Οξειδωτικό στρες: Ο ρόλος της διατροφής και των συμπληρωμάτων

Το οξειδωτικό στρες σχετίζεται άμεσα µε την παραγωγή ελεύθερων ριζών και µε τους φυσικούς αντιοξειδωτικούς µηχανισµούς. Τι είναι όμως οι ελεύθερες ρίζες και ποια κατάσταση στον οργανισμό μας καλείται οξειδωτικό στρες;

Ελεύθερες ρίζες είναι μια μορφή ενώσεων οι οποίες αποτελούν φυσικό προϊόν του μεταβολισμού των κυττάρων. Θα πρέπει δηλαδή να γίνει κατανοητό ότι ο οργανισμός μας, στα πλαίσια της φυσιολογικής του λειτουργίας, παράγει καθημερινά κάποια ποσότητα ελεύθερων ριζών.

Οι ενώσεις αυτές, λόγω της ιδιαίτερης δομής τους, καθώς είναι ιδιαίτερα ασταθείς, κάνουν ‘επίθεση’ σε διάφορα σημεία των κυττάρων μας προκαλώντας αλλοιώσεις. Όσο η παραγωγή τους όμως βρίσκεται σε φυσιολογικά επίπεδα δεν αποτελούν πρόβλημα για την υγεία μας, διότι ο οργανισμός μας έχει ανεπτυγμένα ενδογενή αντιοξειδωτικά συστήματα, ενώ παράλληλα λαμβάνει συνεχώς εξωγενή βοήθεια από τα αντιοξειδωτικά στοιχεία που περιέχονται στις τροφές.

Υπάρχουν όμως καταστάσεις στις οποίες η παραγωγή ελεύθερων ριζών αυξάνει και όταν μάλιστα αρχίζει να υπερτερεί έναντι των αντίστοιχων αντιοξειδωτικών μηχανισμών τότε το φαινόμενο αυτό ονομάζεται οξειδωτικό στρες.

Τέτοιες καταστάσεις λοιπόν αποτελούν:

• το άγχος,
• η περιβαλλοντική ρύπανση (μόλυνση νερού, αέρα, τροφής),
• η ακτινοβολία (π.χ. ηλιακή - υπεριώδης, ηλεκτρομαγνητική),
• το κάπνισμα - αλκοόλ,
• η κακή διατροφή (υπερκατανάλωση ζωικών & τρανς λιπαρών),
• οι φλεγμονές

Το οξειδωτικό στρες είναι καταστροφικό για τους ιστούς και κατ' επέκταση για την υγεία του οργανισμού ενώ ευθύνεται για εκφυλιστικές παθήσεις, καθώς και για την πρόωρη γήρανση. 

Πώς αντιμετωπίζεται το Οξειδωτικό Στρες;

Αρχικά η μείωση της έκθεσης στους παράγοντες που προαναφέραμε θα πρέπει να αποτελεί κύρια προτεραιότητα για τον καθένα μας, ενώ ο ρόλος της διατροφής και των αντιοξειδωτικών που περιέχονται στα τρόφιμα είναι καθοριστικής σημασίας.

Ας ρίξουμε μια ματιά παρακάτω στα κυριότερα αντιοξειδωτικά, καθώς και στις τροφές στις οποίες περιέχονται.

Καροτενοειδή: (λυκοπένιο, β-καροτένιο, λουτεΐνη , ζεαξανθίνη)

καρότα, γλυκοπατάτες, πεπόνι, βερίκοκο, ροδάκινο, κρόκος αυγού, εσπεριδοειδή, καλαμπόκι, ντομάτα, καρπούζι.

Βιταμίνη Ε: (τοκοφερόλες)

ελαιόλαδο, αβοκάντο, ηλιόσπορο, ξηροί καρποί

Βιταμίνη C: (ασκορβικό οξύ)

εσπεριδοειδή, ακτινίδια, φράουλες, πιπεριές, σκουροπράσινα λαχανικά, μπρόκολο,

Σελήνιο

θαλασσινά, ξηροί καρποί και τα πλήρη δημητριακά

Ψευδάργυρος

οστρακοειδή, ψάρια, κρέας, ξηροί καρποί, όσπρια, αυγά

Πολυφαινόλες: (Τανίνες, Ανθοκυανίνες, Φλαβονοειδή)

φρούτα (μήλα, μούρα, κεράσια, ρόδια, σταφύλια, δαμάσκηνα, βατόμουρα και φράουλες), λαχανικά (μπρόκολο, λάχανο, σέλινο, κρεμμύδι και μαϊντανός), όσπρια, κόκκινο κρασί, σοκολάτα, καφές, τσάι, ελαιόλαδο.

Να τονίσουμε ότι ο κατάλογος των αντιοξειδωτικών τροφών είναι πολύ μεγάλος και ότι παραπάνω αναφέρονται μόνο μερικά από αυτά. Όλες οι ανεπεξέργαστες τροφές, ιδιαίτερα όμως τα φρούτα και τα λαχανικά, περιέχουν αντιοξειδωτικά στοιχεία σε διάφορες αναλογίες, τα οποία όταν προσλαμβάνουμε καθημερινά βοηθούν στη προάσπιση της υγεία μας.

Αντιοξειδωτικά συμπληρώματα

Μία ισορροπημένη διατροφή πλούσια σε φρούτα και λαχανικά είναι υπεραρκετή για να καλύψει τις ανάγκες μας σε αντιοξειδωτικά και βιταμίνες. Πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα έδειξαν ότι απορροφάται 5 έως 8 φορές μικρότερη ποσότητα αντιοξειδωτικών από τα συμπληρώματα σε σχέση με τις τροφές.

Παράλληλα έχει διαπιστωθεί ότι υψηλότερη πρόσληψη αντιοξειδωτικών ή βιταμινών από τις συνιστώμενες ημερήσιες ανάγκες του οργανισμού, δεν φαίνεται να παρουσιάζει επιπρόσθετα οφέλη για την υγεία μας.

Η χρήση συμπληρωμάτων ενδείκνυται τελικά μόνο σε περιπτώσεις όπου ιατρικά διαπιστώνεται κάποια ανεπάρκεια ή υπάρχει κάποια ιδιόμορφη κατάσταση όπως είναι για παράδειγμα η εγκυμοσύνη, η αναιμία, καθώς και η φυτοφαγία.

Τέλος, η ελαστική νομοθεσία σχετικά με τους ισχυρισμούς υγείας των συμπληρωμάτων όπως και κάποιων άλλων ‘μαγικών’ θεραπειών, π.χ. οζονοθεραπεία, οδηγεί σε λανθασμένα συμπεράσματα. Συχνά σε φαρμακεία και καταστήματα προϊόντων υγιεινής διατροφής συναντάμε πολλά συμπληρώματα που συστήνονται χωρίς να υπάρχει ιατρικό ιστορικό ή συνταγογράφηση από τον κατάλληλο ειδικό, αλλά βάσει των ισχυρισμών των φυλλαδίων των εταιριών, που οι ίδιες παράγουν και εμπορεύονται.