Δημιουργικές σκέψεις για την ημέρα της Σκέψης

Της Ανατολής Παταρίδου, Χειρουργού Ωτορινολαρυγγολόγου

Η Παγκόσμια Ημέρα Σκέψης γιορτάζεται κάθε χρόνο από το 1926 στις 22 Φεβρουαρίου, σε ανάμνηση της γέννησης του Λόρδου Μπέϊντεν - Πάουελ (22/2/1857). Ο Λόρδος Robert Stephenson Smyth Baden Powell υπήρξε ο ιδρυτής του προσκοπισμού. Ήταν γενναίος στρατιώτης, μέγας παιδαγωγός, άριστος συγγραφέας, επιτυχημένος ζωγράφος, αριστοτέχνης σκιτσογράφος, γλαφυρός χρονογράφος και διαπρεπής ρήτορας. Θεωρείται μια από τις μεγαλύτερες μορφές παγκοσμίως που προώθησαν τη βοήθεια προς τον πλησίον και τη συνειδητή ενεργή δράση στην ανθρωπότητα.

Στις μέρες μας αποτελεί φαινόμενο η πνευματική «τεμπελιά» και η αποφυγή επεξεργασίας των πληροφοριών που λαμβάνουμε. Η πνευματική εξέλιξη είναι ένας δρόμος που θέλει συνεχόμενη δράση από τη μεριά μας, όσο πολυάσχολη κι αν είναι η μέρα μας. Λίγες προτάσεις από ένα καλό βιβλίο μπορούν να μας δώσουν τροφή για σκέψη όλη την μέρα, αρκεί να μάθουμε να παρατηρούμε την πληροφόρηση και όχι απλά να μένουμε στα όμορφα λόγια.

Το κλειδί της ευτυχίας, της δύναμης και της υγείας βρίσκεται στο μυαλό μας. Η πνευματική τεμπελιά και η έλλειψη κινήτρων και επιμονής είναι οι μεγαλύτεροι εχθροί της επιτυχίας σε κάθε τομέα δραστηριοτήτων. Ένας πνευματικά τεμπέλης άνθρωπος γκρινιάζει και αναστενάζει και θεωρεί μεγάλη σπατάλη ενέργειας το να καθίσει να σκεφτεί, να σχεδιάσει ή να δημιουργήσει. Είναι απρόθυμος να ξεκινήσει δημιουργικές σκέψεις ή σκέψεις αυτο-χειραφέτησης. Μπορούμε να καταλάβουμε την σωματική αδράνεια όταν είναι μερικές φορές απαραίτητη για χαλάρωση μετά από σκληρή εργασία, δεν μπορούμε να δικαιολογήσουμε όμως κάποιον πνευματικά τεμπέλη.

Η σκέψη είναι από τις πρώτες διεργασίες του ανθρώπου προκειμένου να μπορέσει να επιβιώσει, αλλά και να αναπτύξει πολιτισμό. Ως μέσο σκέψης προήλθαν και οι πρώτες ανακαλύψεις του πρωτόγονου ανθρώπου που τον οδήγησαν στην οργάνωση των πρώτων κοινωνιών.

Μέσα από τον χρόνο η σκέψη εξελίχθηκε και δεν γίνεται να μην αναφερθούμε στην αρχαία ελληνική σκέψη, η οποία έδωσε βάθος και μια διαφορετική διάσταση σχετικά με την ιδέα του ανθρώπου και της πολιτείας. Φιλόσοφοι όπως ο Σωκράτης, ο Πλάτωνας και ο Αριστοτέλης, που ανήκαν και στο ρεύμα του σκεπτικισμού, έδωσαν ένα ιδιαίτερο νόημα στην ανθρώπινη σκέψη. «Γνώμη είναι το καταστάλαγμα της σκέψης», είπε ο Πλάτωνας, δημιουργώντας έτσι την αίσθηση ότι οι σκέψεις μας έχουν χαρακτήρα, τον χαρακτήρα που τους δίνουμε εμείς.

Το σύνολο των σκέψεων μας αποτελούν τον χαρακτήρα μας και πολλές φορές καθορίζουν την συμπεριφορά μας. Παρατηρούμε όμως στην καθημερινότητα μας το πόσο μας επηρεάζουν αυτά που έχουμε μέσα στο μυαλό μας; Πόση δύναμη έχει μια αρνητική και πόσο μια θετική σκέψη; Μπορούν να επηρεάσουν την σωματική μας υγεία; Μήπως πρέπει να μάθουμε να χαλιναγωγούμε τις σκέψεις μας;

Σίγουρα αρκετοί έχουμε αναρωτηθεί αν κάποιοι σωματικοί πόνοι που πιθανότατα έχουμε οφείλονται σε παθολογικά αίτια ή προκύπτουν λόγω των στρεσογόνων παραγόντων της καθημερινότητας.

Η αλήθεια είναι πως οι σκέψεις μας δεν επηρεάζουν μόνο την ψυχολογική μας υγεία αλλά και την σωματική. Πολλές φορές παρασυρόμαστε από το άγχος, την ένταση, την ανησυχία και άλλα αρνητικά συναισθήματα αγνοώντας το πόσο πολύ μειώνουμε την ποιότητα ζωής μας.

Τα συναισθήματα μας, είτε θετικά είτε αρνητικά, ενεργοποιούν τον εγκέφαλο μας ο οποίος με την σειρά του απελευθερώνει χημικές ουσίες. Οι σωματικές ενοχλήσεις σχετίζονται άμεσα με την ουσίες που παράγονται λόγω των αρνητικών σκέψεων.

Για παράδειγμα, ο χρόνιος πόνος στον αυχένα θα μπορούσε πιθανώς να δείχνει μια ανικανότητα να δούμε τα πράγματα από διαφορετικές προοπτικές.

Ο ανεξήγητος πόνος στους γοφούς μπορεί να είναι σημάδι ότι μας καταβάλλει ο φόβος και ότι είμαστε ανίκανοι να λάβουμε σημαντικές αποφάσεις.

Ο πόνος στο πάνω μέρος της πλάτης συνδέεται με μια ραγισμένη καρδιά, ο πόνος στη μέση της πλάτης συσχετίζεται με την ανικανότητα να αφήσουμε πίσω μας το παρελθόν και ο πόνος στη μέση συνδέεται με οικονομικό άγχος. Ο πόνος στα γόνατα μπορεί να δείχνει φόβο, υπερηφάνεια και έλλειψη ελέγχου του εγώ.

Όταν βιώνουμε μια κατάσταση που μας θυμώνει, πραγματοποιείται στον οργανισμό μια βιοχημική αντίδραση που ανεβάζει τα επίπεδα της αδρεναλίνης και μας κάνει να ξαναζούμε την εμπειρία ξανά και ξανά.

Τα συναισθήματα θλίψης μπορούν να επηρεάσουν σε μεγάλο βαθμό τα επίπεδα ενέργειας και την κινητοποίησή μας. Η θλίψη προκαλεί κόπωση, υπερβολική κούραση και χαμηλή ενέργεια.

Είναι όμως εφικτό να μπορούμε να ελέγχουμε τις σκέψεις μας; Έχει υπολογιστεί πως κάθε άνθρωπος κάνει γύρω στις 50.000 σκέψεις ημερησίως, από αυτές μόνο οι 2.000 είναι συνειδητές. Επίσης, έχει διαπιστωθεί πως το 70% των σκέψεων είναι αρνητικές και μας δημιουργεί κάποιο δυσάρεστο συναίσθημα. Ήδη από τη παιδική μας ηλικία οι λεκτικές και όχι μόνο επιρροές που δεχόμαστε από το περιβάλλον μας (γονείς, δάσκαλοι, συμμαθητές κ.α.) ημερησίως είναι 450 αρνητικές και μόλις 30 θετικές επιρροές. Με αυτό το δεδομένο, ήδη από την παιδική μας ηλικία ξεκινάμε να διαμορφώνουμε έναν χαρακτήρα σε μελαγχολικό φόντο.

Όμως οι αρνητικές σκέψεις δεν προέρχονται μόνο από αρνητικά βιώματα. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις των ανθρώπων που υπεραναλύουν τις σκέψεις τους (overthinking) με αποτέλεσμα πολλές φορές να δημιουργούν μια «μαύρη πλευρά» στο μυαλό τους, ακόμα και χωρίς κάποιο πραγματικό λόγο. Η υπερβολική σκέψη αρέσκεται στη δημιουργία προβλημάτων, μας οδηγεί στην αυθυποβολή, στις εμμονές και τον ψυχαναγκασμό και αποτελεί τη βασικότερη πηγή δυστυχίας και κακής διάθεσης.

Η υπερανάλυση δεν είναι κάτι με το οποίο γεννιέται κανείς. Αποτελεί μια συνήθεια που αποκτάται με τον καιρό, πιθανότατα ως αμυντικός μηχανισμός έναντι στην πιθανότητα αποτυχίας.

Στο ιατρικό σκέλος, η υποχονδρίαση που προκύπτει μέσα από την υπερανάλυση, πέρα από την σωματοποίηση των ψυχολογικών νοσημάτων, μπορεί να επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό και την διάγνωση. Δεν είναι λίγα τα φαινόμενα κατά φαντασία ασθενών, που έχουν καταφέρει να πείσουν τον εαυτό τους ότι πάσχουν από κάποιο παθολογικό νόσημα για να δικαιολογήσουν την ψυχολογική κατάστασή τους. Κάποιοι ασθενείς αρνούνται να δεχτούν την προέλευση του προβλήματος τους δίνοντας ελλιπή στοιχεία του ιστορικού τους στον γιατρό και πολλές φορές δεν ακολουθούν την φαρμακευτική αγωγή που έλαβαν. Η σωστή αντίληψη του προβλήματος και η παραδοχή του, καθώς και η σωστή συνεργασία με τον γιατρό είναι το ασφαλές μονοπάτι για την επίλυση οποιασδήποτε κατάστασης.

Παρόλα αυτά, υπάρχει η δυνατότητα να καταπολεμήσουμε αυτό το φαινόμενο και η απάντηση βρίσκεται μέσα μας. Η αλλαγή στον τρόπο σκέψης μας και η προσήλωσή μας στον στόχο που έχουμε θέσει είναι το κλειδί για να απαλλαγούμε από το ψυχολογικό βάρος και κατά συνέπεια από την σωματική ταλαιπωρία. Το άγχος για το «άγνωστο» και το «αύριο» είναι ένα από τα βασικότερα σημεία στα οποία πρέπει να σταθούμε.

• Ζούμε για το σήμερα, για τις χαρές που μας προσφέρει η κάθε μέρα ξεχωριστά.
• Αποφεύγουμε τοξικές καταστάσεις και ανθρώπους που οδηγούν σε υπεραναλύσεις.
• Θέτουμε στόχους και μένουμε προσηλωμένοι σε αυτούς.
• Κάνουμε πράγματα που θα μας αποσπάσουν την προσοχή κάθε φορά που έχουμε μια αρνητική σκέψη.
• Αποκτούμε χόμπι και ασχολίες για να σπάμε την μονοτονία της καθημερινότητας.
• Αποδεχόμαστε ότι δεν είμαστε τέλειοι. Κάθε μέρα μας παρέχει ένα νέο μάθημα και την δυνατότητα της εξέλιξης.
• Βλέπουμε το δάσος και όχι το δέντρο. Αυτό που μας προβληματίζει σήμερα, θα έχει την ίδια σημασία αύριο;

Ο Αϊνστάιν είχε πει «Είσαι ότι σκέφτεσαι». Ας φροντίσουμε λοιπόν και εμείς, μέσα από την προσωπική βελτίωση των σκέψεων μας, να είμαστε μια θετική παρουσία για εμάς, την οικογένειά μας, τα παιδιά μας.