής του.

Μιλώντας στο iatronet.gr, ο καθηγητής πυρηνικής φυσικής, Χρήστος Ελευθεριάδης (φωτογραφία), ο οποίος έκανε αυτοψία το πρωί της Τρίτης στα υπόγεια του κτιρίου, επιβεβαιώνει πως ο χώρος δεν έχει παραβιαστεί. Παράλληλα, ωστόσο, αποκαλύπτει μια άγνωστη πρόσφατη εισβολή σε παρακείμενο άλλο εργαστήριο, που χρησιμοποιεί ραδιενεργές πηγές στο πλαίσιο πειραματικής έρευνας, ευτυχώς χωρίς αυτές να πειραχτούν. Ο ίδιος εξηγεί τους δυνητικούς κινδύνους μιας πιθανής δολιοφθοράς στους καλά φυλασσόμενους χώρους, οι οποίοι είναι περιορισμένοι, αλλά υπαρκτοί.

Η πειραματική πυρηνική διάταξη στο δεύτερο υπόγειο της Σχολής Φυσικών Επιστημών.

Το σπασμένο λουκέτο και η εισβολή σε εργαστήριο

Στις αρχές Φεβρουαρίου, οι υπεύθυνοι της Σχολής Θετικών Επιστημών εντόπισαν ένα σπασμένο λουκέτο σε πόρτα ασφαλείας που οδηγεί στα υπόγεια του κτιρίου. Εκτός από το λουκέτο, η πόρτα διαθέτει και κλειδαριά, η οποία δεν παραβιάστηκε. Αυτό το περιστατικό ανέφεραν ο πρύτανης του ιδρύματος, Χαράλαμπος Φείδας, και η πρόεδρος του Τμήματος Φυσικής, Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, ως το μοναδικό κρούσμα απόπειρας παραβίασης, διαψεύδοντας κατηγορηματικά οποιαδήποτε προσέγγιση τρίτου στην πειραματική πυρηνική διάταξη, που βρίσκεται εδώ και 50 χρόνια στο δεύτερο υπόγειο.

Τις ίδιες μέρες περίπου, ωστόσο, στη διάρκεια ενός πάρτι, είχε καταγραφεί παραβίαση και εισβολή άγνωστων σε άλλο εργαστήριο, στο πρώτο υπόγειο της Σχολής, όπως αποκαλύπτει στο iatronet.gr o κ. Ελευθεριάδης. Εκεί διενεργείται έρευνα αστροσωματιδιακής φυσικής, με πειράματα για την ανίχνευση σκοτεινής ύλης στο σύμπαν, στο πλαίσιο διεθνούς ερευνητικής συνεργασίας.

Η πειραματική πυρηνική διάταξη στο δεύτερο υπόγειο της Σχολής Φυσικών Επιστημών.

"Εκεί ο συνάδελφος έχει ασφαλισμένες δύο ραδιενεργές πηγές, με τις οποίες έκανε τα τεστ στα πειράματά του. Αυτοί που μπήκαν στο εργαστήριο, ευτυχώς έκαναν κάποιες μικρές ζημιές σε μερικά όργανα και έφυγαν", λέει και προσθέτει: "Δεν είναι μεγάλη συγκέντρωση ραδιενεργού υλικού, έχει δύο πηγές που παράγουν κάποια ακτινοβολία, για να κάνει τεστ στα συστήματά του, αντίστοιχες με αυτές που χρησιμοποιούμε και στα φοιτητικά εργαστήρια".

Σύμφωνα με τον καθηγητή, οι εισβολείς μπήκαν παραβιάζοντας άλλη πόρτα ασφαλείας. "Αν κάποιοι πάνε με αλυσοπρίονα και βαριοπούλες, μέχρι και τοίχους μπορούν να ρίξουν αν θέλουν. Δυστυχώς στα πανεπιστήμια υπάρχουν ακραία στοιχεία που το έχουν καταντήσει no man’s land. Είναι μια μικρή μειοψηφία, οι ‘influencers’ του χώρου, που παρασέρνουν και άλλα παιδιά, αλλά και μερικούς μεγάλους. Δυστυχώς έχουμε και συναδέλφους οι οποίοι τους υποστηρίζουν", σχολιάζει.

Ποιοι είναι οι δυνητικοί κίνδυνοι

Σε ανακοίνωση που εξέδωσαν οι πρυτανικές αρχές αναφέρεται, μεταξύ άλλων, ότι η μικρής κλίμακας πυρηνική διάταξη που δεν παραβιάστηκε χρησιμοποιείται καθαρά για εκπαιδευτικούς σκοπούς και "δεν τίθεται θέμα διαρροής ραδιενεργού υλικού, ούτε ανάφλεξης, διότι δεν μπορεί να φτάσει ποτέ λόγω φύσης σε κατάσταση κρισιμότητας".

"Ανάφλεξη δεν μπορεί να γίνει" επιβεβαιώνει ο κ. Ελευθεριάδης, ενώ αναφορικά με τον κίνδυνο διαρροής παρατηρεί ότι "δεν είναι μεγάλος". Οι κίνδυνοι, όπως λέει, είναι περιορισμένοι, αλλά υπαρκτοί.

"Υπάρχει ουράνιο - είναι φυσικό ουράνιο - και ένας αντιδραστήρας με συνηθισμένο νερό, όχι βαρύ ύδωρ. Αυτή είναι μια υποκρίσιμη διάταξη, κάτι που σημαίνει ότι δεν μπορεί να συντηρήσει μόνη της τη σχάση. Δεν είναι δηλαδή μια διάταξη η οποία μπορεί να φτάσει να μπορεί να λειτουργήσει σαν πυρηνικός αντιδραστήρας ισχύος", εξηγεί, προσθέτοντας πως "με αυτή την έννοια δεν είναι αυξημένης επικινδυνότητας, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μπορεί να πηγαίνει ο καθένας εκεί πέρα και να ανακατεύει. Και δεν είναι μόνο αυτό επικίνδυνο σε ένα πανεπιστήμιο. Στο Χημείο, που έχει οξέα και βάσεις μπορώ να σας πω ότι είναι πιο εύκολο να κάνεις κακό".

"Δεν κοιμάσαι με αυτό στο μαξιλάρι σου"

Σε μικρές ποσότητες ραδιενέργειας εκτίθεται ο καθένας, και περισσότερο όσοι ασχολούνται πειραματικά στα εργαστήρια. "Εγώ που κάνω αυτή τη δουλειά 44 χρόνια, έχω κάνει χιλιάδες εργαστήρια και έχω ακτινοβοληθεί πολύ περισσότερο από τους φοιτητές που κάνουν πειραματικές ασκήσεις 2 - 3 φορές και θα φύγουν", αναφέρει.

Σύμφωνα με τον ίδιο, στη διάρκεια της εκπαίδευσης και της πανεπιστημιακής έρευνας η έκθεση είναι μικρή και ελεγχόμενη. "Αυτό όμως δεν σημαίνει πως μπορείς να πάρεις μια πηγή, να τη βάλεις στο μαξιλάρι σου και να κοιμάσαι μαζί της. Φυσικό ουράνιο υπάρχει σε κοιτάσματα στο Παρανέστι της Δράμας, αλλά δεν μπορείς να πάρεις μια ράβδο ουρανίου και να την έχεις στο σπίτι σου", αναφέρει χαρακτηριστικά, συμπληρώνοντας: "αυτά τα πράγματα τα έχουμε σε φυλαγμένους χώρους κι ελέγχονται τακτικά από την Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας. Εμείς μετράμε τι δόση παίρνουμε κάθε μήνα, δεν παίρνουμε ευτυχώς επικίνδυνες δόσεις, αλλά εν πάση περιπτώσει είμαστε εκτεθειμένοι σε ακτινοβολία, ξέρουμε πώς να προστατευόμαστε και αν κάτι συμβεί θα το πάρουμε είδηση".

Μικρές δόσεις ραδιενέργειας παίρνει ο καθένας από εμάς καθημερινά, διευκρινίζει ο καθηγητής. "Παίρνουμε δόση από την κοσμική ακτινοβολία, από τον τοίχο του σπιτιού του ή του γραφείου του που έχει Κάλιο 40. Ακόμη και οι μπανάνες εκτός από Κάλιο περιέχουν Κάλιο 40, αλλά πρέπει να φάει κανείς 10.000 μπανάνες για να πει ότι κάπως αύξησε τη δόση του", αναφέρει και καταλήγει: "Επίσης, ακτινοβολία με ραδόνιο προέρχεται από το έδαφος, γι’ αυτό κάποιος που μένει σε ένα υπόγειο είναι καλό να αερίζει πιο συχνά τον χώρο του, σε σχέση με έναν που μένει στον 5^ο όροφο. Μια ακτινογραφία θώρακος είναι μια δόση, με μια αξονική τομογραφία θα πάρουμε 400 - 500 φορές αυτή τη δόση, γι’ αυτό τις αξονικές πρέπει να τις προσέχουμε".

Εισαγγελική παρέμβαση

Το δημοσίευμα προκάλεσε την παρέμβαση του εισαγγελέα. Με εντολή προς εισαγγελέα ποινικής δίωξης, ο διευθύνων την Εισαγγελία Πρωτοδικών Θεσσαλονίκης, Δημήτρης Σμυρνής, ζήτησε να διεξαχθεί ποινική έρευνα από την Υποδιεύθυνση Κρατικής Ασφάλειας Θεσσαλονίκης της ΕΛ.ΑΣ.

Τα διερευνώμενα αδικήματα που ζητά να διερευνηθούν, σύμφωνα με την ίδια παραγγελία, αφορούν διακεκριμένη φθορά πράγματος που χρησιμοποιείται για κοινό όφελος, κοινώς επικίνδυνη βλάβη (κατά συναυτουργία), από την οποία μπορούσε να προκύψει κίνδυνος για ανθρώπους και σοβαρή διατάραξη λειτουργίας δημόσιας υπηρεσίας (κατά συναυτουργία).