Λιθίαση του Ουροποιητικού: Αίτια, ποσοστά και σύγχρονες θεραπευτικές προσεγγίσεις 

Η λιθίαση του ουροποιητικού συστήματος αποτελεί την τρίτη συχνότερη πάθηση του ουροποιητικού, μετά τις ουρολοιμώξεις και τις παθήσεις του προστάτη. Οι λίθοι δύναται να σχηματιστούν στους νεφρούς, τους ουρητήρες ή την ουροδόχο κύστη, ενώ το πιο συχνό τους σύμπτωμα είναι ο έντονος πόνος, ο οποίος δεν αφήνει τον ασθενή να ανακουφιστεί σε οποιαδήποτε θέση, η τάση προς εμετό, η ζάλη και σε ορισμένες περιπτώσεις υψηλός πυρετός. 

Ποσοστά και επιδημιολογικά δεδομένα 

Στην Ελλάδα, η λιθίαση του ουροποιητικού είναι ιδιαίτερα συχνή. Σύμφωνα με μελέτες, περίπου 1 στους 10 ανθρώπους θα σχηματίσει κάποιο λίθο κατά τη διάρκεια της ζωής του. Η νόσος εμφανίζεται συχνότερα στους άνδρες, με αναλογία 2,5:1 σε σχέση με τις γυναίκες, και η υψηλότερη επίπτωση παρατηρείται στην ηλικία των 30 ετών για τους άνδρες και μεταξύ 35 και 55 ετών για τις γυναίκες. Επιπλέον, το ποσοστό υποτροπής είναι υψηλό, με πιθανότητα 10% για νέο λίθο εντός ενός έτους από το αρχικό επεισόδιο και 50% εντός 5-7 ετών. Σε ασθενείς νέας ηλικίας, απαιτείται εξειδικευμένος έλεγχος καθώς υπάρχει ισχυρή πιθανότητα να συνυπάρχει κάποια ανατομική παραλλαγή ή κάποιο κληρονομικό νόσημα. 

Σύμφωνα με επιδημιολογικές μελέτες, περιοχές με θερμό και ξηρό κλίμα παρουσιάζουν αυξημένα ποσοστά λιθίασης. Στην Ελλάδα, η Κρήτη και οι Κυκλάδες καταγράφουν υψηλότερα ποσοστά εμφάνισης, γεγονός που αποδίδεται στη θερμοκρασία, την αυξημένη εφίδρωση και τις διατροφικές συνήθειες των κατοίκων. 

Αίτια και παράγοντες κινδύνου 

Η λιθίαση οφείλεται στην υψηλή συγκέντρωση ουσιών που σχηματίζουν κρυστάλλους στα ούρα, όπως το ασβέστιο, το ουρικό οξύ και η κυστίνη. Οι κύριοι παράγοντες κινδύνου περιλαμβάνουν: 

• Αφυδάτωση: Η μειωμένη πρόσληψη υγρών, ιδιαίτερα λιγότερου από ένα λίτρο ανά ημέρα, αυξάνει τη συγκέντρωση των ουσιών που σχηματίζουν λίθους στα ούρα.
• Διατροφή: Διατροφή πλούσια σε οξαλικά (π.χ. σπανάκι, σοκολάτα), αλάτι και ζωικές πρωτεΐνες. 
• Γενετική προδιάθεση: Ιστορικό λιθίασης στην οικογένεια. 
• Παθολογικές καταστάσεις: Υπερασβεστιουρία, ουρική αρθρίτιδα, μεταβολικές διαταραχές. 
• Μικρόβια: Ορισμένα μικρόβια όπως ο Proteus μπορούν να διασπάσουν την ουρία και να σχηματίσουν λίθους. 

Διάγνωση και θεραπεία

Η διάγνωση βασίζεται σε απεικονιστικές εξετάσεις (υπερηχογράφημα, αξονική τομογραφία) και αναλύσεις ούρων και αίματος. Η θεραπεία εξαρτάται από το μέγεθος και τη θέση του λίθου. 

• Μικροί λίθοι (<5 mm) συνήθως αποβάλλονται από τον ασθενή κατόπιν χρήσης αναλγητικών, α-αναστολέων και αυξημένης ποσότητας νερού. 
• Μεγαλύτεροι λίθοι μπορεί να απαιτούν ενδοσκοπική θεραπεία, ενώ αν βρίσκονται στον νεφρό και πάρουν τη μορφή κοραλλιού, απαιτούν διαδερμική θεραπεία.
• Η εξωσωματική λιθοτριψία είναι μια μορφή θεραπείας όπου κρουστικά κύματα χρησιμοποιούνται ώστε να σπάσει η πέτρα, αλλά η αποτελεσματικότητά της εξαρτάται από τη σύσταση του λίθου και τη θέση του. Πιο σκληροί λίθοι μπορεί να μην ανταποκριθούν στην εξωσωματική λιθοτριψία. 

Εφόσον ένας λίθος δεν προκαλεί απόφραξη, μπορεί να αντιμετωπιστεί συντηρητικά. Άλλοι λίθοι ανταποκρίνονται στη θεραπεία με σκευάσματα που αλκαλοποιούν το pH των ούρων. Οι λίθοι στην ουροδόχο κύστη συνήθως οφείλονται σε χρόνια κατάκλιση, σε χρόνιο καθετηριασμό της ουροδόχου κύστης ή σε παθολογία του προστάτη που προκαλεί ικανό υπόλειμμα ούρων. 

Πρόληψη: Τι μπορείτε να κάνετε; 

• Κατανάλωση 2-3 λίτρων νερού ημερησίως. 
• Μείωση πρόσληψης αλατιού και ζωικών πρωτεϊνών. 
• Διατροφή με χαμηλά οξαλικά και μέτρια πρόσληψη ασβεστίου. 
• Τακτικός έλεγχος σε άτομα με ιστορικό λιθίασης. 

Η λιθίαση του ουροποιητικού σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να είναι επικίνδυνη για τη ζωή του ασθενούς, ενώ σε επείγουσες καταστάσεις συνηθίζεται η τοποθέτηση ενός ειδικού σωλήνα ο οποίος θα παροχετεύσει το ουροποιητικό σύστημα, όπως είναι το pigtail ή η νεφροστομία.