Η διατροφή κατά την αιμοκάθαρση

Ασθενείς που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση χρειάζεται να ακολουθούν ειδική διατροφή ώστε να αποφύγουν την υποθρεψία, που μπορεί να επηρεάσει την ποιότητα ζωής, τη νοσηρότητα, τη θνητότητα και την πορεία της νόσου.

Οι στόχοι της διατροφικής παρέμβασης στην αιμοκάθαρση είναι να  ελαχιστοποιηθεί η τοξικότητα των άχρηστων ουσιών που δεν μπορούν να αποβληθούν από τα νεφρά, να αποφευχθεί η υποθρεψία και να καθυστερήσει η επιδείνωση της νόσου.

Οι λόγοι που μπορεί να οδηγήσουν σε υποθρεψίας περιλαμβάνουν τις υψηλές ανάγκες σε πρωτεΐνη και σε θερμίδες, λόγω της ίδιας της αιμοκάθαρσης, την ανορεξία, που μπορεί να σχετίζεται είτε με την ουραιμική τοξικότητα των άχρηστων ουσιών, είτε με ψυχοκοινωνικούς και οικονομικούς παράγοντες όπως για παράδειγμα τη μοναξιά, την κατάθλιψη, την οικονομική δυσχέρεια, το αλκοόλ. Άλλες πιθανές αιτίες είναι οι ανεπαρκείς ή άγευστες δίαιτες που μπορεί να είναι αποτέλεσμα των περιορισμών που τίθενται, και τέλος οι γαστρεντερικές διαταραχές.

Η διατροφική παρέμβαση στην αιμοκάθαρση είναι αρκετά πολύπλοκη, ωστόσο τα βασικά σημεία στα οποία πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα είναι τα παρακάτω:

Πρωτεΐνη

Οι ασθενείς χρειάζεται να λαμβάνουν τουλάχιστον 1,2 γραμμάρια ανά κιλό ιδανικού σωματικού βάρους ημερησίως ή 1,2-1,4γρ/κιλό/ημέρα. Τουλάχιστον η μισή από αυτή την ποσότητα πρέπει να προέρχεται από πρωτεΐνη υψηλής βιολογικής αξίας (κρέας, ψάρι, γαλακτοκομικά).

Θερμίδες

Συστήνεται η πρόσληψη 35 kcal ανά κιλό σωματικού βάρους ανά ημέρα, ποσότητα που μπορεί να αυξηθεί ανάλογα με τη φυσική δραστηριότητα ή διάφορες κλινικές καταστάσεις όπως είναι μία εγχείρηση.

Νερό

Η πρόσληψη νερού και υγρών πρέπει να είναι αυστηρά ελεγχόμενη. Το νερό θα πρέπει να μην ξεπερνά τα 500-800ml ανά ημέρα, ποσό στο οποίο συνυπολογίζεται το νερό που περιέχεται στα τρόφιμα. Σε αυτή την ποσότητα μπορεί να προστεθεί το νερό που αποβάλλεται με τη διούρηση (εάν υπάρχει).  

Ηλεκτρολύτες

Νάτριο - συστήνεται χαμηλή έως μέτρια πρόσληψη (περίπου 3,5γρ. αλάτι ημερησίως). Πρέπει να μην προστίθεται αλάτι στο τραπέζι του φαγητού, παρά μόνο ελάχιστο στο μαγείρεμα. Να αποφεύγονται: καπνιστά ή παστωμένα τρόφιμα, αλμυρά τυριά, ελιές, αλλαντικά κτλ., αλμυρά σνακ όπως πατατάκια και αλμυροί ξηροί καρποί. Επίσης να αποφεύγονται: κέτσαπ, μουστάρδα, πίκλες, φυστικοβούτυρο και υποκατάστατα άλατος.

Κάλιο - Εάν οι νεφροί έχουν κάποια λειτουργικότητα, χρειάζεται μέτρια μείωση στην πρόσληψη καλίου. Πρέπει να μειωθεί η πρόσληψη τροφών που είναι πλούσιες σε κάλιο όπως τα κρέατα, τα γαλακτοκομικά, κάποια φρούτα και λαχανικά. Με το βράσιμο και την απομάκρυνση του νερού από το κρέας τα λαχανικά, αποβάλλεται κάποια ποσότητα καλίου. Να προτιμώνται τα φρούτα βρασμένα ή ψητά στο φούρνο και οι άγλυκες κομπόστες χωρίς το ζουμί.

Φώσφορος – χρειάζεται να περιοριστεί. Το πρόβλημα είναι ότι οι τροφές που είναι πλούσιες σε πρωτεΐνη είναι πλούσιες και σε φώσφορο. Εδώ έγκειται και η δυσκολία αυτής της δίαιτας. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή στην επιλογή τροφών έτσι ώστε να λαμβάνεται αρκετή πρωτεΐνη χωρίς να αυξάνεται πολύ ο φώσφορος. Ταυτόχρονα λαμβάνονται και δεσμευτικά φωσφόρου ώστε να παραμένει στα επιθυμητά επίπεδα.

Για να μειωθεί ο φώσφορος συστήνεται μέτρια κατανάλωση σε κρέας, ψάρια, αβγά και δημητριακά πρωινού και η αποφυγή αναψυκτικών, μπύρας και τροφίμων με συντηρητικά και πρόσθετα.  

Ασβέστιο – χρειάζονται τουλάχιστον 1000-1500mg ανά ημέρα σε ασβέστιο. Όμως τα γαλακτοκομικά είναι πλούσια σε φώσφορο γι αυτό συστήνεται να μην ξεπερνούν τη μία μερίδα ημερησίως.

Βιταμίνες

Κάποιοι ασθενείς εμφανίζουν χαμηλά επίπεδα βιταμίνης C και βιταμίνης Β6 γι αυτό ίσως χρειαστούν συμπληρώματα αυτών και του φολικού οξέως (30-60mg, 10-20mg και 1mg αντίστοιχα). Επίσης συχνά συστήνονται συμπληρώματα βιταμινών Β1 και Β2. Η βιταμίνη Α πάντα αυξάνεται στη ουραιμία γι αυτό και αντενδείκνυται η συμπληρωματική της λήψη.

Φάση προσαρμογής

Στα πρώτα στάδια της αιμοκάθαρσης, ο ασθενής καλείται να κάνει μεγάλες αλλαγές στη διατροφή του. Ενώ πριν την αιμοκάθαρση έπρεπε να λαμβάνει μικρές ποσότητες πρωτεΐνης και νερό κατά βούληση, μετά θα πρέπει να λαμβάνει μεγαλύτερη ποσότητα πρωτεΐνης και να περιορίσει πολύ το νερό. Αυτή η ‘φάση προσαρμογής’ όπως λέγεται, είναι ψυχολογικά δύσκολη, λόγω της εξάρτησης που δημιουργείται από το μηχάνημα της αιμοκάθαρσης αλλά και λόγω των παρενεργειών της διαδικασίας. Με υπομονή και υποστήριξη ο ασθενής σταδιακά θα καταφέρει να ακολουθήσει τις διαιτητικές οδηγίες και να επιτύχει την καλύτερη δυνατή διαχείριση της νόσου.

Πηγές:
Heidland, A, Teplan, V., & Wanner, C. (2000). Expert working group report on nutrition in adult patients with renal insufficiency (Part 2 of 2). Clinical Nutrition, 19(4), 281-291.

Moore, M. C. (2000). Διαιτολογία. Εκδóσεις Βήτα. Επιμέλεια ελληνικής έκδοσης: Ε. Μαγκλάρα-Κατσιλάμπρου, Α. Τσαρούχη, Θ. Κουρσουμπά, Ε. Λάππα. Ελληνική έκδοση.