Γιατί παρακολουθούν όλοι survivor; Η επιστημονική εξήγηση

Γράφει ο Χρήστος Θεοδωρόπουλος, Κοινωνιολόγος- Συμβουλος MSc

Για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια, βλέπουμε να επανέρχεται στην ελληνική τηλεόραση, reality show με την ακριβή έννοια του όρου, δηλαδή ένα τηλεοπτικό προϊόν το οποίο παρουσιάζει την καθημερινή ζωή κάποιων ανθρώπων κάτω από δύσκολες συνθήκες διαβίωσης. Ο λόγος φυσικά γίνεται για το survivor, το οποίο σημειώνει υψηλά νούμερα τηλεθέασης. Το ερώτημα είναι γιατί έχει τόσο υψηλή τηλεθέαση ένα τέτοιο πρόγραμμα. Τι είναι αυτό το οποίο ενθαρρύνει τους τηλεθεατές να το παρακολουθούν;

Αρχικά, το survivor  δεν είναι  απλώς ένα εύπεπτο τηλεοπτικό προϊόν. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι έχει μια συμβολική αξία ως μέρος των καθημερινών κοινωνικών μας δραστηριοτήτων. Όταν κάποια άτομα κανονίζουν να παρακολουθήσουν ένα τέτοιο πρόγραμμα, ενδιαφέρονται να συναντηθούν και να συζητήσουν. Άρα αποτελεί μια πολύ καλή αφορμή για επικοινωνία και συνάντηση. Οι άνθρωποι μαζεύονται σε σπίτια (μιας και ζούμε σε χαλεπούς καιρούς) και επικοινωνούν, ανταλλάσουν σκέψεις και συναισθήματα, μοιράζονται  προβληματισμούς και γενικότερα ενθαρρύνεται η αλληλεπίδραση μεταξύ τους. Θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε το survivor ως ένα «κοινωνικό τελετουργικό», για παράδειγμα σε πολλούς Δυτικούς ο πρωινός καφές αποτελεί  ένα κοινωνικό τελετουργικό. Αυτή την μορφή τείνει να πάρει και το εν λόγω πρόγραμμα.

Επιπλέον, ένα άλλος λόγος που ίσως διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στην τηλεθέαση του συγκεκριμένου προγράμματος είναι η αίσθηση της συμμετοχής και της καθοδηγητικής παρέμβασης στα δρώμενα. Όταν παρακολουθούμε το survivor, βλέπουμε δυο ομάδες να παίζουν. Το γεγονός ότι  μας αρέσει να παρακολουθούμε κάποιους να παίζουν, φανερώνει ότι το στοιχείο του παιχνιδιού δεν έχει εξαλειφτεί και αποτελεί πτυχή της ανθρώπινης φύσης μας.  Ωστόσο, δεν βλέπουμε μόνο κάποιους να παίζουν, δεν παρακολουθούμε  μια μονομαχία αλλά δύο ομάδες να παίζουν. Το πιο δημοφιλές παιχνίδι θα είναι πάντα ομαδικό. Το γεγονός αυτό σημαίνει πολλά, διότι η ομάδα είναι το κύτταρο της κοινωνίας αφού μόνο μέσα στην ομάδα υπάρχουν οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Γεννιόμαστε σε ομάδα, ζούμε σε ομάδες. Όταν αναφέρουμε ότι ο άνθρωπος είναι κοινωνικό όν εννοούμε ότι πρωτίστως είναι ομαδικό ον. Δεν νοείται ανθρώπινη ζωή, χωρίς ομάδα. 

Στη συνέχεια, η ρεαλιστικότητα των όσων συμβαίνουν, το καθιστούν άκρως ελκυστικό στο τηλεοπτικό κοινό. Διαμάχες, κόντρες, συμπάθειες και γενικότερα ό,τι διαδραματίζεται στην πραγματική ζωή, λαμβάνει χώρα. Με αυτόν τον τρόπο, οι τηλεθεατές ασχολούνται με τη ζωή των πρωταγωνιστών και αυτό ίσως αποτελεί ένα τρόπο διαφυγής από τα καθημερινά τους προβλήματα. Ωστόσο, πολλοί τηλεθεατές ίσως να επιθυμούν να συγκρίνουν τους εαυτούς τους με τους πρωταγωνιστές ή ακόμα και να ταυτιστούν με κάποιους από αυτούς για να δουν πως συμπεριφέρονται σε αντίστοιχες συναισθηματικές καταστάσεις.

Κλείνοντας, αξίζει να αναφέρουμε ότι το survivor και οποιοδήποτε reality show, παρουσιάζει σημαντικές  αρνητικές επιπτώσεις στους ανθρώπους που το παρακολουθούν, τις οποίες λίγο πολύ όλοι γνωρίζουμε. Σε κάθε περίπτωση, οφείλουμε να χρησιμοποιούμε την κριτική μας σκέψη για να αξιολογούμε την ποιότητα οποιοδήποτε τηλεοπτικού προγράμματος, μας προβάλλεται.

Πηγές:
Giddens Anthony, «Κοινωνιολογία», εκδ. Gutenberg, Αθήνα, 2002