Κώμα: πολλοί ασθενείς αντιδρούν στο εγκεφαλογράφημα και στη μαγνητική τομογραφία

Μια διεθνής μελέτη κατάφερε να δημιουργήσει σήματα σε ηλεκτροεγκεφαλογραφήματα (EEG) ή λειτουργική μαγνητική τομογραφία (fMRI) σε έναν στους τέσσερις ασθενείς με εγκεφαλική βλάβη, οι οποίοι δεν έδειχναν καμία αντίδραση στο περιβάλλον τους ενώ βρίσκονταν σε κωματώδη κατάσταση, όταν ζητήθηκε από τους ασθενείς να φανταστούν ορισμένες κινήσεις.

Τα αποτελέσματα που δημοσιεύονται στην επιθεώρηση "New England Journal of Medicine"  δείχνουν ότι ο γνωστικός κινητικός διαχωρισμός θα μπορούσε να είναι πιο συχνός από ό,τι θεωρούταν μέχρι τώρα.

Μετά από εγκεφαλικές κακώσεις, εγκεφαλικά επεισόδια ή προσωρινή καρδιακή ανακοπή, ορισμένοι ασθενείς ξυπνούν από το κώμα τους χωρίς να έχουν αναγνωρίσιμα ανακτήσει τις αισθήσεις τους. Ανοίγουν τα μάτια τους αλλά δεν δείχνουν καμία αντίδραση στο περιβάλλον.

Ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 2000 είχε αποδειχθεί ότι ορισμένοι ασθενείς εμφανίζουν αντιδράσεις στα ηλεκτροεγκεφαλογραφήματα ή στην μαγνητική τομογραφία όταν τους ζητείται να εκτελέσουν νοερά ορισμένες κινήσεις.

Μέχρι τώρα, οι νευρολόγοι θεωρούσαν ότι επρόκειτο για λίγες μεμονωμένες περιπτώσεις. Ωστόσο, μια διεθνής ομάδα ερευνητών από τη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη (Κέιμπριτζ, Λιέγη, Παρίσι) μπορεί τώρα να δείξει ότι η γνωστική κινητική διάσταση συμβαίνει συχνότερα.

Το χρονικό διάστημα μεταξύ 2006 - 2023, 241 ασθενείς σε κωματώδη κατάσταση εξετάστηκαν στις κλινικές με τη χρήση ηλεκτροεγκεφαλογραφήματος ή μαγνητικής τομογραφίας.

Προηγουμένως δεν είχαν δείξει καμία αντίδραση στην "Κλίμακα ανάκαμψης από κώμα" (CRS-R), μια τυπική δοκιμασία για τις ελάχιστες γνωστικές δεξιότητες σε ασθενείς με διαταραγμένη συνείδηση.

Κατά τη διάρκεια της δοκιμασίας, τους ζητήθηκε να εκτελέσουν κινητικές ενέργειες στο μυαλό τους. Οι εργασίες κυμαίνονταν από το άνοιγμα και το κλείσιμο ενός χεριού μέχρι το τένις.

Ο μέσος όρος ηλικίας των ασθενών ήταν 37,9 έτη. Οι μισοί από αυτούς είχαν υποστεί κάποιο ατύχημα. Οι υπόλοιποι είχαν υποστεί εγκεφαλική αιμορραγία ή υποξία μετά από προσωρινή καρδιακή ανακοπή. Το 40% είχε διαγνωστεί με κωματώση κατάσταση και οι υπόλοιποι με κατάσταση ελάχιστης συνείδησης.Είχαν περάσει κατά μέσο όρο 7,9 μήνες από την εγκεφαλική βλάβη.

Όπως ανέφερε η ομάδα με επικεφαλής τον Nicholas Schiff από το Feil Family Brain and Mind Research Institute στη Νέα Υόρκη, σε 60 ασθενείς (25 %) επιτεύχθηκε ανταπόκριση με τη χρήση ηλεκτροεγκεφαλογραφήματος ή μαγνητικής τομογραφίας.

Η ανταπόκριση αυτή εντοπίστηκε σε 11 ασθενείς μόνο με εγκεφαλογράφημα, σε 13 μόνο με μαγνητική τομογραφία και σε 36 με αμφότερες τις εξετάσεις.

Σύμφωνα με τον Schiff, το ποσοστό των ασθενών σε κωματώδη κατάσταση με γνωστικοκινητική διάσταση θα μπορούσε να είναι ακόμη υψηλότερο.

Αυτό συμβαίνει διότι σε μια ομάδα σύγκρισης ασθενών με εγκεφαλική βλάβη που εμφάνισαν κινητικές αντιδράσεις στο CRS-R, δηλαδή που δεν βρίσκονταν σε κωματώδη κατάσταση, μόνο το 38% των ασθενών εμφάνισε αντίδραση όταν τους ζητήθηκε να εκτελέσουν ορισμένες ενέργειες στο μυαλό τους.

Αυτό σημαίνει ότι η ευαισθησία της ηλεκτροεγκεφαλογραφήματος ή μαγνητικής τομογραφίας είναι περιορισμένη και πιθανότατα δεν μπορεί να ανιχνεύσει όλες τις περιπτώσεις γνωστικοκινητικής διάστασης.

Σύμφωνα με τον Schiff, υπάρχει ηθική υποχρέωση να βοηθήσουμε αυτούς τους ασθενείς. Μια δυνατότητα θα μπορούσε να είναι η εμφύτευση μιας διεπαφής εγκεφάλου-υπολογιστή που λαμβάνει τα σήματα από την επιφάνεια του εγκεφάλου και στη συνέχεια μεταφράζει τις σκέψεις του ασθενούς σε λέξεις σε μια οθόνη.

Πρόσφατα, κατέστη δυνατή η αναγνώριση της ομιλίας σε ασθενείς με αμυοτροφική πλευρική σκλήρυνση. Αυτό δεν έχει ακόμη επιχειρηθεί σε ασθενείς με επίμονη κωματώδη κατάσταση.