Ωρολογιακή βόμβα η εφηβική παχυσαρκία στη χώρα μας

Η παχυσαρκία, η νευρική ανορεξία και ο εθισμός στο διαδίκτυο απειλούν τους εφήβους στη χώρα μας, σύμφωνα με έρευνες της Μονάδας Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.) του Νοσοκομείου Παίδων «Παν. & Αγλ. Κυριακού».

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.), η υγεία των εφήβων στις Ευρωπαϊκές χώρες δεν βρίσκεται σε ικανοποιητικό επίπεδο και για το λόγο αυτό προτρέπει την ανάπτυξη προγραμμάτων για τους εφήβους με βάση συγκεκριμένες συστάσεις (κατάλληλες ώρες λειτουργίας, εμπιστευτικότητα, φιλικό και εκπαιδευμένο προσωπικό).

Η Μονάδα Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.) λειτουργεί με βάση τις συστάσεις αυτές από τον Οκτώβριο του 2006.

Μέχρι σήμερα, έχει δεχθεί πάνω από 20.000 επισκέψεις και παρακολουθούνται πάνω από 3.000 έφηβοι. Ορισμένα από τα θέματα που αντιμετωπίζονται και «χαρακτηρίζουν» τους νέους της εποχής μας είναι τα εξής:

1. Παχυσαρκία

Πάνω από 1000 έφηβοι με αυξημένο βάρος σώματος προσήλθαν στη Μ.Ε.Υ. μέχρι σήμερα. Σημαντικός αριθμός εξ’ αυτών παρουσιάζει συνοδά προβλήματα όπως η υπέρταση, η υπερουριχαιμία, η τάση για σακχαρώδη διαβήτη, η διαταραχή λιπιδίων του αίματος (χοληστερίνη κ.α.), το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών κ.α.

Η παχυσαρκία συνιστά ωρολογιακή βόμβα για τη χώρα μας, καθώς αναμένονται σημαντικές επιπτώσεις στο μέλλον, αφού οι παχύσαρκοι έφηβοι έχουν σημαντική πιθανότητα να εμφανίσουν καρδιαγγειακές ασθένειες, διαβήτη ή και ορισμένους τύπους καρκίνου κατά την ενηλικίωσή τους.

Έρευνα, που διεξήγαγε η Μ.Ε.Υ. έδειξε ότι ένας στους τρεις εφήβους έχει αυξημένη πίεση, δύο στους τρεις παχυσάρκους εμφανίζει ινσουλινοαντίσταση και ένας στους τέσσερις παχυσάρκους παρουσιάζει αυξημένη τιμή LDL χοληστερόλης και ουρικού οξέος.

Στη μελέτη αυτή πήραν μέρος 189 παχύσαρκοι και 138 υπέρβαροι έφηβοι (165 κορίτσια και 162 αγόρια) ηλικίας από 12 έως 20 ετών που προσήλθαν στη Μονάδα Εφηβικής Υγείας από τον Οκτώβριο του 2006 μέχρι τον Μάρτιο του 2010. Τα συμπεράσματα προκαλούν εύλογα ανησυχία: 

• Υψηλές τιμές ΑΠ διαπιστώθηκαν σε απρόσμενα υψηλό ποσοστό 32,7% των παχύσαρκων αλλά και σε σημαντικό ποσοστό 15,3% των υπέρβαρων εφήβων. Οι έφηβοι αυτοί έχουν αυξημένο κίνδυνο να εξελιχθούν σε υπερτασικούς ενήλικες. 
• Υπερχοληστερολαιμία (ολική χοληστερόλη >200 mg/dl) βρέθηκε σε ποσοστό 10,6% των παχύσαρκων και 12,3% των υπέρβαρων εφήβων.
• Επίσης αυξημένο επίπεδο LDL χοληστερόλης (>110 mg/dl) βρέθηκε σε ποσοστό 23,2% των παχύσαρκων και 21,4% των υπέρβαρων εφήβων.
• Υψηλή τιμή τριγλυκεριδίων >150 mg/dl βρέθηκε σε ποσοστό 12,6% των παχύσαρκων και 5,2% των υπέρβαρων εφήβων.
• Αυξημένη τιμή γλυκόζης νηστείας (> 100 mg/dl) βρέθηκε σε ποσοστό 10,9% των παχύσαρκων και 8,4% των υπέρβαρων εφήβων. Ιδιαίτερα ανησυχητική είναι η συχνή εμφάνιση αντίστασης στην ινσουλίνη (χαρακτηριστικό του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2) που διαπιστώθηκε στο 62,2% των παχύσαρκων το 32,6% των υπέρβαρων εφήβων.
• Τέλος υψηλή τιμή ουρικού οξέος βρέθηκε σε ποσοστό 26,3% των παχύσαρκων και 12,0% των υπέρβαρων εφήβων. Το ουρικό οξύ, είναι μία ουσία που παράγεται στον οργανισμό κατά τον μεταβολισμό των πουρινών. Η υπερουριχαιμία, μπορεί να προκαλέσει ουρική αρθρίτιδα καθώς και λίθους στα νεφρά. 

2. Διαταραχές πρόσληψης τροφής-ψυχογενής ανορεξία

 Από την έναρξη της λειτουργίας της, τον Οκτώβριο του 2006, η Μονάδα Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.) έχει αντιμετωπίσει περισσότερους από 180 εφήβους με διαταραχές πρόσληψης τροφής. Οι επιπτώσεις στη σωματική και ψυχική υγεία των παιδιών είναι σημαντικές.

Περίπου 25 παιδιά χρειάστηκαν νοσηλεία και μερικά χρειάστηκε να διακόψουν για κάποιο διάστημα την παρακολούθηση του σχολείου τους.

Το πρόβλημα αφορά κυρίως τα κορίτσια. Η συχνότητα είναι δεκαπλάσια στα κορίτσια έναντι των αγοριών, παρουσιάζοντας έξαρση σε δύο ηλικίες, στα 14 και 18 χρόνια. Επίσης, αφορά κυρίως τα ανώτερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα, τις πολύ καλές μαθήτριες, τις αθλήτριες και πρωταθλήτριες σε αθλήματα, που απαιτούν παιδισμό στην εμφάνιση ή σε αυτά που το βάρος σχετίζεται με την επίδοση, όπως μπαλέτο, ρυθμική γυμναστική, κολύμπι κ.α.

Ο βομβαρδισμός των εφήβων από τα μέσα ενημέρωσης με λανθασμένα πρότυπα και η προβολή της εξωτερικής εμφάνισης ως βασική προϋπόθεση επιτυχίας και ευτυχίας οδηγούν σε διατροφικές υπερβολές. Η ταύτιση επαγγελμάτων όπως μοντέλα, ηθοποιοί, τραγουδιστές κ.λπ.

με την «εύκολη και γρήγορη επιτυχία» οδηγούν τους εφήβους στην υιοθέτηση συμπεριφορών, προκειμένου να μιμηθούν τα αντίστοιχα πρότυπα.

Στη Μονάδα Εφηβικής Υγείας εφαρμόζεται πρόγραμμα παρέμβασης από ομάδα ειδικών (παιδίατρος, παιδοψυχίατρος, διατροφολόγος και οικογενειακή σύμβουλος). Τα αποτελέσματα είναι ικανοποιητικά για σημαντικό αριθμό παιδιών. Υπήρξε βέβαια και μικρός αριθμός περιπτώσεων που είτε δεν συνεργάστηκαν, είτε χρειάστηκαν παραπομπή σε κλειστό ψυχιατρικό πλαίσιο.

Νέα δεδομένα για την εικόνα σώματος των Ελλήνων εφήβων αλλά και τα κλινικά και ψυχοκοινωνικά χαρακτηριστικά των παιδιών που πάσχουν από ανορεξία προκύπτουν από έρευνες της Μ.Ε.Υ. το 2010.

3. Εθισμός στο διαδίκτυο

Από το καλοκαίρι του 2007 έχει δεχθεί περισσότερους από 100 εφήβους με αίτημα την αντιμετώπιση της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου. Το φαινόμενο που έχει φέρει σε αμηχανία την επιστημονική κοινότητα παγκοσμίως αποκτά διαστάσεις και στην Ελλάδα.

Έρευνες της ΜΕΥ το 2007 έχουν δείξει ότι οι κύριοι λόγοι, που οδηγούν τον έφηβο στην εξάρτηση είναι τα ηλεκτρονικά παιχνίδια κυρίως και τα chat rooms.

Από την άλλη, οι έφηβοι που χρησιμοποιούν το διαδίκτυο ωφέλιμα (πληροφορίες, υπηρεσίες, εκπαίδευση κτλ.) δεν εθίζονται εύκολα. Η Μ.Ε.Υ μέσω Ευρωπαϊκών προγραμμάτων έχει αναλάβει την πρώτη Ευρωπαϊκή έρευνα σε επτά χώρες για τον καθορισμό της επίπτωσης του φαινομένου της εξάρτησης.

Επίσης μετά από υπογραφή μνημονίου με το Υπουργείο Παιδείας ειδικοί της Μ.Ε.Υ. πραγματοποιούν επισκέψεις σε σχολεία και ενημερώνουν μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικούς σχετικά με θέματα ασφάλειας στο διαδίκτυο.

Τέλος, στη Μ.Ε.Υ. λειτουργεί η τηλεφωνική γραμμή ΥΠΟΣΤΗΡΙΖΩ 8001180015 που προσφέρει δωρεάν υπηρεσίες σε γονείς και εφήβους σχετικά με θέματα ασφάλειας του διαδικτύου, με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής ένωσης και του ΟΤΕ.

Τηλ. Επικοινωνίας : 210-7710824, 213-2009806.

Κατά την Πανελλαδική μελέτη της ΜΕΥ το 2010, 2.4% των εφήβων 15-16 ετών παρουσιάζουν διαδικτυακή εξάρτηση (Young score>70) και 19.1% οριακή χρήση που δυνητικά στο μέλλον μπορεί να οδηγήσει σε συμπεριφορές εξάρτησης. Το ποσοστό των εφήβων με ΣΕ ήταν μεγαλύτερο στις επαρχιακές πόλεις σε σύγκριση με την Αττική (3.4% έναντι 1.3%).

Δεν διαπιστώθηκε διαφοροποίηση που να σχετίζεται με το φύλο και τα δίκτυα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν πλέον τον πρώτο σε συχνότητα λόγο που οι εξαρτημένοι έφηβοι με χρησιμοποιούν το διαδίκτυο, ενώ ακολουθούν τα online παιχνίδια.

Από το σύνολο των εφήβων 63.7% θα δημοσιοποιούσαν προσωπικά τους δεδομένα (100% των εφήβων με εξάρτηση), ενώ 18.5% θα συναντούσαν κάποιον διαδικτυακό φίλο στο φυσικό κόσμο (74% των εφήβων με εξάρτηση)

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ: Οι έφηβοι με διαδικτυακή εξάρτηση φαίνεται να αποκτούν μία κακώς εννοούμενη «άνεση» με το διαδίκτυο καταργώντας όρια και παρουσιάζοντας διαδικτυακές συμπεριφορές υψηλού κινδύνου.

 4. Διάσπαση προσοχής/υπερκινητικότητα (ΔΕΠΥ) - μαθησιακές δυσκολίες

Στη Μ.Ε.Υ. έχει γίνει διάγνωση σε περίπου 800 παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες και ΔΕΠ-Υ. Είναι γεγονός ότι η ΔΕΠ-Υ και οι μαθησιακές δυσκολίες συχνά διαλάθουν και δεν διαγιγνώσκονται εγκαίρως, με αποτέλεσμα ένα παιδί με δυνατότητες συχνά να μετατρέπεται στον «κακό και άτακτο» μαθητή του σχολείου και να υφίσταται τα πειράγματα και την απόρριψη συμμαθητών και δασκάλων, χάνοντας τελείως την αυτοεκτίμηση και την αισιοδοξία του.

Το καταθλιπτικό συναίσθημα ή / και οι συμπεριφορές υψηλού κινδύνου και παραβατικότητα συχνά παρουσιάζονται σε παιδιά με ΔΕΠΥ λόγω του παραπάνω φαύλου κύκλου. Η διάγνωση και αντιμετώπιση των παιδιών μεταναστών με ΔΕΠ-Υ στην χώρα μας είναι ακόμη πιο δύσκολη υπόθεση.

Η δυσκολία προσαρμογής των παιδιών σε ένα ξένο περιβάλλον, η δυσχέρεια εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν καθημερινά (οικονομικά, θρησκευτικά, κοινωνικά) οδηγούν πιο γρήγορα σε περιθωριοποίηση και διαταραχές συμπεριφοράς.

5. Σεξουαλικότητα - HPV λοίμωξη

Σύμφωνα με έρευνα της Μονάδας Εφηβικής Υγείας που δημοσιεύτηκε πρόσφατα, 16% του δείγματος σχολικού εφηβικού πληθυσμού στην Αττική έχει ξεκινήσει σεξουαλική δραστηριότητα με μέση ηλικία έναρξης τα 14 έτη, ενώ ένα επιπλέον 19.5% πειραματίζεται σεξουαλικά με τρόπους εκτός της πλήρους διεισδυτικής επαφής με μέση ηλικία τα 13.5 έτη.

Από τους εφήβους του δείγματος ένα 85% αναφέρει μεν ότι χρησιμοποιεί το προφυλακτικό, ωστόσο μόνο το 30% το χρησιμοποιεί σε κάθε επαφή και σε όλη τη διάρκεια της επαφής. Τα παραπάνω στοιχεία τονίζουν την αναγκαιότητα απενοχοποίησης της σεξουαλικής αγωγής που ακόμη θεωρείται θέμα «ταμπού» στη χώρα μας και την ανάγκη υπεύθυνης εφαρμογής σχετικών προγραμμάτων.

Συνδέοντας τα παραπάνω με την HPV λοίμωξη, μελέτες υποδεικνύουν ότι το pick της έκθεσης στον ιό είναι στην εφηβική ηλικία, ενώ όσο πιο νωρίς ξεκινήσει η σεξουαλική δραστηριότητα τόσο μεγαλώνει και η πιθανότητα προκαρκινικών αλλοιώσεων και καρκίνου στον τράχηλο της μήτρας στο μέλλον (πιο επιρρεπής είναι η ομάδα <17 ετών).

Σύμφωνα με έρευνα της Μονάδας Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.) σε συνεργασία με την Α’ Γυναικολογική Κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών και το εργαστήριο του Νοσοκομείο ‘Άγιος Σάββας’, από τις σεξουαλικά δραστήριες έφηβες 13,8 έως 19 ετών που προσήλθαν στη Μ.Ε.Υ., 54% ήταν θετικές σε κάποιον τύπο HPV, ενώ 23% ήταν θετικές σε τύπο υψηλού κινδύνου.

Τα παραπάνω στοιχεία σκιαγραφούν την εικόνα των εφήβων στη χώρα μας σχετικά με την έκθεση στον ιό HPV,ενώ σημαντικό είναι να λάβουμε υπόψη μας και την ανατομική ευαισθησία των εφήβων κοριτσιών λόγω του «εκτρόπιου», δηλαδή της παρουσίας ευαίσθητων κυλινδρικών επιθηλιακών κυττάρων στο εξωτερικό τμήμα του τραχήλου, αλλά και της ανωριμότητας των βλεννογόνων σε σύγκριση με τις ενήλικες γυναίκες.

Tα εμβόλια έναντι του ιού HPV αποτελούν ένα σημαντικό όπλο πρωτογενούς πρόληψης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, αλλά και άλλων παθολογικών καταστάσεων που σχετίζονται με τον HPV που έχουν σαν αποτέλεσμα προσωπικό κόστος και δυσλειτουργία, κακή υγεία ή και θάνατο, αλλά και κοινωνικό –οικονομικό κόστος.

Η αποτελεσματικότητα και η ασφάλειά τους έχουν ελεγχθεί και πιστοποιηθεί, ενώ το όφελος από το μαζικό εμβολιασμό έχει επανειλλημένα τονιστεί και υπολογιστεί με μαθηματικά μοντέλα και έγκριτες κλινικές μελέτες. Ωστόσο τα ποσοστά εμβολιασμού στη χώρα μας είναι απογοητευτικά και φτάνουν μετά βίας το 18% την Άνοιξη του 2010.

Το ποσοστό αυτό είναι ιδιαίτερα χαμηλό σε σύγκριση με άλλες Ευρωπαϊκές χώρες και ήρθε πλέον η στιγμή να αναρωτηθούμε για το «τι συμβαίνει» και έχουμε αυτή την εικόνα σήμερα. Νέα στοιχεία για τις απόψεις γονέων και παιδιών για τον εμβολιασμό θα παρουσιαστούν στο συνέδριο που αναφέρεται παρακάτω.

6. Συμπεριφορές υψηλού κινδύνου και συνέπειες

(π.χ. σεξουαλική δραστηριότητα χωρίς προστασία, σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα, εγκυμοσύνη, χρήση ουσιών κ.λπ)

Η κρίση της οικογένειας και το φαινόμενο του διαζυγίου, η έντονη πίεση από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και η προβολή συγκεκριμένων προτύπων, η μετανάστευση, οι πολυπολιτισμικές κοινωνίες, το φάσμα ανεργίας και η υπεραπασχόληση των γονέων με αποτέλεσμα την απουσία τους από το σπίτι, δημιουργούν συνθήκες που περιπλέκουν την ήδη πολύπλοκη πραγματικότητα της εφηβείας.

Επιπλέον, το χάσμα γενεών φαίνεται πως αυξάνει αφού οι νέοι υιοθετούν εύκολα τις νέες τεχνολογίες, ενώ οι γονείς δυσκολεύονται να προσαρμοστούν. Η έλλειψη φυσικών χώρων, άσκησης και ψυχαγωγίας στις μεγάλες πόλεις και η έλλειψη ενδιαφερόντων, τρόπων ψυχαγωγίας και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων για τα παιδιά στην επαρχία οδηγούν συχνά σε αδιέξοδο και υπερβολές στις επιλογές.

4ο Εντατικό Σεμινάριο Εφηβικής Ιατρικής – 4th State of the Art Adolescent Medicine course Στις 18-19 Μαρτίου 2011, πραγματοποιείται το 4ο Εντατικό Σεμινάριο στην Εφηβική Ιατρική – 4th State of the Art Adolescent Medicine Course στο Ξενοδοχείο “Στράτος Βασιλικός”, με διεθνή συμμετοχή και σημαντικά θέματα για την προσέγγιση και φροντίδα των εφήβων.

Θα παρουσιαστούν νέα αποτελέσματα των ερευνών της ΜΕΥ αλλά και άλλων κέντρων που ασχολούνται με την εφηβική υγεία στη χώρα μας για τα παραπάνω θέματα μεταξύ άλλων.

Επίσης κορυφαίοι επιστήμονες της χώρας μας θα δώσουν διαλέξεις σχετικά με σημαντικά θέματα της σύγχρονης πραγματικότητας των εφήβων, ενώ υπάρχει και στρογγυλό τραπέζι με παρουσιάσεις και γνώμες των ίδιων των παιδιών. Μεταξύ των ομιλητών, δύο σημαντικοί ξένοι προσκεκλημένοι θα λάβουν μέρος, ο καθένας κορυφαίος στη χώρα του (Ηνωμένο Βασίλειο και Σουηδία), στον τομέα της Εφηβικής Ιατρικής.