Επιλόχειος ψύχωση: Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου

Η επιλόχειος ψύχωση είναι μια ψυχιατρική πάθηση που εμφανίζεται αποκλειστικά μετά τον τοκετό, συνήθως κατά τις πρώτες δύο εβδομάδες της λοχείας [8], επηρεάζοντας περίπου 1-2 γυναίκες στις 1.000.[1][2]

Σημεία και συμπτώματα

Οι ασθενείς με επιλόχεια ψύχωση μπορεί να εμφανίσουν τα εξής συμπτώματα: [9]

• Αποδιοργάνωση: Δυσκολία στη συγκρότηση σκέψεων, λόγου και την εκτέλεση πράξεων.
• Σύγχυση: Αδυναμία σαφούς σκέψης και λογικής κρίσης.
• Αποπροσωποποίηση: Αίσθηση αποκοπής από την πραγματικότητα.
• Αϋπνία: Σοβαρή διαταραχή του ύπνου.
• Ευερεθιστότητα: Υπερευαισθησία και έντονες αντιδράσεις.
• Μη φυσιολογικό περιεχόμενο σκέψης: Παραληρητικές ιδέες ή ψευδαισθήσεις.
• Μη φυσιολογική διάθεση: Συμπτώματα διέγερσης, κατάθλιψης ή έντονη μεταβλητότητα του συναισθήματος.
• Ιδιαίτερη προσοχή! Στα πλαίσια του ψυχωσικού παραληρήματος, οι μητέρες μπορεί να εμφανίσουν τάσεις βρεφοκτονίας (είτε επειδή «ακούν» επιτακτικές φωνές πως πρέπει να σκοτώσουν το νεογνό, είτε επειδή πιστεύουν πως έχει καταληφθεί από κάποια «δύναμη»), και αυτοκτονικότητα. [4]

Παθοφυσιολογία

Οι ταχείες αλλαγές στα επίπεδα των οιστρογόνων και της προγεστερόνης στις πρώτες 24 ώρες μετά τον τοκετό θεωρείται ότι παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των περισσότερων ψυχιατρικών διαταραχών μετά τον τοκετό. Ωστόσο, ο ακριβής παθοφυσιολογικός μηχανισμός δεν έχει κατανοηθεί πλήρως. Ορισμένες γυναίκες μπορεί να έχουν ιδιαίτερη ευαισθησία στις ορμονικές διακυμάνσεις. Ενδεχομένως, η απορρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος και άλλοι βιολογικοί εκλυτικοί παράγοντες να παίζουν επίσης ρόλο.

Παράγοντες κινδύνου

• Προσωπικό ιστορικό διπολικής διαταραχής: Ο πιο ισχυρός παράγοντας κινδύνου για την επιλόχεια ψύχωση. Περίπου 20-30% των γυναικών με διάγνωση διπολικής διαταραχής εμφανίζουν επιλόχεια ψύχωση. [6]
• Άλλοι παράγοντες: Έλλειψη ύπνου, οικογενειακό ιστορικό διπολικής διαταραχής, ψυχοπιεστικά γεγονότα και προηγούμενα επεισόδια επιλόχειας ψύχωσης. [7]
• Τα 2/3 των γυναικών που παρουσιάζουν επιλόχεια ψύχωση δεν έχουν προηγούμενο ψυχιατρικό ιστορικό.

Διαφορική διάγνωση:

• Baby blues: Η ‘Μελαγχολία της Λοχείας’ επηρεάζει περίπου το 85-90% των γυναικών μετά τη γέννα και χαρακτηρίζεται από ευσυγκινησία, εναλλαγές στη διάθεση και αίσθημα κόπωσης. Το σύνδρομο είναι αυτοπεριοριζόμενο, αντιμετωπίζεται συντηρητικά/υποστηρικτικά και δεν απαιτεί ιατρική παρέμβαση.
• Επιλόχειος κατάθλιψη: Χαρακτηρίζεται από καταθλιπτική διάθεση, ανηδονία, και ενδεχομένως, αυτοκτονικότητα.
• Γενικευμένη αγχώδη διαταραχή
• Επιλόχειος ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή: Είναι σημαντική η κλινική διαφοροδιάγνωση των καταναγκαστικών σκέψεων μιας τέτοιας διαταραχής, από το ψυχωσικό περιεχόμενο των σκέψεων της επιλόχειας ψύχωσης.
• Οργανικό ψυχοσύνδρομο – με συνηθέστερη αιτία τις περιγεννητικές λοιμώξεις.
• Αυτοάνοση εγκεφαλίτιδα
• Σύνδρομο Sheehan: Μεγάλη απώλεια αίματος κατά τον τοκετό που μπορεί να προκαλέσει νευροψυχιατρικά συμπτώματα.
• Αυτοάνοσα σύνδρομα: Λανθάνουσα αυτοάνοσα σύνδρομα μπορεί να ενεργοποιηθούν κατά τη διάρκεια της περιγεννητικής περιόδου και να προκαλέσουν ψυχωτικά συμπτώματα (π.χ. ο συστηματικός ερυθρυματώδης λύκος).
• Χρήση ουσιών – Σύνδρομο στέρησης από αλκοόλ
• Φάρμακα

Θεραπεία:

• Η Επιλόχειος ψύχωση είναι μια επείγουσα ψυχιατρική πάθηση που απαιτεί άμεση νοσοκομειακή περίθαλψη. Αποτελεσματική φαρμακευτική αγωγή, ανάλογα την περίσταση, είναι τα αντιψυχωτικά, οι βενζοδιαζεπίνες, το λίθιο, και η ηλεκτροσπασμοθεραπεία.
• Σε δεύτερο βαθμό, είναι σημαντική η ψυχοκοινωνική στήριξη της ασθενούς και του οικογενειακού της περιβάλλοντος.

Πρόγνωση:

• 40% των γυναικών δυσκολεύονται να επανέλθουν στον πρότερο εργασιακό βίο, λόγω συνεχιζόμενων ψυχωτικών συμπτωμάτων.[3]
• Καλύτερη πρόγνωση αν τα συμπτώματα εμφανιστούν μέσα σε 4 εβδομάδες από τον τοκετό. [5]
• Το ρίσκο επανεμφάνισης υπολογίζεται σε 30-50% σε κάθε επόμενο τοκετό.

Βιβλιογραφία:

[1] Osborne, L. M. (2018). Recognizing and managing postpartum psychosis: a clinical guide for obstetric providers.

[2] American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.). Arlington, VA.

[3] Videbech, P. B., & Gouliaev, G. H. (1996). Prognosis of the onset of postpartum psychosis. Demographic, obstetric and psychiatric factors.

[4] Spinelli, M. G. (2009). Postpartum psychosis: detection of risk and management. American Journal of Psychiatry

[5] Sit, D., Rothschild, A. J., & Wisner, K. L. (2006). A review of postpartum psychosis. Journal of women's health

[6] Di Florio, A., Forty, L., Gordon-Smith, K., Heron, J., Jones, L., Craddock, N., & Jones, I. (2013). Perinatal episodes across the mood disorder spectrum. JAMA psychiatry

[7] Di Florio, A., Jones, L., Forty, L., Gordon-Smith, K., Blackmore, E. R., Heron, J., ... & Jones, I. (2014). Mood disorders and parity–a clue to the aetiology of the postpartum trigger. Journal of affective disorders

[8] Kendell, R. E., Chalmers, J. C., & Platz, C. (1987). Epidemiology of puerperal psychoses. The British Journal of Psychiatry

[9] Kamperman, A. M., Veldman‐Hoek, M. J., Wesseloo, R., Robertson Blackmore, E., & Bergink, V. (2017). Phenotypical characteristics of postpartum psychosis: A clinical cohort study.