Πώς επιλέγουμε ανάμεσα σε άσκηση και αδράνεια

Έρχεται μία στιγμή μέσα στην ημέρα μας – ή, έστω, πολλών από εμάς – που πρέπει να κάνουμε μια επιλογή: Θα πάμε για προπόνηση ή θα κάνουμε κάτι άλλο; (Το “κάτι άλλο” συχνά είναι επιλογή κάποιο σνακ.)

Και επειδή όλοι ξέρουμε ότι αυτή η επιλογή δεν είναι και το πιο εύκολο θέμα εσωτερικής συζήτησης πού και πού (ναι, καλή η προπόνηση, αλλά και το σνακ και το καθισιό έχουν εξίσου δυνατά επιχειρήματα, ειδικά σε έναν άνθρωπο που είναι κουρασμένος από τη δουλειά), μια ερευνητική ομάδα από τη Ζυρίχη αποφάσισε να μάθει τι συμβαίνει στον εγκέφαλό μας όταν καθόμαστε να πάρουμε αυτή την απόφαση. Τα αποτελέσματά τους έδειξαν ότι ίσως παίζει ρόλο ένας νευροδιαβιβαστής, η ορεξίνη.

Τα στατιστικά παγκοσμίως δεν είναι και τόσο καλά, μιας και δείχνουν ότι σε μεγάλο βαθμό οι άνθρωποι τείνουν να προτιμούν τη δεύτερη επιλογή – ένα σνακ, να καθήσουν σπίτι, οτιδήποτε δεν περιλαμβάνει έξτρα γυμναστική μέσα στην ημέρα τους. Μπορούν όμως τα αποτελέσματα αυτής της  έρευνας να μας δώσουν στοιχεία για το πώς θα γίνουμε πιο πιστοί στις προπονήσεις μας;

Γιατί η ορεξίνη είναι ιδιαίτερη;

Σε αντίθεση με άλλες ορμόνες/νευροδιαβιβαστές του εγκεφάλου (όπως η ντοπαμίνη και η σεροτονίνη), η ορεξίνη ανακαλύφθηκε πολύ πρόσφατα, πριν 25 χρόνια περίπου, με αποτέλεσμα οι ρόλοι που παίζει στον οργανισμό να είναι ακόμα σχετικά καλυμμένοι με ένα πέπλο μυστηρίου για τους ερευνητές. Βήμα προς βήμα, όσα περισσότερα ανακαλύπτουμε για την ορεξίνη, τόσο πιο ενδιαφέρουσα αρχίζει να γίνεται.

Επίσης, οι γνώσεις  που ήδη έχουμε για άλλους νευροδιαβιβαστές δεν μπορούν να εξηγήσουν τη συγκεκριμένη επιλογή: Να γυμναστώ ή να καθίσω; Η ντοπαμίνη φαίνεται να παίζει ρόλο σε πολλές από τις επιλογές που κάνουμε μέσα στην ημέρα μας και μέσα στους ρόλους της έχει παρατηρηθεί ότι επηρεάζει την αίσθηση κινήτρου μας, αλλά και πάλι δεν φαίνεται να συμμετέχει στις λειτουργίες που συμβαίνουν όταν προσπαθούμε να πείσουμε τον εαυτό μας να γυμναστεί (ή και όχι). Επιπλέον, η ντοπαμίνη εκκρίνεται από τον εγκέφαλο είτε τρώμε, είτε γυμναζόμαστε, συνεπώς αυτό περιπλέκει ακόμα περισσότερο τη θεωρία ότι παίζει ρόλο στο να μας βοηθήσει να αποφασίσουμε το ένα ή το άλλο.

Οι ερευνητές, για να μελετήσουν ενδελεχώς το ζήτημα, έκαναν πειράματα σε ποντίκια και έθεσαν ένα πολύ συγκεκριμένο συμπεριφορικό πλαίσιο: Τα ποντίκια είχαν την ελευθερία – σε δεκάλεπτες συνεδρίες – να επιλέξουν μία από οκτώ πιθανές δραστηριότητες. Δύο από αυτές, οι πιο σημαντικές για τη μελέτη, ήταν ένας τροχός για άσκηση και ένα “μπαρ με μιλκσέικ”, όπου τα ποντίκια μπορούσαν να φάνε ένα μιλκσέικ με γεύση φράουλα. Εξήγηση που ίσως και να μην χρειάζεται, αλλά τα ποντίκια λατρεύουν τα μιλκσέικ για ακριβώς τους ίδιους λόγους που τα λατρεύουν οι άνθρωποι: Ζάχαρη, λιπαρά, ωραία γεύση.

Τα ποντίκια χωρίστηκαν σε δύο κατηγορίες: Μία με κανονικά, υγιή ποντίκια, και μία όπου το σύστημα παραγωγής της ορεξίνης ήταν μπλοκαρισμένο (με φάρμακα ή μέσω γενετικής τροποποίησης). Τα ποντίκια της πρώτης ομάδας πέρασαν διπλάσιο χρόνο να γυμνάζονται στον τροχό, και τον μισό χρόνο στο μπαρ σε σχέση με τα άλλα ποντίκια. Παρ’ όλα αυτά, όταν δεν υπήρχαν και οι δύο επιλογές διαθέσιμες (δηλαδή όταν σε μια από τις δεκάλεπτες συνεδρίες τα ποντίκια είχαν είτε τροχό, είτε μπαρ μαζί με τις υπόλοιπες δραστηριότητες, αλλά όχι και τα δύο μαζί), δεν παρατηρήθηκαν σημαντικές διαφορές στη συμπεριφορά των δύο ομάδων. Αυτό πιθανότατα λέει ότι ο ρόλος της ορεξίνης δεν είναι να ελέγχει πόσο γυμνάζονται ή πόσο τρώνε τα ποντίκια, αλλά περισσότερο ότι θα γείρει προς μία κατεύθυνση την πλάστιγγα σε περίπτωση που είναι και οι δύο επιλογές διαθέσιμες. Χωρίς την ορεξίνη, η επιλογή ήταν κατά βάση το φαγητό σε βάρος της γυμναστικής.

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι ο μηχανισμός της ορμόνης είναι παρόμοιος και στους ανθρώπους, μιας και οι εγκεφαλικές λειτουργίες που μελετήθηκαν στα ποντίκια είναι γνωστό ότι λίγο-πολύ είναι πανομοιότυπες στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Συνεπώς, αυτό που χρειάζεται είναι η μελέτη σε ανθρώπους για να επιβεβαιωθεί η θεωρία. Αν συμβεί αυτό, τότε αυτή η έρευνα υπόσχεται πολλά για την μελλοντική διαχείριση της παχυσαρκίας, αλλά και για πολλά ακόμα ζητήματα που μπορεί να προκύπτουν από την αιώνια αυτή διαμάχη μεταξύ γυμναστικής και καθισιού.