RESP-8: Ελληνικός αλγόριθμος για διάγνωση ιώσεων από τον φαρμακοποιό - Μιλάει ο ερευνητής που τον ανέπτυξε

Οκτώ απλές ερωτήσεις, που ο πολίτης απαντά με έναν "ναι" ή ένα "όχι", βοηθούν τον φαρμακοποιό της κοινότητας να αξιολογήσει αν ο ασθενής που τον επισκέφθηκε στο φαρμακείο έχει κάποια λοίμωξη του αναπνευστικού που θα αντιμετωπιστεί συμπτωματικά με την δική του συμβουλή ή αν θα τον συμβουλεύσει να επισκεφθεί τον γιατρό του.

"Αν όλες οι απαντήσεις είναι ‘όχι’, το περιστατικό αντιμετωπίζεται συμπτωματικά, με παρακολούθηση της εξέλιξής του, αν υπάρχει έστω και ένα ‘ναι’ χρειάζεται να γίνει σύσταση για ιατρική αξιολόγηση", ανέφερε ο φαρμακοποιός - ερευνητής, systematic reviewer και επιστημονικός συνεργάτης κλινικών του ΑΠΘ, Λευτέρης Τεπερικίδης (φωτογραφία), ο οποίος παρουσίασε τον αλγόριθμο RESP-8, στη διάρκεια του 10^ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Εφαρμοσμένης Φαρμακευτικής, που ολοκληρώθηκε στη Θεσσαλονίκη.

Ο ίδιος μιλάει στο iatronet.gr για τα πρώτα αποτελέσματα μελέτης RESP-8 που πραγματοποίησε τον περασμένο χειμώνα, η οποία επιβεβαιώνει κατ’ αρχήν την αξιοπιστία των 8 κριτηρίων, και προαναγγέλλει την επανάληψή της σε μεγαλύτερο δείγμα τον επόμενο χειμώνα. Αν επαληθευτεί σε μεγαλύτερη κλίμακα, ο αλγόριθμος θα μπορέσει να αποτελέσει έναν χρήσιμο "σύμβουλο" των φαρμακοποιών της κοινότητας, παράλληλα με ένα εργαλείο Τεχνητής Νοημοσύνης που θα τεκμηριώνει την επιλογή της παραπομπής στον γιατρό.

Τα 8 κριτήρια

To RESP-8 αποτελεί τη μετεξέλιξη μιας πρώτης προσπάθειας που ξεκίνησε το 2019 από τον κ.Τεπερικίδη, υπό την αιγίδα του Φαρμακευτικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης και του προέδρου του, Διονυσίου Ευγενίδη, με την υποστήριξη της Α' Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής του ΑΠΘ στο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ και του διευθυντή της, καθηγητή, Χρήστου Σαββόπουλου.

Η επικαιροποίηση των πρώτων οδηγιών οδήγησε σε μια κωδικοποιημένη, απλή και κατανοητή από όλους λίστα 8 κριτηρίων για την αξιολόγηση των περιστατικών λοίμωξης αναπνευστικού στο φαρμακείο.

"Ανέκαθεν έβλεπα τα φαρμακεία ως ένα δίχτυ ασφαλείας, το οποίο μπορεί να επιτηρεί την υγεία κάθε ανθρώπου στην κοινότητα. Να ‘πιάνουν’ περιστατικά και να τα παρεπέμπουν προς ιατρική αξιολόγηση πριν αυτά φτάσουν στο απροχώρητο και χρειαστούν νοσηλεία", τονίζει ο φαρμακοποιός, εξηγώντας την αφετηρία της πρωτοβουλίας του.

Τα 8 κριτήρια, που οδηγούν τον φαρμακοποιό στη σύσταση για ιατρική αξιολόγηση είναι:

• Ο ασθενής έχει οτιδήποτε άλλο, εκτός από πυρετό, ρινική συμφόρηση/ρινόρροια, πονόλαιμο, βήχα, κόπωση/μυαλγίες.
• Παρουσιάζεται με μόνο ένα από τα παραπάνω πέντε συμπτώματα. "Κανένα από αυτά δεν υποδηλώνει από μόνο του απαραίτητα λοίμωξη του αναπνευστικού".
• Συμπτώματα σημαντικής έντασης, που προκαλούν έντονη και ορατή δυσφορία στον ασθενή.
• Ασθενής υψηλού κινδύνου, με βάση τα επίσημα κριτήρια που τον περιγράφουν.
• Συμπτώματα χωρίς πυρετό και περιπτώσεις με υψηλό πυρετό.
• Πονόλαιμος χωρίς βήχα. Εντάσσεται στα κριτήρια που χρησιμοποιούν οι γιατροί για να αποφασίσουν αν θα χορηγήσουν αντιβίωση.
• Συμπτώματα που διαρκούν για περισσότερες από 7 ημέρες.
• Αρχική βελτίωση κατά τη διάρκεια της 3^ης με 5^ης μέρας και μετά επιδείνωση. "Αυτό είναι ξεκάθαρη ένδειξη ότι ξεκινάμε με μια πρωτογενή ιογενή λοίμωξη, η οποία εξελίσσεται σε δευτερογενή βακτηριακή λοίμωξη".

Η μελέτη RESP-8

Κατά την περασμένη χειμερινή περίοδο πραγματοποιήθηκε μια πρώτη μελέτη, μικρής κλίμακας, με σκοπό την αξιολόγηση των 8 κριτηρίων, με την έγκριση της Επιτροπής Βιοηθικής του ΑΠΘ.

Η μελέτη εξέταση 64 περιστατικά σε πέντε φαρμακεία (4 στη Θεσσαλονίκη και 1 στη Ζάκυνθο), με κυριότερα τα κριτήρια 4 (ασθενείς υψηλού κινδύνου), 1 (σύμπτωμα εκτός από πυρετό, ρινική συμφόρηση/ρινόρροια, πονόλαιμο, βήχα, κόπωση/μυαλγίες και 3 (συμπτώματα μεγάλης έντασης).

Σε 48 από τα 64 περιστατικά έγινε σύσταση από τον φαρμακοποιό για ιατρική αξιολόγηση ενώ τα 16 αντιμετωπίστηκαν συμπτωματικά. Από τους 48 πολίτες που έλαβαν αυτή τη σύσταση, οι 14 (29%) αρνήθηκαν να επισκεφθούν το γιατρό, ενώ οι 34 (70,83%) συμμορφώθηκαν. Στο σύνολό τους πήραν συνταγή γιατρού για αντιβιοτική αγωγή. "Το γεγονός αυτό είναι μια πολύ καλή έμμεση επιβεβαίωση ότι κάναμε πάρα πολύ καλά που τους στείλαμε", λέει ο κ. Τεπερικίδης.

Καταγράφηκαν δύο περιπτώσεις στις οποίες ο φαρμακοποιός έπρεπε να παραπέμψει σε γιατρό σύμφωνα με τα κριτήρια - –και οι δύο με το κριτήριο 2 (μόνο ένα σύμπτωμα), αλλά δεν το έκαναν, λάθη από τους φαρμακοποιούς που συμμετείχαν. Δεν καταγράφηκε καμία επιπλοκή.

Όπως διευκρινίζει ο μελετητής, ο περιορισμός της μελέτης ήταν το μικρό της δείγμα. "Είναι μια υπηρεσία Υγείας, η οποία χρειάζεται μια μελέτη επικαιροποίησης, προκειμένου να μπει σε εφαρμογή", επισημαίνει και προαναγγέλλει την επανάληψή της σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα τον ερχόμενο χειμώνα, προκειμένου να αξιολογηθεί αν τα συγκεκριμένα κριτήρια δίνουν το επιθυμητό αποτέλεσμα.

"Το μήνυμα είναι πως οι φαρμακοποιοί κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας για να φέρουμε τέτοιου είδους υπηρεσίες στον χώρο του φαρμακείου. Αν θέλουμε να θεωρούμαστε μέρος της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, πρέπει να παρέχουμε τέτοιες υπηρεσίες", τονίζει.

Εργαλείο AI

Ο φαρμακοποιός παρουσίασε στους συνέδρους ένα εργαλείο Τεχνητής Νοημοσύνης (Custom GPT), το οποίο "εκπαίδευσε" με τα συγκεκριμένα 8 και όλο το επιστημονικό υπόβαθρο και το δοκίμασε εισάγοντας δεκάδες διαφορετικές υποθετικές περιπτώσεις συμπτωμάτων και προφίλ ασθενών.

"Μπορεί ο χρήστης να εισάγει δύο - τρία δεδομένα από την συνομιλία του με τον ασθενή και το εργαλείο αφενός να επιβεβαιώσει την σύσταση για παραπομπή ή μη στο γιατρό και αφετέρου να του βγάλει ένα έτοιμο κείμενο με την τεκμηρίωση, το οποίο μπορεί ακόμα και να τυπώσει και να δώσει στον ασθενή. Αυτό θα λέει, για παράδειγμα, ‘μπορεί να μην έχεις σοβαρά συμπτώματα, αλλά συστήνω να πας στο γιατρό σου για αξιολόγηση, επειδή είσαι καρδιοπαθής και ενδέχεται να υπάρχει ο κίνδυνος επιπλοκών’", καταλήγει ο κ. Τεπερικίδης.