Γιώργος Στάθης: Δεν υπάρχει δωρεάν Υγεία

Του Γιώργου Στάθη*

Σε συνέδρια, συνεντεύξεις και πολιτικο-συνδικαλιστικές αφίσες εξακολουθεί να γίνεται συνεχής αναφορά σε κάποια δήθεν "δωρεάν" Υγεία, η οποία υπάρχει μόνον ως παραπλανητικό σύνθημα, όπως έχουμε εξηγήσει ήδη προ δεκαετιών.

Η Υγεία είναι πανάκριβο αγαθό και πληρώνεται αποκλειστικά και εξ ολοκλήρου από τους πολίτες. Το αντίτιμο αποκαλείται "συνολική" δαπάνη Υγείας, αλλά διακρίνεται σε δύο γενικές κατηγορίες, αναλόγως του τρόπου καταβολής εκ μέρους των πολιτών.

Ποσοστό 60% της συνολικής δαπάνης εισπράττεται από το κράτος μέσω της γενικής φορολογίας και των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης. Αποκαλείται "δημόσια" δαπάνη, επειδή τη διαχειρίζεται η εκάστοτε κυβέρνηση και η κρατική γραφειοκρατία, με σκοπό τη λειτουργία του κοινωνικού κράτους, ώστε να καλύπτονται οι ανάγκες όλου του πληθυσμού, περιλαμβανομένων και των πολιτών  που δεν συμβάλουν στο κόστος (προστατευόμενα μέλη, άνεργοι, άποροι). Όμως, το είδος διαχείρισης που άσκησαν διαχρονικά οι κυβερνήσεις και οι υποκείμενοι μηχανισμοί, οδήγησε σε σπατάλη, ελλιπείς, άνισες και συχνά κακής ποιότητας υπηρεσίες Υγείας, όπως αναγνωρίζουν οι ειδικοί και πιστοποιεί η μόνιμη δυσαρέσκεια των χρηστών.

Εξ αιτίας της κρατικής ολιγωρίας, οι πολίτες υποχρεώνονται να πληρώνουν για δεύτερη φορά, προκειμένου να προμηθευτούν εγκαίρως και στην επιθυμητή ποιότητα τις αναγκαίες υπηρεσίες Υγείας. Πρόκειται για το 40% της συνολικής δαπάνης, που καταβάλλεται με απευθείας πληρωμή (out of pocket) ή πρόσθετη ιδιωτική ασφάλιση. Αποκαλείται "ιδιωτική" δαπάνη, επειδή δεν τη διαχειρίζεται το κράτος, αν και την προκαλεί.

Ζήτηση

Αναμφίβολα, η ζήτηση υπηρεσιών Υγείας αυξάνεται συνεχώς για διάφορους λόγους (δημογραφικούς, τεχνολογικούς, εμπορικούς). Ταυτόχρονα, σε συνέδρια, συνεντεύξεις και αφίσες διατυπώνεται έντονα η απαίτηση αύξησης της "δημόσιας" δαπάνης και μάλιστα με κοινωνικά επιχειρήματα. Αλλά δεν διευκρινίζεται ο τρόπος, αν δηλαδή η αύξηση θα προέλθει από πρόσθετη γενική ή ειδική φορολόγηση, από αύξηση των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης ή από ένα νέο κύμα εξωτερικού δανεισμού, σαν αυτό που προκάλεσε την πρόσφατη οικονομικοκοινωνική κρίση.

Κυρίως, όμως, η ζητούμενη αύξηση της "δημόσιας" δαπάνης δεν συνδέεται με ανάλογη μείωση της "ιδιωτικής", οπότε η συζήτηση θα είχε κοινωνική σημασία. Στην πραγματικότητα, επιδιώκεται η μεγέθυνση της "συνολικής" δαπάνης Υγείας, με την υποχρεωτική αφαίρεση πρόσθετου ποσοστού από το διαθέσιμο εισόδημα των πολιτών. Είναι εύλογη και επίκαιρη αυτή η συζήτηση στην Ελλάδα;

Όπως είναι γνωστό, δεν έχει νόημα "να ρίχνεις νερό σε έναν κουβά δίχως πάτο". Είναι γνωστό ότι η κρατική διαχείριση της υγειονομικής δαπάνης εξακολουθεί να παρουσιάζει σοβαρές ανεπάρκειες, που μειώνουν εντυπωσιακά την αποτελεσματικότητα και ποιότητα των υπηρεσιών Υγείας.

Αξιοποίηση

Αυτό που επιβάλλεται και προηγείται σήμερα, είναι η ορθολογική αξιοποίηση των ήδη διατιθέμενων πόρων, που είναι εφικτή με διάφορους τρόπους, μεταξύ των οποίων και οι παρακάτω:

• Πρέπει να ελεγχθεί η σπατάλη και η αδιαφάνεια. Ο μέσος όρος περιττών δαπανών υγείας στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης ανέρχεται σε 20% και εκτιμάται ότι στην Ελλάδα το ποσοστό είναι πολύ μεγαλύτερο.
• Κάποτε πρέπει να ομολογηθεί ρητά η αποτυχία του ισχύοντος νομικού καθεστώτος, που έχει καταστήσει ζημιογόνες δημοσιοϋπαλληλικές υπηρεσίες, τους παραγωγικούς νοσοκομειακούς οργανισμούς του κράτους. Η απλή σύγκριση με τις σοβαρές ιδιωτικές κλινικές είναι διαφωτιστική, με οποιαδήποτε κριτήρια (κόστους, ποιότητας, ικανοποίησης ασθενών και προσωπικού).
• Απαιτείται εσωτερική αναδιανομή της "δημόσιας" δαπάνης Υγείας. Η νοσοκομειακή δαπάνη στην Ελλάδα είναι 40% μεγαλύτερη του μέσου όρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ οι πληρωμές για την εξωνοσοκομειακή περίθαλψη είναι 73% μικρότερες. Για την προμήθεια ιατρικών προϊόντων η χώρα δαπανά 55% περισσότερα από τον μέσο όρο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ για την μακροχρόνια φροντίδα Υγείας σχεδόν τίποτα.
• Δεν απαιτείται ποσοτική διεύρυνση των κρατικών υποδομών Υγείας, αλλά ορθολογική αξιοποίηση των υπαρχουσών, σε λειτουργική συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα. Μία χώρα με τα προβλήματα της Ελλάδας, οφείλει να εκμεταλλευθεί πρωτίστως το ήδη εγκατεστημένο κεφάλαιο.

Η ηλεκτρονική Υγεία είναι το νέο, παγκόσμιο περιβάλλον, στο οποίο πρέπει να προσχωρήσει με μεγάλη ταχύτητα και η Ελλάδα. Εκτός της συγκράτησης των δαπανών σε ανεκτά όρια, η μετάβαση στη νέα τεχνολογία συνεπάγεται διεύρυνση της διασποράς, αύξηση της ταχύτητας ανταπόκρισης στις υγειονομικές ανάγκες και βελτίωση της ποιότητας και αποτελεσματικότητας των υπηρεσιών υγείας.

Συνοψίζοντας, το επίκαιρο ζητούμενο στον ελληνικό τομέα Υγείας είναι ο ορθολογισμός, που εξασφαλίζεται μόνο με την επιστημονική διαχείριση των ανθρώπινων και υλικών πόρων. Άλλες επιδιώξεις είναι μάλλον ανεπίκαιρες και σίγουρα αναποτελεσματικές ως προς το κοινωνικό συμφέρον, υπό τις επικρατούσες σήμερα συνθήκες.

* Ο Γιώργος Στάθης είναι πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Management Υπηρεσιών Υγείας (ΕΕΜΥΥ).