Πέντε αλήθειες για το μεταβολισμό, το σωματικό βάρος και τις ′δίαιτες′

Μπορούμε πραγματικά να χάσουμε 10 κιλά σε ένα μήνα; Είναι υγιές αυτό; Πόσο απαραίτητη είναι η σωματική δραστηριότητα για να χάσουμε βάρος και πώς θα μείνουμε στα κιλά μας; Είναι αλήθεια ότι κάποιοι χάνουν κιλά πιο εύκολα; Για τα ερωτήματα αυτά όλοι έχουμε ακούσει πολλές και διάφορες απαντήσεις, καθώς και πολλές...

ανακρίβειες. Οπότε, το ουσιαστικό ερώτημα μάλλον είναι: τι απαντά γι’ αυτά ο ειδικός;

Η ξαφνική απώλεια πολλών κιλών, επειδή ακριβώς είναι απώλεια πολύτιμου ιστού και όχι λίπους, μπορεί να μας προκαλέσει κατάπτωση, αναιμία, νευρικότητα, ακόμα και κατάθλιψη.

Πόσα κιλά 'επιτρέπεται' να χάσει ένας άνθρωπος μέσα σε ένα μήνα;

Σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ), αλλά και την καθημερινή ιατρική πρακτική, κατά μέσο όρο 'επιτρέπεται' να χάνουμε από 2 έως 4 κιλά το μήνα. Αυτή είναι μια μέση τιμή που μας διασφαλίζει ότι, αν η δίαιτα είναι σωστή και αν παράλληλα ασκούμαστε, εκείνο που θα χάσουμε θα είναι κυρίως λίπος και όχι μυϊκή μάζα.

Βεβαίως, αυτό δεν σημαίνει ότι, για παράδειγμα, ένας υγιής νέος άνδρας δεν μπορεί να χάσει με ασφαλή τρόπο 5 ή 6 κιλά μέσα σε ένα μήνα. Ωστόσο, κατά κανόνα, όταν χάνονται πολλά κιλά τον πρώτο μήνα, σημαίνει ότι ακολουθούνται στερητικές δίαιτες στις οποίες χάνεται νερό, με κίνδυνο, μεταξύ άλλων, την αφυδάτωση.

Ποιες οι παρενέργειες της ξαφνικής απώλειας πολλών κιλών;

Πάρα πολλές. Κατ' αρχάς, όταν χάνονται πολλά κιλά σε σύντομο χρονικό διάστημα, σημαίνει ότι δεν χάθηκε λίπος αλλά μυ και νερό. Το νερό θα το αναπληρώσουμε, ενώ το να χάσουμε μυς ενέχει τον κίνδυνο να αλλάξει ο μεταβολισμός μας, που σημαίνει ότι θα γίνονται λιγότερες καύσεις.

Γι' αυτό όταν χάνουμε μυϊκή μάζα ξαναπαίρνουμε εύκολα βάρος, φαινόμενο γνωστό και ως... γιογιό. Χάνουμε πέντε, παίρνουμε δέκα.

Εκτός από αυτό, όμως, η ξαφνική απώλεια πολλών κιλών, επειδή ακριβώς είναι απώλεια πολύτιμου ιστού και όχι λίπους, μπορεί να προκαλέσει κατάπτωση, αναιμία, νευρικότητα, ακόμα και κατάθλιψη. Επίσης, στις γυναίκες μπορεί να δημιουργηθούν διαταραχές στην περίοδο, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις ίσως να εμφανιστεί πρώιμη οστεοπόρωση, πτώση της λίμπιντο, ουρική αρθρίτιδα, ποδάγρα, πέτρα στη χολή.

Οι στερητικές δίαιτες στοχεύουν στο γρήγορο αδυνάτισμα, αφού περιέχουν ελάχιστες θερμίδες, ωστόσο εκτός από την ποσοτική στέρηση, υπολείπονται και σε ποιότητα στερώντας από τον οργανισμό απαραίτητα συστατικά.

Ποιος είναι ο ρόλος της άσκησης στη διαδικασία της απώλειας βάρους; Επιταχύνεται το αδυνάτισμα με την παράλληλη άσκηση; Πώς καταπολεμάται η χαλάρωση στο σώμα και στο πρόσωπο έπειτα από μια δίαιτα;

Ο ρόλος της σωματικής δραστηριότητας είναι εξαιρετικά σημαντικός. Εκτός από το ότι μας φτιάχνει τη διάθεση, μας ρίχνει τη χοληστερίνη και την πίεση, αφού η σωματική δραστηριότητα μας αποτρέπει από το να χάσουμε μύες όταν χάνουμε βάρος.

Ακόμα και με την καλύτερη δίαιτα του κόσμου θα χάσουμε και λίπος και μύες. Όταν χάνεται μυϊκή μάζα πέφτει ο μεταβολισμός και μειώνονται οι καύσεις. Με την άσκηση, όμως, αυτό που θα χάσουμε θα είναι αμιγώς λίπος. Επομένως, δεν χρησιμοποιείται η άσκηση ούτε για να επιταχύνουμε το αδυνάτισμα ούτε για να χάσουμε περισσότερα κιλά (εξάλλου, η γυμναστική ανοίγει την όρεξη), αλλά για να διατηρήσουμε άθικτη τη μυϊκή μας μάζα.

Το αν χαλαρώσουμε ή όχι από την απώλεια βάρους εξαρτάται από το αν το διαιτολόγιο είναι ισορροπημένο, από το αν είμαστε νέοι, αν έχουμε καλή ποιότητα δέρματος και συνδετικού ιστού και αν έχουμε παράλληλα ασκηθεί.

Ποιες είναι οι πιθανότητες να ξαναπάρουμε τα χαμένα κιλά έπειτα από μια θεραπεία απώλειας βάρους;

Δυστυχώς, η παχυσαρκία υποτροπιάζει εύκολα, γι’ αυτό και θεωρείται χρόνια νόσος. Στη θεραπεία της παίζουν ρόλο παράγοντες, όπως κληρονομικοί, ψυχικοί, μεταβολισμού. Πάντως, οι πιθανότητες να ξαναπάρουμε βάρος μειώνονται αισθητά αν τηρούμε ένα 'ισοζύγιο εσόδων - εξόδων', αν δηλαδή μας έμαθε κάποιος να τρώμε σωστά και να έχουμε σωματική δραστηριότητα.

Φαίνεται ότι το 25% - 30% από όσους έχουν απευθυνθεί σε ειδικούς μπορεί να χάσει 20% του βάρους του και να το διατηρήσει για τουλάχιστον πέντε χρόνια. Αν όμως επιδιδόμαστε στις γνωστές τσαπατσουλιές της άνοιξης, του καλοκαιριού και των Χριστουγέννων, όχι μόνο θα ξαναπάρουμε τα κιλά που χάσαμε, αλλά θα πάρουμε ακόμα περισσότερα.

Υπάρχουν άνθρωποι που χάνουν πιο εύκολα βάρος;

Βεβαίως. Είναι οι άνθρωποι που έχουν καλό μεταβολισμό, δηλαδή μεγάλη ποσότητα μυών στο σώμα. Για τους ανθρώπους αυτούς, είτε λόγω κληρονομικότητας, είτε γιατί ασκούνται και δεν κάνουν ανόητες δίαιτες, είναι πάντα πιο εύκολο να χάσουν βάρος όταν το αποφασίσουν.

Πιο εύκολο επίσης είναι για τους άνδρες απ' ό,τι για τις γυναίκες, γιατί έχουν περισσότερη μυϊκή μάζα και, συνεπώς, υψηλότερο μεταβολισμό. Τίποτα όμως δεν είναι απόλυτο.

Το αν παχαίνει ένας άνθρωπος εξαρτάται από τα γονίδιά του, από την ψυχική του κατάσταση, από το τι τρώει (τα 'έσοδά' του) και από το τι καίει (τα 'έξοδά' του). Για παράδειγμα, από τα παιδιά που κάθε χρόνο δίνουν πανελλήνιες εξετάσεις, άλλα θα πάρουν 10 κιλά, άλλα θα χάσουν 10 κιλά, ενώ άλλα θα μείνουν σταθερά στο βάρος τους.

Δεν είμαστε, λοιπόν, ίσοι μπροστά στις θερμίδες ούτε μπροστά στο στρες.

Πηγές:
Γεώργιος Πανοτόπουλος, Παθολόγος - Διατροφολόγος, Διευθυντής Τμήματος Παχυσαρκίας, Διατροφής & Μεταβολισμού.